Þjóðviljinn - 25.10.1956, Blaðsíða 5
Fimmtudagur 25. október 1956 — ÞJÖÐVILJINN — (5
Aðdragandi atburðanna
í Ungverjalandi í gær
mánudagsmorgun boðuðu
TJnda þótt mikil umbrot hafi
verið í ungverskum stjórn-
málum undanfarna mánuði, er
ekki fjarri lagi að telja að
fyrsta markið um þá ólgu,
gem átti eftir að ijúka með
hinum hörmulegu mannvígum
í Búdapest í fyrrinótt og gær,
liafi verið sú ákvörðun stúd-
enta við háskólann í Szeged að
segja sig úr æskulýðssamtök-
um Verkamannaflokksins og
stofna sjálfstæð samtök. Frá
þessari ákvörðun var skýrt á
laugardag og fréttist brátt um,
að stúdentar við aðra ung-
verska háskóla hefðu lýst yfir
stuðningi við félaga sína í
Szeged. I háskólanum þar var
á laugardag haldinn fundur,
íþ-ar sem krafizt var víðtækra
ráðstafana til að auka lýðræði
í landinu og bæta kjör alls
vinnandi fölks.
Sama dag samþykkti félag
ungverskra rithöfunda kröfu
um, að skipt yrði um menn
í stjórn Verkamannaflokks-
ins og að tekin yrði upp
ný stefna til að tryggja
. aukið lýðræði. á grundvelli
sósílalísks hagkerfis.
Þegar þetta gerðist sátu
ítveir helztu leiðtogár Verka-
mannaflokksins, þeir Gerö,
framkvæmdastjóri hans og
Hegediis forsætisráðherra, á
viðræðufundi í Belgrad með
Tító og öðrum leiðtogum júgó-
slavneskra lcommúnista og
SÖK'du við þá um að koma
aftur á eðlilegurn samskiptum
Ungverjaiands og Júgóslavíu.
CJu inudagurinn leið án þess
:.ð nokkuð sérstakt bæri til
tíði da, en á mánudaginn, þeg-
ar frétzt hafði. um kjör hinnar
nýj". forystu fyrir pólska
Vei kamannaflokknum, efndu
stiú.'entar aftur til funda, og
vircast þeir fundir hafa verið
'haldnir víðar en í Búdapest,
end þótt engar áreiðanlegar
fréttir hafi borizt af því. Sú
kraía var nú borin fram, að
fylgt yrði fordæmi Pólverja og
skipfc um stjórn í Verkamanna-
flokknurn. Þess var krafizt að
Imrc Nagy yrði aftur gerður
að leiðtoga hans og honum;
fenruir stjórnartau.mar"nir aft-
ur í hendur. Samþykktar voru
ályl.tanÍE, þar sem lýst var yfir
fullrm stuðningi við baráttu
Pólverja f-yrir auknu lýðræði
og íullveidi.
I eiími ályktu'únni var því
lý ;t yfir, að Ungverjar yrðu
að fara sína eigin leið til
sfsíalismans og þessi leið
æJti að stefna í átt aukins
lýðræðis. Þess var krafizt að
þoim mönnum í stjórn
f! ;kks og þjóðar sem beittu
s<'r gegn hinni nýju stefnu
væri vikið til hliðar.
Þcssi fundahöld og þessar
sarnbykktir voru þó aðeins upp-
hafa annarra og meiri tíðinda.
1 fyrradag, þegar Gerö og
Hegediis komu aftur heim frá
viðræðunum í Belgrad, komst
svo mikill hraði á rás atburð-
anna, að harla erfitt er, enn
sem komið er, að gera sér
fulla grein fyrir því, sem átti
sér stað.
menntamanna, hið svonefnda
Petöfifélag, til útifundar, en
um liádegið bannaði innanríkis-
ráðuneytið öll fundahöld á
götum úti. Það bann var aftur-
kallað hálfri annarri klukku-
stund síðar. Um sama leyti lét
miðstjórn æskulýðssamtaka
Verkamannaflokksins í ljós
samúð með baráttu pólsks
æskulýðs og óskaði hinni nýju
forystu pólska Verkamanna-
flokksins heilla. Stjórn æsku-
lýðssamtakanna boðaði í skyndi
til fundar fyrir framan pólska
sendiráðið í Búdapest og kom
þangað mikill mannfjöldi, sem
lét óspart í ljós hrifningu sína
vegna atburða síðustu daga í
Póllandi.
