Þjóðviljinn - 03.03.1957, Blaðsíða 4

4) _ ÞJÓÐVILJINN — Sunnudagur 3. marz 1957
SKÁRIN
Ritstjári:
FREYSTEINN ÞORBERGSSON
Kynm min af A!]echin
Grein pessa skrifaði rússn-
eski skákmeistarinn P. Rom-
anovskij og birtist hún í riti,
sem gefið var út-í tilefni af
minningarmóti Alexanders Alj-
echins í Moskvu síðast liðið
haust.
P. Romanovskij: (lauslega
þýtt og stytt).
Árið 1908 var ég boðinn í
fyrsta alrússneska áhuga-
mannaskákmótið, sem hefjast
átti í febrúar 1909. Ég hafði
þá nýlega íyllt sextán ár Það
var ekki laust við að ég væri
dálítið upp með mér yfir því
að fá að keppa við mér eldri
og þekktari andstæðinga. Mik-
il var undrun mín, þegar ég
frétti að ég mundi alls ekki
vexða yngs+i keppandi mótsins.
Ur.gum stúdent frá Moskvu, sem
var þremur mánuðum yngri
en ég, hafði einnig verið boð-
ið. Nafn hans var Aijechin.
Sagt var að hann tefldi mjög
vcl. Ég frétti, að hann hefði
teflt með góðum árangri í á-
hugamannakeppni í Diisseldorf
og einnig sigrað í innanfélags-
móti í ein .1 af sterkustu skák-
félögum Moskvu. Nokkru síðar
fann ég skákþátt í tímaritinu
„Novoje Vermja“ (þ e Nýr
tími), þar sem birt var skák
milli Aljechins og Blumen-^
felds (eins af sterkustu rússn-
esku meisturunum þá). Þessa
skák hafði Aljechin unnið
glæsilega. Hitt var þó enn at-
hyglisverðara, að Aljechin
hafði sigrað Blumenfeld í ein-
vigi með 4V2'Mi-
★
í lok janúar 1909 hitti ég
cvo Aljechin í fyrsta skipti
Við vorum kynntir í klúbbn-
■jm. Aljechin sneri sér þegar
að mér og spurði: „Hvaða
árangri ætlar þú að ná í mót-
inu?“ Ég svaraði, að þetta væri
1 fyrsta skipti sem ég tæki þátt
i svo sterku móti og ég gæti
þess vegna alls ekki gízkað á
hvernig mér mundi reiða af.
„Svo“, sagði Aljechin, „bæði
er, að andstæðingaxnir eru
alls ekki eins sterkir ems og
þú heldur og svo er tilgangs-
laust að taka þátt í móti þar
iem maður býst ekki við að
geta unnið fyrstu verðlaun.
Hvað mig snertir, þá er ég
nokkuð öruggur með að sigra,
sérstaklega Þar sem slgurveg-
árinn verður útnefndur sem
meistari. Á móti þessum herr-
um — hann meinti andstæð-
inga okkac — verður maður
aðeins að tefla dálítið djarf-
ar“. Síðan stakk Aljechir. upp
á því að við tækjum nokkrar
SKákir.
Þegar hér var komið, hafði
hann skotið mér slíkan skelk
i bringu, að ég tapaði-þremur
SKákum án þess að veita
nokkra teljandi mótspyrnu.
i Skákþingið hófst. Leiftur-
árásir og frumleiki Aljekins á-
^amt fundvísi háns vörn,
voktu sérstaka eftirtekt. And-.
ítæðingar hans féllu skjótlega
hver á fætur öðrum. Það hafði
mikil áhrif á mig hvernig Alje- |
chin malaði hina veiþekktu'
andstæðinga sína. Það var
gieinilegt, að hin sérkennilega
meðferð hans á skákbyr.junum
kom þeim úr jafnvægi. Krafti
hans og hugmyndaflugx veitti
ég sérstaka athygli.
Aðalandstæðingur Aljechins
1 þessu móti var Ratlevi Þess-
vegna vakti skákin milli þeirra
sérstaka athygli. Aljeichin nægði
jafntefli til þess að hreppa
fyrstu verðlaun. Öllum til
u.ndrunar valdi hann mjög á-
hættusama áætlun. Byrjunin
var svona, Aljechin hafði
svart: 1. d4 — e6, 2. c4 — c5?!,
3. e3 — f5!?
Ég stóð við borð þeirra og
nú fann ég það á mér, að
Aljachin mundi örugglega einn-
ig vinna þesa skák. ,,Hann tefl-
ir eins og honum sýnist og
vinnur“, hugsaði ég, „hvers-
vegna get ég það ekki’1' Alje-
chin vann eftir 25 leiki. Hann
fékk 1. verðlaun og varð meist-
ari.
★
Næst hitti ég hann tveim ár-
um síðar, þegar hann kom til
Pétursborgar til þess að nema
iög.
