Þjóðviljinn - 16.01.1958, Blaðsíða 5

-Fimmtudagur 16, janúar 1958 — ÞJÓÐVILJINN
(5
mörg vandamál er að ræða, sem
leysa má og leysa þarf með
tilliti til hagsmuna allra þeirra,
er taka þátt í umræðunum, með
því að semja um ályktanir, sem
allir geta fallizt á. Vonumst vér
til, að þessar athugasemdir séu i
samræmis við skoðanir rikis-
stjórnar íslands.
Framhald af 1. síðu.
sprengju, svo að ekki sé tal-
að um hin drepandi geisla-
áhrif sem hlýtur að gæta á
miklu stærra svæði.
Háskalegar aðgerðir
Þessi hætta fer nú vaxandi,
sökum þess að í NATÓ-löndum
er nú fyrirhugað að byggja
stöðvar til sending'ar eldflauga
með kjamorkusprengjur . og að
amerískar sprengjuflugvélar,
sem bera kjarnorku- og vetnis-
sþrengjur, fjúga að staðaldri yf-
ir höfðum íbúa NATÓ-landanna, Tillögur Sovéi-
þar sem bandariskar ílugs:öðvar . y
eru staðsettar. Það cr vanda- StjÓmarÍnnar
lítið að ?era- ser grein fyrir, i Eg legg með bréfi þessu, yður
hversu mikil hætta er bökuð í- a‘hugunar, herra forsætisráð-
búum slíkra ianda, þar sem ioft- j-ifrra. tillögur Sovétstjórnarinn-
ið er þrungið véladyn amerískra ar um i'und fremstu mann.a ríki-
flugvéla nótt sem nýtan dag — anna með þátttöku forsætisráð-
véla. sem. bera gereyðandi vopn. herranna-. í þessum tillögum eru
Það getur raunar farið svo, að athugasemdir um markmið sliks
flugmaður felli kjamorku- func]ar gvo » g atr'ði þau, sem
eða vetnissprer.gju á landsvæði að áliti Sovétstjórnarinnar yrði
eitthvérs lands af ástaeðum,, sem f3grt Ug skynsamlegt að ræða á
Bréí Búlganíns
hlut eiga að máli. Það er ekki
ætlun vor að þvinga skoðumun
vcrmn upp á aðra, en vér viljum
gjama ræða þær og' hlusía á
og' hugleiða tillögur annávra.
Fjarri fer því að oss sé í lmga!
að c~nia .u f i ..aðstöðu i Tákvœður áróður
skyni að geta tekið upp sanui-
inga um endanlega lausn þess
vandamáls að fækka herafla allra
ríkja og stefna að algerri af-
vcpnur..
ekki er að kenna illum ásetn-
ingi, heldur orsakast af misskiln-
ingi á fyrii skipumun eða truflun
á geðsmunum. Fjrnig cr mögu-
leiki á árekstrum i lcfti, og er sú
hætta vissulega fyrir hendi,
hversu fullkcinin sem tækni nú-
tímans verður.
Af þessu leiðir óhjákvæmilega
ai'leiðingar, sem erfitt er að sjá
fyrir. Himi bauvæni farmur
rignir yfir friðsama borgara og
leiðir til dauða og eyðUeggii’gar.
Sovétþjóðin lítur með fulium
skílningi og samúð á vandamál
þessára Evrópuþjóðá, sem i
vaxandi mæli láta í ljós áhyggj-
ur sínár af þessari hræðiíegu
hættu. Sovétrikin geta ekki leitt
þetta mál hjá sér af þeirri á-
stæðu, að flug sprengjuflugvéla
með kjarnorku- og vetnissprengj-
ur yfir löndum Evrópu er þátt-
ur í aðgerðunv, sem beint er
gegn Sovétríkjunúm og öðrum
friðeiskandi lönduih. Af þéssum
ástæðum lítum vér alvarlegunv
augum á svo háskalegar og
miskunnarlausar aðgerðir, sem
orðið geta mannkyninu til hinnar
mestu bölvunar.
Fundur þjóðaleiðtoga
slíkum fundi.
