Þjóðviljinn - 25.10.1956, Qupperneq 7
- Finuntudagur 25. október 1956 — ÞJÓÐVILJINN — (7
1.
'A
A Xnnað kvöld: ég sit á
knæpu skammt frá Via Mar-
gutta með mörgum mönnum
sem alit í einu eru orðnir
talsvert kumpánlegir. Þar er
Austur-Þjóðverji landflótta og
hataði Rússa líkt og Jón þuml-
ungur andskotann og hans þén-
ara og hefur orðið fyrir svipuð-
um hrakningum af hendi þess-
ara móderniseruðu ára (sem
hann kai\ar svo) og sá síplagaði
og forpíndi guðsmaður af þeim
sem búa óralangt undir iljum
Okkar í einum heitum stað.
Hann er geðveikralæknir að
. menntun og hefur orðið fyrir
því óhappi að ritsmitast: hann
hefur fengið í sig bókmennta-
veiru nokkra og fær með öngu
móti hamið ástríðuþunga löng-
Un sína til að skrifa litteratúr.
Hn einhvernveginn verður allt
gem hann reynir að setja sam-
an eintóm steindauð rökfræði,
persónur hans verða vélmenni,
hvernig sem hann hvolfist y£-
ir þær og reynir að blása lífs-
anda í nasir þeim úr heitum
vitum sér þá hjama þær aldrei
við en eru dauðar^ eins og
fræðibókarslytti. Hann hugsar
sem vísindamaður. Honum líð-
Ur mjög illa af þessu. En hon-
um er gersamlega varnað að
skapa listaverk. Þetta er skarp-
greindur maður, hann hefur
röntgenvél í hausnum á sér
og allskonar sundurliðunar- og
krufningartæki en blóðið er
kalt. Þar kvikna engin drög að
nýju !í«.
Þessi maður situr og eyðir
leiða slnum með því að sál-
greina spænska blaðakonu sem
segir að það sé ólíft á Spáni:
þar séu konur svo ófrjálsar.
Hún er stór, svört en föl í
framan, arabísk augu hennar
eru þanin af undrun andspæn-
is ginnandi frelsi gamalla
menningarborga sem lifa í nú-
tíðinni að miklu leyti á þvi
sem er liðið, eiga þó líka ærna
aðild að deginum í dag,
kajmski líka á morgun. Þarna
situr hún, mikið er allt spenn-
andi. Hún situr og hlustar á
þann þýzka fabúlera um ein-
hver sálarvöf, svo hlær hún
dátt og segir um það sem hann
var að þylja til að ná tökum
á henni: þetta gæti kannski
staðist sem sálarlífslýsing í
einhverri bók, þetta á bara
ekki við um mig.
Þá fómar útlagi Þýzkalands,
skotspónn Rússa, höndum og
segir! Ö mig auman, allt snýst
í höndunum á mér, völvan sat
Við vöggu mína og kyrjaði vei,
vei þér. Ich bin ein verdammter,
bölvaður. Þetta segir hann af
þýzkri tilfinningasemi og sjálfs-
vorkunn sem hann reynir að
leiða út í gamansemi og heldur
áfram ,um stund, en Þjóðverj-
um lætur sithvað betur en
að vera fyndnir.
Þýzk gamansemi og feitar
þylsur ókryddaðar og volgur
' li
þjór eiga vel saman.
Þegar honum mistókst að
heilla þá spönsku lýsti hann
yfir því að hann yrði að drekka
í ig fullan því að honum væri
trðið Ijóst að hann gæti ekki
Sjcrifað. En jafnvel það mis-
iokst þvi að stíflugarðar skyn-
seminnar og greindarinnar
i' e.k'.ri 1 "otnir ni)ur af
neinu brennivínsbrimi.
Þama voru líka suður-ame-
rískir arkítektar sem töluðu
um Le Corbusier með djúp-
rættri lotningu eins og Kar-
þúsíanamunkar væru að minn-
ast hins helga Bruno eða hugsa
um kraftaverkin Katrínar heil-
agrar af Sienaborg.
Pólskur flugmaður hlustaði
af áhuga á tilgerðarlegt tal
um listir en er andskotans
sama hvort Rokossofskí er í
Póllandi eða Rússlandi þegar
einhver aðvífandi upphlaups-
maður vill ræsa hann fram úr
hýði sínu með slíkri djúp-
sprengju. En kannski var hon-
um ekki sama þótt hann léti
svo þetta kvöld. Það þýðir lít-
ið að vera að hrópa um slíkt
í mannfagnaði suður í Róm.
Hann horfir hægur og þung-
lamalegur yfir selskapinn og
hinar sundurleitu þjóðir; og svo
var einn blaðamaður frá Möltu.
Sá síðasttaldi var rindilsleg-
ur og yfir honum einhver
auðnuleysisblær hins væng-
stýfða gamms sem er vanur
að flögra yfir eyðilegu landi,
nefið lagað eins og goggur.