Um nónbilið var haldinn úti-
fundur .sá, sem Petöfifélagið
hafði hoðað til. Fólk safnaðist
saman á götum úti og gekk
síðan í stórum hópum með
stúdenta, liðsforingjaefni og
verkamenn í broddi fylkingar
til Petöfitorgsins. Þaðan var
síðan farið í einni fylkingu til
minnisvarða hinnar miklu frels-
ishetju Ungverja á nítjándu
öld, Kossuths. Þar hlýddu tug-
togum Petöfifélagsins, rithöf-
undinn Peter Geres, lesa upp
ávarp, þar sem m.a. var sagt:
Við stöndum nú á tímamót-
um í sögu okkar. Leiðtogar
flokks og stjórnar liafa ekki
orðið við kröfunni um að
taka upp nýja og betri
stefnu. Við krefjumst þess að
þeir sem liafa reynt að koma
aftur á harðstjórninni, sem
ríkti á dögum Stalíns og
Rakosi, í stað þess að vinna
að auknu lýðræði á grund-
velli sétsíalismans, verði látn-
ir bera ábyrgð á gerðum sín-
um.
Framhald á 4. síðu.
Framhald af 1. síðu.
Nokkur hluti uppréisnarmanna
tók boði ríkisstjórnarinnar og
lagði niður vopn, þegar þeir
höfðu fullvissað sig um, að þeim
yrðu gefnar upp allar sakir. Aðr-
ir gáfust upp fyrir her og lög-
reglu, en enn aðrir héldu áfram
baráttunni. Voru enn háðir harð-
ir bardagar á götum borgarinnar
þúsundir manna á einn af leið- 1 gær’ eftir að síðari íresturinn
var útrunninn. Orustuþotur voru
sendar gegn einum hópi þeirra,
sem hafði búið um sig á Kossuth-
torginu og fregnir bárust einnig
um, að skriðdrekum hefði verið
harður bardagi við byggingu
Verkamannaflokksins í 13. hverfí
borgarinnar. Hefði hónur upp-
reisnarmanna, sem búnir væru
vélbyssum, hríðskotarifflum og
handsprengjum reynt árangurs-
laust að brjótast inn í bygging-
una og væri nú verið að ráða
niðurlögum þeirra.
I allan gærdag voru. lesnar í
útvarpið margar áskoranir til
borgarbúa um að veita aðstoð
við að bjarga þeim sem höfðu
særzt og flytja þá í sjúkrahús.
Sjúkrablílar voru í stöðugum
ferðum í allan gærdag. Þá komu
einnig" að hljóðnemanum að-
standendur sumra þeirra ungl-
inga sem gengið höfðu i lið með
uppreisnarmönnum og hvöttu þá
til að leggja niður vopn og koma
heim.
Ávaro flutt
í útvarpið
Einn af fuUtrúunum í fram-
Pólskur almenningur fylgdist af íniklum áhuga með öllu sem gerðist á fundi miðstjórnar
Verkamannaflokksins. Myndin er tekin í Varsjá um lielgina og sýuir biðröð fólks, sem bíður
eftir að kaupa blöð með féttum af fundinum.
agreuungur
Sovétríkianna |a
beitt gegn uppreisnarmönnum.
Kl. 16.48 tilkynnti Búdapest-
útvarpið, að svo virtist sem upp-
rejsninni væri að Ijúka. Ungling-
ar sem liefðu tekið þátt í óeirð-
unum hefðu kastað frá sér vopn-
um á götur og torg og voru
menn beðnir um að taka þau og
færa lögreglunni. Útvarpið
minnti þá sem enn þrjóskuðust
við, að nú hefðu þeir aðeins ör-
fárra mínútna frest til að bjarga kvæmdanefnd Verkamanna-
Iífinu. I fiokksirs flutíi ávarp í Bíidapest-
Útvarpið hafði skörnmu aður útvarpið í gævkvöld og livatti
skýrt frá því, að enn stæði yfir þar aua félaga flokksins og alla
yerkamenn til að leggja sig alla
fram í þeirri hörðu haráttu sem
nú; ætti sér síað í landinu. Sú
barátía og úrslit hennar myndu
verða afdrifarík fyrir völd verka-
lýðsins í Ungverjalandi, sagði
hami. I dag verðum við að heyja
baráttu til að verja völd okkar,
en á rnorgun mun ný franitíð
blasa við okkur. Hin nýja síjórn
mun bæta fyrir öll mistök for-
tíðarinnar og framkvæma allar
dýrustu vonir okkar, sagði liann.