Eg tel hér npp fáein þess-
ara atviða: Hætt verdi til-
raiuium með kjarn- og vetnis-
vopn. Bönnuð verði afnot
slíkra. vopna. Stofnað vevði í
Evrópu svæði, þar sem engin
sterka,“ cnda þótt hópar manna
á Vesturlördum reyni að gera
oss slíkar fyriræt’anir upp og
vísi í þvi efni, til þcss áiangurs.
se 'i Sovétríkin hafa náð á sviði
vísirrlá rg hefnaðartækni. Vér
kcppum að þvi að umræðurnar
fari ekki fram i þsim anda að
athueað verði úílif og horfur né
efnt til liðssan’dráttar á alþjóðr-
vettv’ngi, he’dur að tekið verði
tiilit til þeirrar knýjandi nauð-
ryniar að tryggja írið og öryggi
þjóða.
Ráðstafanir Sovét-
ríkjanna
Að því er varðar þær tilráun-
ir, sern ccrðar eru til þess að
Gcía mcnn vænzt þess, að Sov-
étríkin svni frekari vott um frið-
arvilja sinn? Væri ekki sönnu
nær að spyrja þá hins sama,
sem nú skýla sér bak við yfir-
lýsirigár um að þeir séu fúsir til
þess að vinna að lausn afvopn-
unar málsins, en halda í reynd-
inni áfram vícbúnaði af mik'u
kappi? Er ekki tími til kominn
fyrir NATÓ-löndin að sýna það
í verki, að þau stefn: að friði?
Ef þessi lönd stefna i reyndinni
ið því að efia friðinn og vilja
koma á gagnkvæmu trausti við
Sovétríkin, þá cr ekki nema
ein !eið til þess að ná þessu
markmiðL og hún er að le;ta að
lausn, sem báðir ge‘a fallizt á,
á þeim vandamá'um, sem ágrein-
þýðuvgariausar og telja nauðsyn-
Iegt að halda áfram liinnj fyrri
stjórnmálastefnu, sem beinist, að'
bví að herða á „kalda stríðinn"
og samkeppni milli stórveldanna
um hernaðarundirbúning. Þeg-
ar máluni er svo háttað, er
engin vissa og getur sannarlega
ekki orðið fyrir bví, að jákvæð-
ur árangur náist af fundi utan-
ríkisfáðlierranna. Það ríkir
rokkur réttaiætur ótti við þá
staðréynd. að mistákist utanrík-
isráðhefrafundur. inyndi slíkt
leggja alvarlegar liömlur á að
kveðja til fundar æðri manna,
með því að andstæðingum slíkra
sanviiingaumleitana myr.dri lagð-
ar upp í hendurnar yfirskinsrök-
somdir til þess að koma í veg.
fyrir frekara samkomulag ríkja í
milli um að bæfoi alþjóðlégt sam-
komulag og efla friðinn.
Áhrií Geníaríundarins
S'uinir st jórnmálamenn, sem
sanna, að þýð:ngarlaust sé að, valda.
semja við Sovétríkin. fyrr en ' Hér vil ég leyfa mér að geta
Vesturveldln hafi yíirhöndina í þ:cs, að
slík vopu verða fyrir liendi i hernaðarmætti.
og tilteknir j hafa tillögur Sovétstjórnarinnar,
ekki þola hugmyridina um sam-
komulagsumleitanir æðstu
manna, gætu sagt, að reynslan
frá Genfarfundinum 1955 hefði
ekki orðið jákvæð. Ekki er hægt
að fallast á slíkar fudyrðingar.
Það má með vissu segja, að hefði
fundurinn í Genf ekki verið
haldinn og hefði hann ekki haft
undanförnum árum álirif á huga stjórnmálamanna
Eftir að hafa athugað vand-
lega hið ríkjandi ástand, hefur
Sovétstjórinn sannfærzt um, að
með þvi að kveðja innan tveggja
eða þriggja mánaða saman fund
forystuuianna hinna ýmsu ríkja
til þess að ræða knýjandi al-
þjóðavandamil og krefjást lausn-
ár þeirra, myridi hægt að draga
úr spennu í albjóðamálum og jllikilVö^gilSt
og gerður .griðasáttniáli milli
banda.laganna tveggja —
NATÓ cg' Varsjárbandalags-
ins um ráðstuíanir til þess a.ð
koma í veg fyrir skyndiárás.