Hann var öryggislítill um sjálf-
an sig og vildi öðlast staðfest-
ingu sinnar eigin óákveðnu til-
veru með einhverskonar gam-
ansemi en það varð viðstödd-
Thor VilhjálmssoTi:
Frá Ítalíu, 9. grein
Og
enn
íólk
»Af hverju hreinsa þeir ekki pessar rústir burt og byggja einhver mannvirki?
spurðu þau pegar ég œtlaði að vera skyldurœkinn og sýna þeim Forum Romanum og
Colosseum“
um frekar til óþæginda en á-
nægju að fylgjast með því:
hahn gat meitt sig á þessu.
Þegar ekki var hægt að bjóða
út liði til að hlæja kvartaði
þessi Möltufálki undan því að
það væri farið að dofna yfir
andríkinu í Via Margutta nú
orðið. Hann vildi fá að vita
hvort það væri ekki heitt að
hafa skegg og í öðru lagi hvort
ég tímdi ekki að kaupa mér
rakblöð: þetta var mjög huggu-
legt, það var rétt eins og að
vera kominn heim til; íslands
og vera a'ð svara spurningum
manna sem maður hefur aldrei
séð fyrr ef maður álpast á
veitingahús í Reykjavík, hann
var ósköp leiðinlegur greyið.
Ljóshærður þybbihn: mynd-
höggvari rjóður í kinnum eins
og eftir snjókast, framtenntur,
hló annað slagið alveg óvænt
rétt eins og fjarstýrður af
skipulagsöflum sem ekki hefðu
pata af því hvað hér færi fram,
tilefnið varð ekki séð, kannski
váf Tiahn 1)ará~ þi'réyttur^ eTtlr
daginn. Þess á milli var hann
mjör a'var'’ að sejja ’retti
standa af mjög virkum dögum.
Hann var kanadískur.
Afar smávaxin kona með því
stærri augu og brár sem urðu
eins og strákústar götubikar-
anna af fegrunarsvertu, frem-
ur æskulaus kona með gull-
glóð í tönn. Það lengsta við
hana var málfar hennar og hæl-
arnir á oddmjóum skóm grann-
ir eins og bólusetningarnálar.
Hún var frá New Hampshire
eða einhverju svoleiðis fylki og
hafði lesið The Roman spring
of Mrs. Stone eftir Tenessee
Williams og var því hingað
komin: Ecco me. Hún leit á
myndhöggvarann þegar hann
var nýbúinn að hlæja og var
sem ákafast að breiða varirnar
yfir tennurnar mjög vandlega
eins og mannhrædd gamalmær
að byrgja glugga sína að kvöldi
og spurði hann til að þreifa
fyrir sér um tengsl á grund-
velli sameiginlegs þjóðernis:
You american? Kani?
Hunh, sagði myndhöggvar-
inn. Hann var franskur Kan-
adamaður.
Þá gerði veslings kærleiks-
leitandi konan ósjálfrátt illt
enn verra þótt hún vildi eng-
an meiða heldur þvert á móti
vantaði hana talsvert mikið að
láta vel að einhverjum — áð-
ur en væri um seinan, sagði:
En það er nú stutt á milli.
Nógu langt, sagði Kanada-
maðurinn og svo fá orð hefði
ekki verið hægt að segja af
öllu meiri styttingi. Hann stóð
upp og gekk út og hló ekki
framar á þessu kvöldi.
Nú kom inn hár og grannur
maður mjög laus í öllum liða-
mótum og dinglaði eins og
skröltormur sem hefur sagt nei-
takk við því að skríða lengur
og tekið upp á þeirri athyglis-
verðu nýjung að reisa sig upp
á afturendann og liðast áfram
þannig. Hann var enskur kvik-
myndaieikari og fór að segja
frá Jóhannesborg í Suður-
Afríku:
Jóhannesborg, segir hann, ef
helvíti á jörðu. (Þar bjó móð-
ir hans, bróðir hans og dóttir
hans, barn). Voðalega er and-
styggilegt þar. Hvíta fólkið,
yfirstéttin, þið ættuð bara að
mennina þar sem þeir standa
og horfa á hvíta fólkið velt-
ast út af búlunum seint á
morgnana dauðadrukkið, og
konurnar í síðum kjólum eða
hálfsjðum glitrandi allar og
gljáandi af gimsteinum sem
það lætur blökkumennina kafa
lengst niður i jörðina til þess
að róta upp handa sér, og gull-
stássið, og allskonar skínandi
lúxusdrasl utan á sér, og stend-
ur ekki á fótunum. En álengd-
ar standa þessir svörtu menn
og horfa, ógurlega eru þeir
aristókratískir sumir ég man
ekki hvað kynstofninn heitir;
þeir eru svo stórir, og þráð-
beinir og grannir og fallegir:
beautiful. Þeir horfa á hvítan
peningaskrílinn, drottnara sína,
sjá fyrirlitninguna í augunum,
ekki fyrst og fremst hatur,
miklu meira fyrirlitning; svip-
urinn grafkyrr og ólesandi i
hann. En augun, — Jesus
Christ.
