Þjóðviljinn - 02.02.1958, Blaðsíða 7

. Sunnudagur 2. febrúar 1958 — ÞJÓÐVILJINN -- '(7
Um lönd og lýði
Það er mikið vafamál að
rétt sé að skiáfa um bækur,
og fásinna að reyna að þýða
þær bækur, sem bera ilm og
hljóm síns heimalands í máli
sínu. Það þýðir þær enginn.
f þessari bók leggur hvergi
fyrir ilm, þó sagt sé frá góð-
um grösum mjög víða, það
kemur af því að hverjum
manni er tiltækara eltt skilning-
arvit en annað, og þessum
manni eru það augun, og það
er í bókinni kliður eins og af
bjöllum í kyrrðinni, með fjar-
lægum undirtón af hafi, marg-
vísleg birta ýmissa daga með
ýmsum veðrum, skrautlegar
f jallaþyrpingar höndulega teikn-
aðar, líða fram, sviðið víkkar og ’
víkkar, prýkkar og prýkkar,
og aldrei hverfur lónið úr
sýn, spegilfagurt, hvítt af Ijósi,
og hinn djúpi góði tónn al-
Íífsins. með ifnaði sínum á
alla vegu. Þér sem óttizt af-
skekktar sveitir og haldið að
tómleikinn muni þrúga yður
þar, gáið að hvernig náttúran
hefur leikið sp'ilið sitt undur-
samlega á þennan streng;
mjóan sveinstaula sem var ein-
samall að ráfa þama og góna
(og mæla).
Það þýðir þe'tta enginn.
Það er ekki alveg auðhlaup-
ið að því að lesa þessa bók,
þvi hún er hlédræg, lokkar
ekki með hasa og kátínu, er
ekki alveg laus við dramb.
Hún lýkst ekki upp fyrir les-
andanum nema hann gefi sér
tóm til að skoða hana. Það
hef ég reynt.
Og sviðið er merkilega autt.
Ein og ein lífðarvera er að
Þórbergur Þórðarson
skjótast þarna svo meiningar-
laus að maður tekur varla
eftir henni, það er getið um
menn, en suma lítið meira en
að nafninu, nei, það morar
þarna ekki af fólki, fremur en
í rauninni gerðist. Hvað mun
-<*>
Eítir ár og dag
Þar barst þá loks í hendur
manns bók, sem bragð er að!
Þvílíkt og annað eins. Nú er
að taka á sparihöndunum, og
þó geri ég mér enga von um
að geta gera þessu merkílega
fyrirbæri nokkur skil.
Höfundur bókarinnar, hin
unga franska stúlka, Francoise
- Francoise Sagan
Sagan, hefur stigið eins og
vígahnöttur upp á hinn óheiða
frægðarhimin samtíðarinnar,
eldingshratt, og bækurnar eru
þýddar á öll tungumál, hvað
megna vesöl Nóbelsverðlauna-
skáld á móti slíkri kvenlegri
hetju? Þegar hún drepur sig
eða því sem næst með því að
aka eins og brjálaður gikkur
um veginn, koma stórletraðar
fyrirsagnir á fremstu síðu i
stórblöðunum, og stórar mynd-
ir af ungfrúnni, síðan korna
daglegar fréttir af líðaninni,
allur heimurinn stendur á önd-«>
inni, þangað til stúlkukindinni
fer 'að skána.
Einú sinni var maður sem
skrifaði pósthúsinu löng bréf
í sifellu, og allir héldu að
maðurinn hlyti að vera brjál-
aður, því það var ekkert vit
í neinu, aðeins orð, flest rétt
stafsett, og bútar úr setning-
um, og þessu var öllu fleygt
og enginn nennti að lesa það.
Ég hlýt að kannast við, að
mér gekk illa að finna sam-
hengi milii setninga í bók-
inni Eftir ár og dag, (hvað
skyldi þessi bókartitill annars
eiga að merkja?), þó var ekki
örgrannt um að tvær og tvær
vildu loða saman. Kannski er
einhvers konar samloðun í
bókinni allri, já, nú skal ég
segja frá því.
Sagan hefst á þvi að skáld-
konan fylgir hjúum nokkrum
til sængur, í sæng og úr, og
síðan held ég þetta . þema sé
haft á þönum aila bókina á
enda, með ýmsum tilbrigðum.,
og með fáránlegu og flegðu-
legu orðavali, allt snýst í
hring, í hring og aftur í hring
utan um þetta eina sanna nátt-
úrunnar A og Ó. Það er hátt-
ur ýmsra góðra manna að
setja upp rígneglda þÖgn við
Framhald á 10. síðu.
vera á seiði? Koma kannski
stórar prósessíur, gerist stórt
drama með miklum leiklist-
ártilburðum í næsta bindi,
verður ópera sett á sviðið? —
og klukkutónninn úr berginu,
niðurinn þungi fyrir strönd-
inni, verða þeir að víkja fyrir
slíkum hávaða?
Líklegast ekki.
Samt er eins og eitthvað sé
í vændum, þessi nákvæma
teiknun leiksviðstjalda, þessi
semingur, tiltíningur ýmsra
smærri atburða, sýnist boða
það. Það sést að vetri.
