Þjóðviljinn - 18.02.1958, Side 6
6) > — ÞJÖ^^hLjÍNI'T--- Þriðjudagur 18. febrúar 1958’ -
ÞlÓÐVILllNN
Otgefandi: Samelnlngarnolckur aiÞýSu - Bóslallstaflokkurlnn. — Rltstjórar
Magnús Kjartansson (áb.), SlgurOur Ouðmundsson. — Fréttaritstjórl: Jón
Biarnason. — BlaBamenn: Ásmuntíur Sigurjónsson, Guðmundur Vigfússon,
Ivar H. Jónsson, Magnús Torfl Olafsson. Slgurjón Jóbannsson. - Auglýa-
ingastjóri: Guðgeir Magnússon. - Ritstjórn, afgreiSsla, auglýsingar, prent-
•miöja: Skólavörðustíg 19. - Siml: 17-500 (5 línur). - Áskrlftarverð kr. 25 á
atán. 1 Reykjavlk og nágrenni; kr. 22 annarsst. — Lausasöluverð kr- 1.50.
Prentsmlðja ÞJóðvlljana.
Herfileg vinnubrögð í ,
lánamálum
Pólverjar gera nánarí grein fyrir tillög-
um um svæði án kjarnorkuvopna
TT'ins og skýrt var frá í síðasta
blaði er nú farin utan
nefnd á vegum Lúðvíks Jóseps-
sonar sjávarútvegsmálaráð-
herra til þess að ganga frá
samningum um smíði stóru
togaranna sem ríkisstjórnin
hét að kaupa, en öllum hinurn
fjölþætta und.rbúningi þeirra
samninga er lokið fyrir nokkru.
Þessir togarar munu koma til
ifendsins á árunum 1960 og
1961. Þegar á þessu ári munu
hins vegar koma til landsins 12
smærri togarar, sem verið er
£ð ijúka smíði á í Austur-
Þýzkalandi, og hafa útgerðar-
r.ognn og sjómenn mikla trú á
gagnsemi þeirra. Ýmsir smærri
bátar sem byggðir hafa verið á
vegum ríkisstjórnarjnnar eru
þegar komnir hingað til lands
og aðrir væntanlegir á næst-
unni, og hefur áhugi útvegs-
manna á öflun nýrra fram-
leiðslútækja sjaldan verið
me.'ri en nú. Allt eru þetta
mikil umskipti -frá síðasta
valdaskeiði íhaldsins, er eng-
inn togari var keyptur til
íándsins í átta ár — en hins
vegar 5.000 lúxusbílar. Það var
þá sem Sjálfslæðisflokkurinn
bjó til þá hagfræðikenningu að
í rauninni væru það lúxusbíl-
Emir sem stæðu undir rekstri
togaranna!
T?n svo ánægjuleg sem þessi
nýju sk'pakaup eru, er hitt
iivarlegra að ekki hefur enn
v’erið gengið frá neinum varan-
jégum lánum til þessara stór-
íramkvæmda. Kannski má
halda því fram að það komi
ekki svo mjög að sök enjnþá
hvað stóru togarana snertir,
en h.tt er fyrir löngu komið i
eindaga og hefur valdið alvar-
legustu sjálfheldu hversu lengi
hefur dregizt að ganga frá end-
an’egum lánum til smærri tog-
aranna og bátanna sem smíð-
aðir hafa verið í Austur-Þýzka-
iandý Af hálfu skipasmíða-
sóöðvanna er aðeíns um venju-
ieg vörulán að ræða í sam-
bandi við þessi skip og er hluti
þeirra þegar kominn til út-
torgunar. Þær greiðslur hefur
crðið að taka af hínum al-
rnenna útflutningi íslendinga
tjl Austur-Þýzkalands, en af-
ieiðingin af því hefur aftur
crðið sú að almenn vörukaup
ckkar í Austur-Þýzkalandi, þar
sem við höfum keypt mikil-
vægar neyzluvörur og iðnaðar-
vörur, hafa nú algerlega
strandað. Má segja að almenn
vörukaup okkar í Austur-Þýzka-
laudi hafi aigerlega legið niðri
það sem af er þessu ári vegna
þess að afurðirnar sem við
seljum þangað fara til þess að
ítreiða upp í togarana og bát-
ana. En enginn þarf að ímynda
; ér að við getum staðið straum
í4 hinni miklu fjárfestingu í
ijávarútvegi með því að draga
hana frá núverandi gjaldeyris-
framleiðslu okkar á örskömm-
um tíma.