Hann veifar í þjóninn með
löngutöng: Da me un conjacco
per piacere, segir hann með
réttri málfræði en framburði
sem engilsaxar virðast aldrei
geta losnað við hvaða tungu-
mál sem þeir reyna að temja
sér:
Á ég að segja ykkur, segir
hann: hvað ég sagði þegar móð-
ir min og bróðir minn sögðu af
hverju kemurðu ekki hingað
og býrð hjá okkur? Þá sagði
ég: það skal ég gera með þess-
um skilyrðum, ef þið viljið
kosta þetta: ég vakna kl. 10 á
morgnana þá þarf ég að fá
whisky, það dugir mér til kl.
þrjú um eftirmiðdaginn, þá
þarf ég morfín. Klukkan fimm
hassisch, klukkan átta ópíum
eða þá kókain. Gott ef ekki
heroin líka. Þetta er absolútt
skilyrði fyrir því að ég geti
þolað við þarna.
Leikarinn sýpur hveljur og
segif: Þó er ég ekkert fyrir
þetta, hérna, hér fæ ég mér
bara vín stöku sinnum. Ein-
stöku sinnum bara.
Einn daginn ók ég með dótt-
Ur minni, segir leikarmn,: litlu
dóttur minni. Ég sagði við hana
nú skulum við bara stinga af
í dag og láta engan vita. Já
sagði hún. Við ókum lengi.
Svo bilaði bíllinn. Ég fékk tvo
niggaraboys. Þgir komu með
vita: það eru dreggjar mann-
kynsins. Ég hef hvergi séð
annr j e’n: fúlk. Eí fó k. . ':yldi
ógurlega þungan handvagn
með viðgerðartækjum. Langa
L'ið. V-gninn — míö-*
vagninn. Það var svo voða
heitt líka. Frightfully warm.
Þeir höfðu heilan djöfuldóm
fyrir þessu. Þá gaf ég þeim
pund fyrir. Ertu vitlaus pabbi,
segir dóttir mín. Nú, segi ég
(segir leikarinn). Þú átt bara
að gefa þeim svona sixpence,
segir hún. En ég hugsa nú eru.
bráðum jól.
Það er nefnilega sumar þarna
suðurfrá og heitt um jól, seg-
ir kvikmyndaleikarinn enski,
og fettir höndina og veifar
fingrunum eins og lyklakippu.
t Því skyldu þeir ekki hafa
peninga um jólin! Við ókum
heim dóttir mín og ég. Nei
veistu nú hvað, segir mamma
um kvöldið, hún er að verða
gömul: veistu nú hvað hún
Jocelin segir mér? áð þú hafir
gefið niggurunum pund fyrir
að ger.a við bílinn. Eidu vit-
laus maður? segir hún. Þú get-
ur svo sem leyft þér þetta sem
ert að fara: að eyðileggja nigg-
arana fyrir okkur sem þurfum
að búa hér áfram.
Svona hugsa þeir þarna.
Voðalegt fólk. Þetta er ómerki-
legasta fólk sem til er á jörð-
unni. Ég var einu sinni að
vinna fyrir ógurlega ríkan
mann sem á demantsnámu,
hann sendi mér son sinn og
dóttur, ég átti að sýna þeim
Ítalíu. Hræðilegt. Af hverju
hreinsa þeir ekki þessar rústir
burt og byggja einhver mann-
virki? spurðu þau þegar ég
ætlaði að vera skyldurækinn
og sýna þeim Forum Romanum
og Colosseum: Þeir eru dð
verða búnir að hreinsa þetta
alltsaman burt í Þýzkaiandi,
sögðu þau og grettu sig af óg-
urlegri fyrirlitningu.
Hvað á að gera við svona
fólk, segir leikarinn og gleym-
ir að þefa af koníaksglasinu
sínu sem hann hafði þó, venht
milli lófa sinna til að: vekja
það en drekkur úr því( í ein-
um teyg.
Nú ætla ég að fara að leika
aftur, segir hann, hneigir sig
djúpt fyrir áheyrendum sín-
um og líður út af sviðiitu eins
og hann væri að æfa hlutverk
Hamlets eldra.
Ég sat hjá auglýsingateikn-
ara frá París og indverskri
konu hans forkunnar: fagurri
með rauðan díl í enninu milli
þeirra tveggja eðalsteina sem
hún hafði fyrir augu. Bóndirm
var breiðleitur með ljóst hár
úr æíi siniii sem virtist sainan- kalla. • Sjá svo suma svörtu . i|* »» þe'r lcnnp" yanyanái -með
r'ramh. i i). sióu