Þjóðviljinn - 14.11.1956, Blaðsíða 7

Miðvikudag-ur 14. nóvember 1956 — ÞJÓÐVILJINN — (7
K*ra frú undlr hamrinum
rauða og' biáa við hylliui
djúpa.
Enn fer ég á stúfana að
skrífa þér, því ef ég geri það
ekhi, fer þig að verkja i aug-
im af vöntun á lesmáli, þar
sem okkur hérna í blaða- og
bókaborginni verkjar í þau
af oflestri. Og njóttu nú heil
augna þegar þessi póstur
kemur.
•
Þú munt spyrja hvort ég
hafi farið í ferð. Já ég fór
í ferð. Ekki var það fyrsta
ferðin mín, en svo brá við
núna, að ég sem ætið hef
farið á þeim skipsrúmum,
sem ætluð eru fátæklingum,
fór nú í ríkra manna rúmi,
og það kom af því að ég tók
farseðiiinn að láni. Og svo
sem í fátækra manna farrým-
um er þröngt, fúlt og Ijótt,
var þarna dýrlegt, og svo
langt milli veggja í sölunum,
að varla mátti greina þá sem
fjarst sátu, og ilmaði þarna
af góðum sterkum vínum,
ilmvötnum, ilmsmyrslum,
ilmándi fæðu, ilmandi fólki.
Þetta var eins og að sigla í
ævintýrahöll, stöðugt blöstu
við fleiri salir, hálftómir
salir, galtómir salir, þilför og
lyftingar, autt, autt, eða einn
og einn maður á stangli, eins
og fluga niðri í tómri ámu.
Það heyrðist suða af samtöl-
um, hóflegum og menntuðum,
liáfleygum og hástemmdum,
í staðinn fyrir sköll og köll,
arg og þvarg, jesúsanir, and-
varpanir og mæðu, sem ég
hafði átt að venjast í öðru
farrými á skipum. Við fór-
um einu sinni, drottningin og
ég', að skoða þetta þriðja
farrými, sem kallað er gripa-
geymslan, og sýnist vera snið-
ið eftir þeim skipsrúmum,
sem þrælaveiðarar hafa ætlað
fólkinu, sem þeir veiddu, og
skelfing fannst okkur þetta
lítilfjörlegt pláss, og héldum
við að það hlyti að vera lítil-
fjörlegt fólk, sem þarna hýrð-
ist í einni flatsæng. Yfir einu
rúminu var líkt og lok, sVo
aðeins mátti skríða inn fyrir,
en líklegt að maðurinn mundi
lemjast við lokið án afláts
í stórsjóum, og hugsaði ég
til mín, með allar meinsemd-
irnar mínar og sjúkleika
minn, ef ég hefði átt að vera
þama.
Það var ekki mikil sældin í
mér á þessu ferðalagi, nei,
hún var heldur lítil, en þern-
an okkar gaf mér sjúkrafæði,
og henni var farinn að leiðast
þessi aumingi. Drottningin
flúði mig, því ég var svo leið-
inleg, og svaf annarsstaðar.
Með hverjum deginum uxu
mér þrautir og eymd, og ég
var farin að gizka á, að rétt
væri að ég steypti mér í sjó-
inn. En þá skánaði í sjónum
og við fórum að hafa fugl af
Danmörku.
J>á hfnaði yfir lyftingunni,
Óg legustólarnir voru teknir
fram. Það kviknaði í mér
agnarlítill umþenkingarneisti,
þar sem ég lá í stóli: hví í
rækalnum voru mennirnir að
gera svona mikinn mun á
fyrsta. farrými og þriðja, og
er nokkur þörf á að hafa
fyrsta. farrými og þriðja? Hví
er þriðjafarrýmingum, sem
bafa svona þröngt um sig,
meinuð lyfting og efra þilfar,
en okkur, sem höfum sali,
sem sýnast óendanlegir, ein-
um leyft að spóka okkur á
þessum góðu þilförum? Er
þetta nokkur kurteisi við
fólkið í gripageymslunni og
flatsænginni ? Eg spurði
drottninguna, en henni fannst
ekkert bogið við þetta, og
þá fannst mér það ekki held-
ur.
□ I Edinborg.
Tvisvar hafði ég komið til
Leith áður, og verið svo um-
komulaus og penniless, að ég
komst ekki upp í Princes
Street, en hafði órðið að láta
mér nægja að svingla um í
Leith ásamt annarsfarrým-
ingum, og láta reykmekkina
umvefja mig eins og kápu,
en mér lá þá við köfnun, og
kápan mín ljósa, hún varð
öll mórauð af reyknum, það
sást ekki á henni grænn lit-
ur úr því. Ófýsilegur dvalar-
staður fannst mér sú borg.