Þá er að geta um aðal bók-
arinnar og prýði, sem Jesús
mundi hafa sagt að aldrei
yrði frá henni tekin, en það
er móðurmálið mitt góða. Svo
mun þér virðast, lesandi, sem
þetfa sé enginn stíll, heldur
málið sem þú hugsar á og sem
þig dreymir á, þegar hugsun-
in líður fram óhindruð, og að
þetta sé enginn vandi. Víst
er það, að svona hefur verið
hugsað og talað á íslandi frá
öndverðu, og er slíkt undur-
samlegt að vita, 'tær hafa ver-
ið hin niðandi vötn minnar
tungu fram að þessu. En samt
gerlst það ekki án tamningar
og þjálfunar, að skrifuð sé
bók án þess nokkursstaðar beri
á misfellu eða hatti fyrir, né
öðru, sem benda megi á og
segja: Þarna hefði mátt komast
betur að orði. Það mætti reyna
að bera þetta saman við hitt
og þetta, sem sést á prenti,
ekki úrkastið og miðlunginn,
heldur t,d. ritsmíðar manna
sem fengið hafa verðlaun úr
dýrum og veglegum sjóðum
innanlands fyrir fagurt mál og
góðan stíl, og skrifar einn rök-
Framh. á 11. síðu
Ȓ
Atórnljóð
að kosningum loknum
Yfir fallandi vötnum næturinnar
flýgur svartur fugl
hjarta míns.
Eylendan mín hvíta.
Nú er hátíð í borginni.
Það var eitur 1 blóði
hins dæmda skógarmanns
í Drangey.
Nú ber gatan nafn hans,
gatan þar sem lögreglustjórinn okkar
fæddist.
Komi, Eliot, andi þinn
og landar þínir
verndarar okkar.
,Ó, komið inn í skugga hins rauða bjargs',
undir þak hússins
þar sem lögreglustjórinn okkar fæddisf.
Þeir, sem krossfestu andann,
halda veizlu í borginni.
Og eitrið rennur
inn í blóð þeirra.
Það er hátíð í borginni
að kosningum loknum.
íslendingur,
bráðum ert þú ekki lengur •
þú
og átt ekkert land
•til að selja.
Yfir fallandi vötnum næturinnar
flýgur svartur fugl
hjarta míns.
Gunnar Ðal.
Skáldaþáttur
Ritstjóri: Sveinbjörn Beinteinsson.r
Mörgum hagyrðingum þykir
lítið til þess koma að yrkja
annað en hringhendur, ef þeir
vilja festa eitthvað í vísu sem
máli skíptir. Hringhendan er
afbrigði af ferskeyttum hætti,
með miðrími og öllum þessum
töfrum sem fylgja dýrum hátt-
um. Það mun koma mörgum
á óvart hvað hringhendan er
nýr liáttur, miðað við ýmsa
aðra algenga rímnahætti. Elztu
hringhendur sem ég þekki eru
eftir Stefán Ólafsson í Valla-
nesi. Örfáar liringhendur má
finna á víð og dreif í rímum
sautjándu aldar, og' virðast
þær hafa orðið til meira af
hendíngu en ásetningi. Fyrsti
kvæðaflokkur sem ortur var
með þessum hætti eru Þagnar-
mál Þorláks Þórarinssonar, en
þau eru talin ort 1728. Það
varð mjög vinsælt kvæði.
Þorvaldur Magnússon frá
Húsavík (1670—1740) mun
fyrst hafa ort heila rímu með
hætti þessum, og skömmu síð-
ar Árni Böðvarsson; síðan má
finna hringhendar rímur víða.
Samt var það ekki fyrr en í
rímum og vísum nítjándu ald-
ar sem hringhendan náði mest-
um áhrifum, en í rímum Sig-
urðar Breiðfjörðs eru margar
rímur með þessum bragar-
hætti, og það er ekki fjarri
sanni að hrmghendur Sigurð-
ar hafi skapað þær vinsældir
sem hátturinn hefur notið síð-
an. Flest skáld nitjándu aldar
ortu meira eða minna með
þessum hætti. í augum flestra
þeirra nútímamanna sem um
vísnagerð hugsa er hringhend-
an fallegasta og glæsilegasta
litbrigðið í óendanlegri fjöl-
breytni þjóðlegra bragarhátta
islenzkra, Enn í dag yrkja
menn snjallar hringhendur og
hljómur þeirra lætur vel i eyr-
um þeirra sem kunna að meta
fagra kveðandi.
Enda þótt mafgar nýjungar
komi nú fram í ljóðagerð okk-
ar, sem betur fer, þá er eng-
inn bilbugur á hinni rótgrónu
heimavöxnu vísnalist. Það þarf
ekki mikið að ýta við ýmsu
ungu fólki til þess að það fari
að yrkja vísur og læra kveð-
skap. Nýlega hitti ég tvítugan
pilt sem er í skóla, og' hann
las yfir mér allmargar visur
sem hann hafði fyri.r skömmu
ort og félagi hans sumar. Þetta
voru snjallar vísur og hressi-
legar og nýjabragð að þeim
þótt hættirnir væru úr rímum
og stíllinn. Ég segi ekki frá
þessu af því að það sé neitt
fágæti; margir unglingar yrkja
meira eða minna, ýmist með
rími og stuðlum eða án þess.
Það hafa verið dálítið erfið-
ir tímar undanfarið hjá vís-
um okkar og rímum, enda
mörgu að sinna öðru. En nú
er óðum að rætast úr fyrir
þessum mikilsverðu listform-
um enda full þörf að gefa
þeim rúm á sviði þeirrar
menningar sem hér er að mót-
ast í byltingum aldarinnar.
Það er núna mikill siður
Framhald á 10. síðu.