Gírðar verði ráðstafanir til
þess að kcma alþjóðaviðskipt-
uir í eðlilég't hc.rf og auka
þau.
Hér eru að sjálfsógðu ekki tal-
in öll þaú máieíni, er semja
bærí um í því skyni að skapa
þáttaskil i alþjóðamálum og
brjóta ís „kalda striðsins". Það
eru mörg önnur mál, sem við-
komandi ríki þurfa að semja
sín í milli. En mörg vandamálin,
sem enn er ekki iiægt að leysa,
mætti taka til áthugunar síðar
meir, Hér má telja bann við
kjarnorkuvopnum, . flutning
þ'eirra úr birgðageymsium rikja
og eyðing þeirra birgða, sem fyr-
ir hendi eru. Alþjóðasamning' um
nauðsyniega fækkun herliðs og
hergagna. Algera heim.kvaðningu
erlen.dra berja frá lardsvæðum
annarra ríkja, hvort sem þau
eru félagsríki í NATÓ eða þátt-
takendm- í Vai'sjárbandalagiiui,
svo og eyðing allra erlendra her-
stöðva utan lands.
aðilar hafa ekki hikað við að . sem beinzt haía að þvi að tryggja
Aívopnunarmálin
skapa andrúmsloft trúnaðar-
trausts landa í milli.
Að voru álíti hlýtur viðfangs-
efni siíkra umræðria að vera það
að skapa aðstöðu til þess að
stöðva „kalda stríðið“, leggja
liiður vígbúnaðarkapphlaupið og
tryggja möguleika til friðsam-
legrar sambúðar ríkja í milli,
hvað sem félagsmálakei'fi þeirra
líður.
Auðvitað erum vér ekki þeirr-
ár skoðunar, að öll vandamái
■megi leysa á slíkum fundi. Þess
ber að gæta, að ríkin líta hvert
sínum augum á hin ýmsu vanda-
mál og þar með lausn þeirra.
Tekur þetta fyrst og fremst til
landa með ólíkum félagsmála- og
stjórnmálakerfum. Málið snýst
því fyrst og fremst um huglæg'
atriði (ideologiu) eða um mat
á hinum ýmsu félagsmálakerfum.
Vér ertirii sannfærðir mn, að til-
íaunir til þess að efna til um-
ræöna. um þessi atriði muni ekki
leiða til árangurs af umræðun-
um, lieldur muni þær leiða til
árangurslausra kappræðna og
eftir því sein fram í sækir frem-
ur auka spenmma þjóða í mllli.
Heilbrigð dómgreind býður, að
umræðúrnar snúist ekki um þessi
atriði, og það því fremur sem um
setja þessa skoðun fram — þá I
verður að taka það fram, að
engin rök eru fyrir s’íkum fu!l-
yrðingum, enda þjóna þær að-
c-ins einum tilgansi: Þær eru
yfirvarp fyrir tregðu til þess. að
semja.
Ekki tel ég að þegja beri um
aðrar mótbárur, sem einnig eru
hafðar uppi af andstæðingum j
fundar æðstu manna. Sumir
stjórnmálamenn á' Vesturlöndum
vilja til dæmis leiða tiLögur
vorar um samninga hjá sér uridir
því yfirskjmi. að Sovétríkin
hafi ekki framfylgt friðaryfirlýs-
ingum sínum í verki. En slíkt
geta engir aðrir sagt en þeir,
sem reyr,a_vilja að níða stjórnar-
stefnu Sovétríkjanna, vilja ekki
reyna að semja uni a’þjóðieg
vandamál með virkum hætti,
vilja ekki friðsamlega iausn
þeirra. Það er óbarJj að taka
það fram, að engir geta haldið
slíku fram, aðrir en þeir, sem
kæra sig' kollótta um einföldustu
staðreyndir.
Öllum er ljóst, að Sovétríkin
haía tekið virkan þátt í lausn
margra alþjóðlegra vandamála
og lagt með því mikinn skerf til
þess að slaka á spennu þjóða í
milli, I þessu sambandi get ég
talið fáeinar ráðstafanir, sem
Sovétríkin hafa nýleg'a gert.