I þetta skipti hafði ég morð
fjár í pundum, einnig að láni
sem farseðilinn. Og í þetta
skipti komst ég upp í Prinees
Street, Þjóðhöfðingjastræti,
en þangað þarf ég að koma
aftur, og gera mér ferð til
þess að skoða þessa götu, sem
mig er alltaf að dreyma. Því
þá er vér stigum úr sporvagn-
inum, blasti við mér afarhár
varði, biksvartur og teygði
tinda til himins, og sá hann
enginn nema ég. ,,Hvar?“
spurði fólkið mig, og það sá
ekki varðann. Og þá er ég
gekk nær, fann ég hvita
mannsmynd í honum miðjum,
og gein við skinin höfuðkúp-
an eins og á langdauðum
manni.'En enginn nema ég sá
neitt. Og held ég því hálf-
partinn að sýn þessi hafi ver-
ið hugarburður. Mér láðist að
þreifa á varðanum.
Öðru megin við götu þessa
er dalur, og rís hlíðin að baki
vaxin trjám sem hafa skipað
sér i hina fegurstu lunda,
og byggð húsum og höllum
og köstulum, sem skína við í
aftanl jósinu fegurri en manna-
bústaðir, og mig sveið í
brjóstið af löngun eftir að
komast yfir um. En föru-
nauta mína langaði ekki yfir
um, þá langaði inn í verzlan-
ir, og aldrei komst ég yfir
um.
í Þjóðhöfðingjastræti eru
verzlunarhús sneisafull af
varningi, og verður varla
þverfótað. En ekki eru verzl-
unarhættir þar jafn viðfelldn-
ir og' í Kaupmannahöfn, t.d.
kom ég þar í stóra kvenfata-
verzlun, þar sem ekki fékkst
að máta. Og hlaut ég að fara
án þess að fá nokkurn kjól-
inn, og átti ég þó engan.
En þær sem flesta áttu kjól-
ana fyrir fengu nóg af þeim.
I borgum þessum eru manna-
bústaðir ótilkvæmiíegir, og
gardínurnar ekki slíkt feg-
urðarundur sem í Reykjavík.
Og fólk er flest roskið og
magurt. Er sem mér sýnist,
að heimsveldi þetta kremji al-
múgann, en dilli drottningu
sinni? Kirkjur eru þarna
mjög margar, dimmleitar og
ellilegar, en um rítúel þeirra
og ordonnantsíur er mér allt
ókunnugt. Á gluggakistum
niðri í Leith sá ég voveif-
lega járngadda, sem stóðu
upp í loftið reiðubúnir að
stegla þann sem settist, en
gluggakistur þessar voru niðri
við jörð. Hvergi hef ég séð
ógestrisnislegri gluggakistur.
□ 1 Kaupmannahöfn.
„Sideribus recepta," segir
Helgi Péturss að staðið hafi
á minnispeningi drottningar
nokkurrar frægrar úr fornöld
Rómar, og vildi hann álíta
að fyrir öllum liggi að fara
slíka ofurlanga ferð. Eg fór
stutta ferð móts við slíkt og
það var tekið á móti mér á
hafnarbakkanum, og ekki
einungis það, heldur úti í
skipinu, og ekki var sá af
óheldra tagi, sem það gerði,
enda hefðu fáir aðrir fengið
að fara út í skipið á undan
tollskoðun. Ekki leizt honum
vel á mig, þar sem ég hímdi
úti í horni, og hann sagði
mér það. „Þú ert eins og
dauðinn frá Lybæk,“ sagði
hann. Samt tók hann við mér
og ók mér heim til sín og
konu sinnar, en þar er hjarta
borgarinnar og miðdepill og
heimkynni heimkynna, og
hver maður heppinn og sæll
sem þar kemur inn fyrir dyr,
og mun borgin skerðast ef
ekki týnast þá er þetta heim-
ili er ekki lengur.
Það hafði komið þangað mað-
ur á undan mér og skilið eft-
ir sig myndir, og blöstu þær
við af veggnum í djúpri sorg-
arfullri tign, og gerðu að hé-
góma annað veggskraut svo
það virtist upplitað og bleikt
svo sem tortímingin væri
gengin inn í það, og merking
þess að engu orðin.
Svona mun okkur verða rýmt
burtu þá er annar maður
kemur, sem hefur skárri
merkingu fram að færa en
okkur auðnaðist í gáleysi
okkar.
Á þessum stað var álitið að
ég væri sá pílagrímur fátækt-
arinnar, sem bezt hæfðu fá-
tækra mannabústaðir, og
gladdist ég af því og fannst
mér gerð virðing. Og þá er
ég var þangað komin sem fá-
tækum hafa verið reist ílöng
hús, gul að lit, lág, endur
fyrir löngu, gladdist ég
meira og fannst sem ég ætti
þarna. heima.
Það hafði verið gerður múr-
veggur utan um þessar húsa-
samstæður til að greina þær
frá öðrum, og frá aðalgöt-
unni, en það hafði tekizt að
gera aðgreininguna enn meiri
en líklega hefur verið ætlað
í upphafi, því utan við múr-
ana var mikill gnýr af um-
ferð dag og nótt, og sást
ekki til himinljósa utan sól
skini úr hálofti um hádag,
en innan múranna lýsti tungl
og stjarna á glugga, og eng-
in annarleg ljós trufluðu
þeirra skin, og svo sem menn
voru önnum kafnir utanvert
þessara múrveggja, lá engum
á innan þeirra, enda kom það
sér betur, því flestir voru
haltir og illa á sig komnir,
virtist mér sem á þessu fólki
hefðu verið framdir óheyri-
legir glæpir, og lifði það í
húsunum svo sem utan tíma
og rúms þeirra borgar þar
sem annríki ríkti og framtak
og allt var á fleygiferð.