¥jessi vjnnubrögð eru þeim
*■ mun herfilegri sem ástæð-
an er engan veginn sú að hag-
stæð lán séu ekki tiltæk. Ríkis-
stjómin hefur nú á annað ár
vitað að henni buðust mjög
hagkvæm lán í Sovétríkjunum,
lán sem m. a. eru mjög hentug
til þess að greiða skipin með.
Fyrir löngu er ríkisstjórnin bú-
in að ákveða að taka lán í Sov-
étríkjunum til þessara þarfa —
en það hefur þó ekki verið
gert enn af einhverjum mjög
annarlegum ástæðum, sem erf-
itt virðist að fá fram í dags-
ljósið. Þeir tveir ráöherrar sem
bera ábyrgð á þessum óafsak-
anlegu vinnubrögðum eru Guð-
mundur í. Guðmundsson utan-
ríkisráðherra og Eysteinn Jóns-
son fjármálaráðherra. Lántak-
an heyrir undir Guðmund að
því leyti sem hún tekur til ut-
anrikismála og hann þarf að
koma í kring með samningum
við sovézk stjórnarvöld, en Ey-
steinn á að ganga frá sjálfri
lántökunni sem fjármálaráð-
herra. Hegðun Guðmundar í
þessu máli er slík, að hún und-
írstrikar enn þá skoðun að ís-
lendirjgum sé ekki eins ósýnt
um neitt og að velja sér utan-
ríkisráðherra og er þá mikið
sagt, og trúlega hefur hann
ekki enn fengið leyfi hjá
bandaríska sendiherranum til
þessarar samningagerðar. En
hver er skýringin á framtaks-
leysi Eysteins Jónssonar? Er
hann ef til vill ennþá sama
sinnis með sjáifum sér og þeg-
ar hann refsaði mönnum með
vendi laganna fyrir að flytja
framleiðslutæki til landsíns í
„óleyfi" og kallaði nýsköpun-
artogarana „gums“ á Alþingi
íslendinga?
r r
Ahugaleysið á að tryggja lans-
fé tíl stórframkvæmda í
sjávarútvegi er enn athyglis-
verðara þegar þess er gætt, að
þessir tvæir ráðherrar hafa ver-
ið eins og útspýtt hundsskinn
við að afla lána — dýrari og ó-
hagstæðari lána — til allra
mögulegra annarra fram-
kvæmda og þá fyrst og fremst
til neyzluframkvæmda. Skiln-
ingur þessara ráðherra á ís-
lenzkum efnahagsmálum virð-
ist vera sá að lán eigi fyrst
og fremst að taka til þess að
auka lífsþægindi og neyzlu en
endurnýjun sjávarútvegsins
megi sitja á hakanum. Eða
hugsa þeir sér ef til vill ;að
þjóðin eigi í vaxandi mæli að
lífa á útflutningi á dilkakjöti
og landbúnaðarafurðum, sem
hlýtur að stóraukast með enda-
lausum framlögum í ræktunar-
sjóð, og miða lífskjör sín við
það verð sem fyrir þser afurðir
fæst?