Endalok ófriðar í Kóreu og Viet-
Nam; ftiðarsainningar við Aust-
iu-ríki; sambúð við Júgóslavíu
færð í eðlileg-t liorf; afnám hern-
auaraðgeröa í Egypíalantli og
komió í veg fyrir hernaðarað-
gerðir gegn Sýrlándi. Emifrem-
ur hafa Sovétrikin svo sem
kinumgt er leyst upp liernaðar-
bækistöðvar sínar í Port Arthur
og á Porkkaia-skaga, fækkað í
her sínum um næstunl tvær
niUIjórfr nvaæna, án þess að
setja nokkur sltilyrði, og er hér
einnig talin fækkun um 50 þús-
und manna í herafla Sovétríkj-
anna í þýzka alþýðulýðveldinu.
í samræmi við ákvörðun
Æðsta ráðs Sovétríkjanna 21.
desember 1957 er nú enn verið
að fækka herafla vorum um
300 þúsund niemi, og' ei- hér
talm fækkun um meira en 41
þúsund manna í herafla vorum
í þýzka alþýðulýðveldinu og um
ineira en 17 þúsundir manna í
herafla vorum í Ungverjalamli.
Ef Vesturveldin vildu gera svip-
aðar ráðstafanir, mundi slíkt
verða þýðingarmikið spor til þess
að Ijúka „kalda striðiiui“ Og
Crið og koma í veg f-yrir nýja á-
rckstra, verið stimplaðir á Vest-
ur’öndum sem áróður. Þessar
lillögur hafa þar meira að segja
ekki vsrið ræddar í alvörU. Sá
áróður, sem vér raunar höfum ’ heims hefur orðið betra og
Þý-ðingarmesta vandamálið, sem
ræða verður á siíkum fundi, er
afvopnunarmálið, og hygg' ég,
að þér séuð mér samdóma um
það. Að voru áliti ber á hinum
fyrirhugaða fundi fyrst . og.
fremst að ræða öll hin knýjandi
atriði, sem þetta vandamál
varða, og' hafa jafnframt í huga
þá staðreynd, .að samkomulag
um gagngerar ráðstafariir til. af-
vopnunar, og ekki sízt veiga-
mikla fækkun í herafla ríkja,
verður að taka til umræðu síðar
meir. En séu NATÓ-rikin fús
til ^ð efna til umræðna og leysa
þetta vandamál á fundi æðstu
manna, eru Sovétríkín, eins og
þau haf.a oftlega fram tekið og
taka fram nú, reiðubúin til að
taka þátt í slíkum umræðum og'
vilja fyrir sitt leyti gera allt,
sem í þeirra valdi sténdur til
þess að ná samkomulagi.
Sovétríkin telja, að af fundi
þessum. megi vænta mikils ár-
angurs í þvi skyni að lægja
spennuna í alþjóðamálum, en þó
því aðeins, að allir þeir, sem
þátt taka í fundinum, sýni ein-
lægan vilja til þess að gera rétt-
mætar ákvarðanir og taka tillit
■ til hagsmuna allra ríkja, sem I leysa. önnur ágTeiningsinál í þvi
uppi, er áróður fyrir hugsjón
friðarins og friðsamlegri sam-
búð, áróður gegn lausn ágrein-
ingsmála með valdbeitingu. Vér
erum sarinfærðir um, að slíkur
áróður er í samræmi við áhuga-
mál allda þ.ióð'a heims. Vér
rriundum fagna slikum óróðri af
hálfu Vesturveldanna. Það er
einmitt slíkur áróður, sem komá
þarf á Vesturlöndum, þar sem
dag’.ega má heyra raddir um að
nota kjarnorku- og vetnisvopn,
um að koma af stað nýrri styrj-
öld.
Hvers vegna ekki
uianríkisráðherrar?
Að voru áliti er skynsamlegast
að efna til þeirra samr.ingaum-
leitana, sem nauðsynlegar eru,
milli æðstu manna ríkjanna.