Það komu til mín á morgn-
ana tvær auðugar og ágætar
frúr, og kvökuðu á gluggann
eins og þar væru komnir
Fuglar Gleðinnar, og birti
heldur en ekki í hverfinu,
svo gamlir menn, sem ekki
höfðu bragðað í áratugi frem-
ur en þeir væru beinskornir
hrukku við í sætunum og
sperrtu upp augun, þegar
þessa undradýrð bar fyrir
gluggann hjá þeim. Og enn
lifir þarna í húsunum þjóð-
saga um tvær álfkonur í bláu
skrúði ójarðnesku, eða grænu,
og einnig hvítu.
Hvar sem frúr mínar fóru,
lagði af þeim auðlegðarinnar
dýra skin, og borgin hófst
dálítið upp, og viðskipti henn-
ar glæddust.
Um mig var dálítið öðru máli
að gegna, ég vildi ekki hjarna,
það var sama þó hin heita
sól júlídaganna skini framan
í mig. Og sneri ég mér til
Andersens læknis.
Doktor Andersen leit á mig og
sá þegar í stað að bráðra að-
gerða var þörf, og tjáði ekki.
þó ég segði honum, að mig
langaði til að skoða sólskinið
og dagana nokkru lengur,
heldur heimtaði að ég léti
þegar leggja mig inn á spít-
ala, og hlaut ég að hlýða
þessu.
Flestir bíða svo lengi eftir
spítalavist í borg þessari, að
þeim batnar áður en kallið
kemur, eða að þeir deyja.
En svo mikið var mér álit-
ið liggja á, (og ekki þótti
koma til mála að láta mig
deyja), að ég þurfti ekki að
bíða nema fjóra daga. Og þá
er kallið kom, setti ekki að
mér kvíða, né ótta, né hryggð,
heldur fannst mér sem ekk-
ert væri.
Áður en ég færi á spítalann,
fór ég út á landið.
Það var á björtum degi og
landið sást vel. Og hvílíkur
munur er ekki á þessu landi
og mínu; þar sem mitt land
er fjöllótt, er þetta flatt, en
sums staðar öldótt, heflað og
telgt af jökli endur fyrir
löngu, og sitja enn í dældum
pollar þeir sem eftir urðu
þegar jökullinn bráðnaði. Mitt
land er óbyggt, að heita má,
en þetta land albyggt, og
telst þó til hinna strjálbýlli af
byggðum löndum. Og þar sem
hér eru sums staðar ókræsi-
leg sveitabýli, með Ijótum
húsum, sem snúa allavega af
handahófi, snúa þar öll hús
svo sem vera ber, og eru á
litinn svo sem við þykir eiga,
en ekki skræpótt, eins og hús-
in 1 Reykjavík. Svo segja
fróðir menn, að þessi siður,
að hafa í þökin strám sem
vaxa í kerunum, en í veggi
leirinn, sem jörðin geymir, en
lurkum reft yfir stráþökin,
svo ekki fjúki stráin, sé
jafngamall byggð í landinu,
en hún er ævaforn miðað við
íslandsbyggð. En það er ætl-
un mín að eyða einu sumri í
slíku gömlu húsi, 'ef mér verð-
ur þess auðið. Mitt lánd er
lamið veðrum frá örófi alda,
berg þess hefur molnað og
fallið í skriður, urðir og
grjót, hraun og sandar þekja
það, þetta land er skinið sólu
og þekur það gróður; um ís-
land má ferðast lengi og víða
án þess vart verði v;ð að
mannshönd hafi hróflað við
neinu, en þetta land líkist
þeirri stássstofu þar sem ný-
búið er að taka til, og mað-
ur gizkar á að þar hafi í S
þúsund ár búið þjóð, sem
alltaf var vakin og sofin að
taka til. Eg heyrði sagt frá
frú nokkurri danskri, sem
lagði það fyrir sig ævilangt
að fægja, ^„hún fægði og
fægði þangað til hún dó.“
Það er vandséð, að snurfus-
anir á landi geti komizt öllu
lengra, þó hef ég heyrt að
á Austurlöndum gangi þær
lengra. Og vel get ég skilið
tvo menn íslenzka, sem ég
heyrði tala saman, og bar
þeim saman um það, að í
Danmörku fyndist þeim sem
þeir kæmust aldrei út, „það
er sama hvert við förum, við
komumst aldrei út.“ „En á
íslandi kemur það inn sem
úti er, svo þar þarf ekki að,
fara út, til að vcra úti.“ Þcð
er ekki víst að ég hafi orð-
rétt eftir þeim.
fír Málfríður JL éf
Einarsdóttir: fí I
A Qni 111 111
C * -—■—— 'j