í tilkynningu frá stjórn Al-
þýðusambands Ungverjalands,
sem lesin var í Búdapestútvarp-
ið, sagði að stjórnarvöidin hefðu
nú ráð uppreisnarmanna í hendi.
sér og um leið var skorað á þá
þeirra, sem enn börðust, að
leggja niður voþn.
Grösz erkibiskup, sem nýlega
var látinn laus úr fangelsi, flutti
einnig ávarp í Búdapestútvarpið
í gær og skoraði á uppreisnar-
menn að hætta vonlausri bar-
áttu. Hann lét í ljós von um að:
ungverska þjóðin myndi eiga sér
hamingjuríka framtíð við frið-
samleg störf.
Algert samkomulag hefur náðst milli leiötoga Póllands
og Sovétríkjanna um öll ágTeiningsatriÖi. Frekari við-
ræöur munu eiga sér staö milli þeirra innan skamms
um grundvöll og höfuöatriöi pólsk-sovézkrar samvinnu.
Cyrankievyicz,: forsætisráð-
herra Póllands, skýrði pólska
þinginu frá þessu í gær, þegar
hann flutti
því skýrslu
um atburði
síðustu daga
í Póllandi og
þá stefnu-
breytingu sem
ákveðin var á
fundi mið-
stjórnar
pólska Verka-
mannaflokks-
ins. — Hann
sagði, að
pólskur al-
menningur
Cyrankiewicz hefði tekið í
taumana og
bundið endi á þær deilur, sem
lengi hefðu staðið innan
flokksins um hvort halda ætti
áfrain á sömu braut eða leggja
inn á nýja.
Hann skýrði þinginu frá því,
að enn mvndu verða gerðar
breytingar á ríkisstjórninni.
Iiann tók fram að Rokossovskí
landvarnaráðherra hefði í einu
og öllu framkvæmt fyrirmæli
flokks og stjórnar. Hann lagði
áherzlu á nauðsyn þess að
friður og stilling ríkti í land-
inu. Pólverjum væri lífsnauð-
syn að hafa sem hezta sambúð
við Sovétríkin á grundvelli
jafnréttis og fullveldis. Sósíal-
ismann væri ekki hægt að
framkvæma án aðstoðar Sov-
étríkjanna.
Gomulka, hinum nýkjörna
leiðtoga Verkamannaflokksins,
var ákaft fagnað, þegar hann
kom í gær frana á stærsta úti-
fundi, sem nokkru sinni hefur
verið haldinn í Varsjá.
Hann sagði að ár vonbrigð-
anna væru liðin. Þjóðin liefði
nú fengið að vita allan sann-
leikann unx þá efnahagsörðug-
leika sem að steðjuðu og henni
yrða ekki gefin nein falsloforð.
Hann skoraði á þjóðina að
leggja sig alla fram við að
auka framleiðsluna og sagði,
að séð yrði ura að verkalýður-
inn fengi nú meiri bein áhrif
á stjórn landsins en hann hefði
haft.
Hann lagði eins og Cyran-
kiewicz áherzlu á nauðsyn
góðrar sambúðar Póllands og
Sovétríkjanna. Hann skýrði frá
því að viðræður hinna pólsku
og sovézku leiðtoga í Varsjá
hefðu rutt öllum tálmum úr
vegi vináttu þeirra.
Framhald á 11. síði
Aðeins barizt
í Búdapest
Það verður ráðið af fréttum
þó takmarkaðar séu, að bardagar
hafi nær eingöngu orðið í höfuð-
borginni sjálfri og þá einkum
í miðbiki hennar. Þó mna liafa.
komið til nokkurra átaka í út-
hverfum og iðnaðarbverfuitt
borgarinnar. Þar mýnduðu verka-
menn vopnaðav sveitir til aíS
verja vinnustaði sína fyrir upp-
reisnarmönnum. Búdaþestútvarp-
ið skýrði cinnig frá því, að 2
tveim námuliéruðum liefðir
námumenn tekið liöndum undir-
róðursmenn og afhent þá lögregl-
unni.
Sjónarvottur að atburðum síð-
asta sólarhrings í Búdapest sem
kom til Varsjár í gær sagðist
telja, að 200 menn a. m. k_
hefðu beðið bana í óeirðunum.
Ungverska sendiráðið í Varsjá
sagði að eftir þeim fréttum sem
það hefði fengið, virtist sem ó-
eiðirnar í Búdapest hefðu verið
enn blóðugri en átökin í Poznan.
í sumar, en þar létu um 5tt
menn lífið.