Dag einn bauð hann mér
heim til sín. Ég spurði hann
um þátttöku hans í alþjóðamöt-
unum í Hamborg, Karlstad og
Stokkhólmí. Hann lét mjög lít-
ið yfir árangri. sínum, þótt
hann hefði sigrað a.m.k. í
Stokkhólmi
.,Sigur minn var alls ekki
erfiður", sagði hann. „Spiel-
rnann var sá eini sem var
hættulegur. Ég vann hann
nokkuð létt, því ég var ákveð-
inn í því að hefna mír eftir
ósigurinh fyrir honum .• Karl-
stad“.
Ég kvartaði yfir, að tilraun-
ir mínar að tileinka mér skák-
stíl hans hefðu reyr./t illa.
„Maður fórnar mönnum — og
að lokum tapar rnaður“, sagði
ég „Já, vinur minn, það velt-
ur einmitt allt á því að mað-
ur fórni rétt, Auk þess verð-
ur maður að tefla af mestu
nakvæmni, til þess að leiða
árásina til lykta. Manstu eftir
síðustu einvígisskák þeirra
Laskers og Schlechters? Fórn
Schlechters stóðst algerlega og
„kóróna“ Laskers hékk á blá-
þræði, en hvað gerðist — Lask-
er vann samt!“
„Vildir þú hafa Schleohter
fyrir heimsmeistara?" spurði
ég.
„Schlechter er mikill meist-
ari“, svaraði Aljeehin ,.í Hám-
borg og Karlstad fann ég það
í skákum mínum við hann.
Vissulega var ég dálítið smeik-
ur og sálfræðilega stóð hann
því betur að vígi, en það
skyggir þó ekki á verðskuldaðá
sigra hans. Og auk þess ef
Schlechter hefði sigrað Lasker,
hefðum við nú orðið vitni að
stórkostlegri keppni milli hans
og Cabablanca" Og svo hældi
hann Cubamanninum fyrir
skákstíl hans: „Cabablanca
fórnar alltaf rétt og skákstíll
hans er jafn fagur sem hann
er rökvís. Þessa tvo mikilvægu
eiginleika skákarinnar hefur
hann hafið upp í æðra veldi.
Undir öllum kringumstæðum
er Cabablanca miklu hættu-
legri fyrir Lasker heldur en
Rubinstein. Það er þó tæplega
sennilegt að Lasker tefll ein-
vígi við Cabablanca 1 náinni
framtíð".
Aljeehin var mjög ræðinn
þetta kvöld og að lokurn talaði
hann um fegurðina í skákinni.
„Fegurðin í skákinni felst að
mestu í leitinni að sann-
leikanum. Hvað hefur fómar-
leikflétta að segjá, ef hún nær
einungis fram að ganga, sök-
um, slæmrar taflmennsku and-
stæðingsins. Rétt djúphugsuð
fórnarleikflétta, er í rauninni
ekkert annað en „chef d’cuvre“.
Einmitt í þessu tilliti er skák-
in list“.
Það var þegar komið mið-
nætti þegar ég ætlaði að fara
heim, en þá stakk Aljechin
upp á því að ég liti á einu tap-
skák hans í Stokkhólmi Þegar
ég kom heim skrifaði ég upp
þær athugasemdir, seiri Alje-
chin hafði gert við skákina,
um leið og hann sýndi mér
hana.
SPANSKUR LEIKUiK
Hvítt: Svart:
Fridlizins Aljechin
1. e4 eS
2. Rf3 Rc6
3. Bb5 afc'
4. Bal Rf6
5. Rc3 Bc5
Þessi leikur virðist eðlilegfc svar við Rc3, hinsvega.’ gerði
ég mér ekki fyllilega ljóst
hvaða afleiðingar 6. RxeS
mundi hafa haft . Vera má að
ég hefði átt að leika 5 -b5.
6. 0—0 b5
7. Bb3 d6
8. d3 Bg4
Svartur getur varla vænzt
þess að fá meira út úr spænsk-
um leik. Hann hefur þegar
frjálst tafl og ýmsar hótanir.
9. Be3 Rd4
10. Rxd4 Bxd4
11. h3 b5:
Fórn, en naumast rétt. Á.móti
sterkari andstæðingi hefði ég
ekki lagt í hana. Það var eft-
irfarandi leið sem freistaði
mín: 12. hxg4 - hxg4, 13. Rxd4-
exd4 14. Re2 - Rh5! 15 Rg3-
Dh4 16. Rf5 Dhlf 1?- Kxhl
Rg3ft 18. Kgl - Hhl mát
12. De2
Eins og búast mátti við, varð
Fridlizins hræddur. Eftir 12.
hxg4 - hxg4 13. Rxd4 exd4
14. Re2 - Rh5 15. g3 - Df6 16.
Dd2 á svai-tur alls ekk; auð-
velt með að sýna fram ó rétt-
mæti fórnarinnar, þar sem 16.
- Df3 strandar á 17. Rx.d4.
12........ Rd7
13. Rdl Rf8‘p
Framhald á 10. síðu.