Spyrja mó, hverjar séu ástæðurn-
ar til þess að kalla saman fund
æðstu manna, og hvort ekki væri
betra að ræða ofangreind vanda-
mál áður. til dæmis á fundi ut-
anrikisráðherra. Svo sem kunn-
ugt er liefur þetta sjónarmið
komið fram í nokkrum löndum
Vesturveldanna. Þessa gætir
einnig, að tiokkru leyti í ákvörð-
un síðasta fundar NATÓ-ráðsins.
Vér erum engu að síður sann-
færðir um, að eigi af alvöru
að efna til samninga í því skyni
að valda þáttaskilum í þróun al-
þjóðamála og tii þéss að tryggja
varanlegan frið, þá verði því
markmiði ekki betur þjónað,
he’.dur en með fundi æðstu
manna með þatttöku forsætis-
ráðherranna. Á engum fundi
lægra settra manna yrði hægt
án frekari tafar að gera virkar
ráðstafanir til þess að leysa
vandasöm mál nútímans, stiga
skref til að skapa það gagn-
kvæma trúnaðartraust, sem
nauðsyn ber til, og binda endi
á áhyggjur þjóða um framtíðina,
um daginn á morgun.
og almennings, myiuli ástandið í
alþjóðairilum sennilega niavkað
af enn meiri spérinu. Það er al-
kunna, að síðan Gei’farfundur-
inn var baldinn, hefur ástandið i
alþjóðamálum batnað að mikhim
mun. Samband rtiilli allra rikja
opn-
azt hafa leiðir til þess að binda
smátt og smótt endi á óleyst
deilumál. í stuttu máli má s.egja,
að ís „kalda striðsins“ væri að
nokkru leyti brotinn. Að sönnu
urðu atburðir, sem gerðust i
lok ársins 1956 til þess að rjúfa
þessa farsælu þróun og gera á-
standið í alþjóðamá’um crfiðara.
En „andinn frá Genf“ var ekki
grafinn við samningaborðið,
heldur i rústunum í Súez og Port
Said. Þsim, sem sýna vilja ein-
lægan. en ekki uppskrúfaðan,
friðarvilja, dylst það ekki, að á-
hrif og árangur s’.íkra funda
orka ekki tvímælis.
Væntir stuðnings
Eg' mæli það af hreinskilni,
herra forsætisráðherra, að þeg-
ar vér leggjum til að kalla sam-
an slíkan fund, tökuni vér einn-
ig tillit til þeirrar einföldu stað-
reyndar, ad í sumum löndunum
e.ru stjóininálamenn, sem fyrir-
fram telja samningauiuleitanir
Eg vænti þess, herra forsætis-
ráðherra, að þér og ríkisstjóm
íslands séuð oss samdóma um að
nauðsyn beri til þess að gera
virkar ráðstafanir til þess að
bæta ástandið i alþjóðamálum.
Ef gerð verður alvara úr þeim
ákveðnu tillögum, sem Sovétrík-
in hafa sett fram, teljum vér
| að takast megi að leiða heifninn
út úr þeim háskaiegu ógöngum,
sem hann er nú staddur í.
Ríkisstjórn íslands má eiga
það víst, að Sovétstjórnin stefn-
ir að því að skapa skilyrði fyrir
friðsamlegu sköpunarstarfi Sov-
étþjóðarinnar og allra annarra
þjóða og að hún er jafnán reiðu-
búin til þess að.styðja allar tii-
lögur, sem í raun og verú iniða
að því að lægja þá spennu, sem
nú ríkir í alþjóðamálum. Að lok-
uni leyfi ég mér herra forsætis-
ráðlierra, að láta þá von í Ijós,
að íslenzka rikisstjórniii athugi
vandlega tillögur vorar um fui’d
æðstu maiina og styðji það, að
slíkur fundur verði kvaddur
saman. Svo sem mér gafst tæki-
færi til að taka fram í fyrra
þréfi mínu til yðar, skulurii vér
vandlega hugleiða athugasemd-
ir og tillög'ur l'Ter, seni ríkis-
stjóm íslands t ' •.? ástæðu til
að leggja fyrir oss.
Yðar einlægur,
N. Bulganin (sign.)
8. janúar 1958
Herra forsætisráðherra
Hermann Jónasson,
Reykjavík.