JÆJA, GÓÐIR HÁLSAR; það
hefur nú bara rignt botnunum
yfir mig undanfarna daga, og
suma þeirra eruð þið þegar
búin að sjá. Sumir botnararn-
ir láta fáeinar línur í óbundnu
máli fylgja botnum sínum;
kemur þar yfirleitt einlæk ósk
um að haida áfram að yrkja Eotnaregn — Vinsamleg tilmæli í
ferskeytlur hér x póstinum,
okkur, sem unnum slíkum
kveðskap til afþreyingar og
hugarhægðar, hinum til mak-
legra leiðinda og hugarangurs.
Pósturinn getur tekið undir
það, sem einn bréfritarinn
sagði einu sinni, að hann „var
alinn upp við dálæti á stök-
um“, og það dálæti hefur sízt
dvínað með aldrinum. Við
skulum aðeins minnast þess,
sem Andrés heitinn Björnsson
skáld sagði um ferskeytluna,
en Andrés var sem kunnugt
er, frábær hagyrðingur.
„Ferskeytlan er Frónbúans"
Nýr íyrripartur
óbundnu máli
- Botnar —
„Ferskeytlan er Frónbúans
fyrsta barnaglingur,
en verður oft í hendi hans
hvöss sem byssustingur.“
EN SNlTUM OKKUR að botn-
unum. Þegar ég fór að lesa þá
saman, komst ég að raun um,
að sumir þeirra eru mjög lík-
ir, munar jafnvel stundum
ekki nema einu orði að þeir
séu nákvæmlega eins; en við
þvi er ekkert að segja. Nú,
fyrri fyrriparturinn var svona:
„Marga til sín Mammon dró
mestu gæðastráka."
Botnar:
1. Og í hjartað illu spjó
eiturrani snáka.
2. Hleðst á skrokkinn
skvapið nóg,
skrælnar vanhirt sálarhró.
(Þessi bragarháttur á fullan
rétt á sér).
3. Síðan þá með syndakló
Satan lætur bráka.
4. Fáa held ég furði, þó
f jandinn gleypti Áka.
5. Slyppifengur þótti hann þó,
þegar ’ann hreppti Áka.
6. Mogginn æpti, hrein og hló,
er hreppt’ ann veslings
Áka.
7. Alþýðublaðið eitri spjó
í alla krata-snáka.
8. Forðum daga fórst í snjó
forðabúrið hans Áka.
(Hér mun átt við mjölskemm-
una frægu á Siglufirði).
9. Þegar allt er þakið snjó,
þyrfti að koma hláka.
10. Eineygðir þann sækja sjó,
sitja þar og bráka.
(Ég held, að „bráka“ þýði í
botninum sama og marka,
svona eins og lömb eru mörk-
uð).
„íhaldinu aldrei brást
ástúð hægri krata.“
SIÐARI
svona:
fyrriparturinn var
Botnar:
1. Úlfinum ei yfirsást
ungann sinn að mata.
2. Vont er jafnan við að fást
villugjama rata.
3. Af óheilindúm þessir þjást,
þjóðarvirðing glata.
4. Þann í hópinn fúsir fást,
fóðurlykt á rata.
5. Sífellt fyrir silfrið fást
sæmdinni til að glata.
6. Eru þvi, það oft þú sást,
útflennt tindaskata.
(Tindaskata mun vera sam-
eining á orðunúm gaddaskata
og tindabykkja, sem merkja,
héld ég, bæðisömu skepnuna).
7. Borgar þeirra bróðurást
bitlinganna jata.
8. Það ætlar held ég seint
að sjást,
þeir séu í afturbata.
9. Ýmsir þeirra ennþá sjást
oní Holstein rata.
10. Fyi’ir það þeir fórna
og þjást,
falla’ í smán og hata.
Þá held ég, að tíundaðir séu
þeir botnar, sem bárust, og
þakka ég góða þátttöku.
ÉG MINNTIST áðan á Andréa
Björnsson, og sjálfsagt kann-
ast mörg ykkar við þessa
„feluvísu“ hans: „Það er hægt,
að hafa yfir heilar bögur, án
þess rímið þekkist, þegar þær
enx nógu alþýðlegar". Þegar
búið er að breyta setningunnS
í ljóð, lítur það svona út::
„Það er hægt að hafa yfir
heilar bögur,
án þess rímið þekkist, þegar
þær eru nógu alþýðlegar.“
Undir þessum látlausa bragar-
hætti eru margar rímur ortar,
t.d. sumar af Alþingisrímun-
um gömlu. En það væri efni
í marga og langa pósta að
ræða alþýðukveðskapinn á ís-
landi, og skal hér staðar num-
ið. En alltaf finnst mér, að
þessi þjóðlegi kveðskapur ætti
skilið að um haim væri f jállaS
af færum mönnum, rakin þró-
un hans, sýnt fram á fjöl-
breytileik hans, og ekki sízt
vakin athygli á hinum nánu
tengslum hans við daglegt líf
og starf alþýðu manna á
hverjum tímá.
OG SVO iEINN fyrripartur, a»
þessu sinni af rómmxtíska
sortinni:
„Marga hef ég fljóðum fært
fórn í bundnu máli.“
Og gerið nú svo vel að botn»
þetta, góðir hálsar.