Tillögur pólsku stjórnar-
innar, sem kenndar eru við
Adam Rapacki utanrikis-
ráðherra, um að komið
verði upp í Mið-Evrópu
svæði þar sem engin kjarn-
orkuvopn verði leyfð, né
heldur stöðvar fyrir flug-
skeyti sem borið gætu
kjarnorkulileðslur, hafa
vakið mikla athygli. Stjórn.
ir Tékkóslóvakíu o,g Aust-
ur-Þýzkalands liafa fallizt
á þær, og enda þótt þær
hafi hingað tii ekki fengið
jafngóðar undirtektir hjá
ráðamönnum Vestur-Þýzka-
lands, er enginn vafi á
að mikill meirihluti almeiuu
ings þar í landi er sam-
þykkur þeim. Ýmislegt
bendir líka til að stjórnir
vesturveldamia, einnig
Bandaríkjanna, inuni til-
leiðanlegar að ræða þessar
tillögur. Iíelzta mótbáran
gegn þeim hefur verið sú,
að erfiít muni að koma upp
raunhæfu eftirliti, svo að
tryggt verði að hlutaðeig-
andi ríki standi við skuld-
bindingar í þessu sambandi.
Á laugardaginn var sendi-
mönnum vesturveldanna í
Varsjá afhend greinargerð
pólsku stjórnarinnar um
framkvæmd tilla.gnaiina og
nauðsynlegt eftirlit tii að
tryggja liana. Greinargerð-
in fer hér á eftir:
Ríkisstjórn pólska alþýðu-
lýðveldisins lagði 2. október
1957 fyrir allsherjarþing Sam-
einuðu þjóðanna tillögur um,
að komið yrði upp kjarnorku-
vopnalausu svæði í Mið-Evr-
ópu. Ríkisstjórnir Tékkóslóv-
akíu og Austur-Þýzkalands
lýstu sig fúsar að taka þátt
í myndun slíks svæðis. Rík-
isstjóm pólska alþýðulýðveld-
isins var sannfærð um að
myndun kjarnorkuvopnalauss
svæðis gæti leitt til þess, að
ástand batnaði á alþjóðavett-
vangi, og auðveldað víðtæk-
ari viðræður um afvopnun og
lausn annarra alþjóðlegra á-
greiningsmála, en á hinn bóg-
inn gæti áframhald og almenn
útbreiðsla kjarnorkuvígbún-
aðar aðeins leitt til þess, að
skipting Evrópu I andstæðar
blakkir yrði frekar staðfest,
og ástandið yrði enn flóknara,
einkum í Mið-Evrópu.
Ríkisstjóm pólska aíþýðu-
lýðveldisins ítrekaði tillögu
sína eftir diplómatískum
leiðum í desember 1957. Hún
hefur í huga hinar almennu
undirtektir, sem fmmkvæði
hennar hefur fengið, og tekur
tillit til sjónarmiða, sem kom-
ið hafa fram í umræðum um
tillöguna, og leggur því hér
með fram frekari skýringar
á tiliögu simii, sem gætu auð-
veldað, að viðræður hæfust
og samkomulag næðist um
iþetta mál:
I. Umrætt svæði ætti að ná
yfir Pólland, Tékkóslóvakíu,
Austur-Þýzkaland og Vestur-
Þýzkaland. Á þessu landsvæði
myndu hvorki verða framleidd
né ge\md kjarnorkuvopn, þar
yrði hvorki útbúnaður né
neinar stöðvar, ætlaðar fyrir
slík vopn, notkun kjamorku-
vopna gegn þessu svæði yrð jð|
bönnuð. ijj
II. Skuldbindingar þær, ser V,
myndun hins kjarnorkuvopna K
lausa svæðis hefði í för mefíj
sér, myndu byggjast á eftir 'jí
farandi forsendum;
1) Ríkin á þessu svæði
skuldbyndu sig til að fram-j
leiða ekki neins konar kjarn-'
orkuvopn, viðhalda þeim né
flytja inn til eigin þarfa, né
heldur að leyfa að þeim yrði
komið fyrir í löndum þeirraJ
Þau skuldbyndu sig einnig til
að koma ekki upp né leyfa/
Adam Rapacki
að komið yrði upp í löndum
þeirra stöðvum eða útbúnaði,
ætluðum fyrir slík vopn, þar
með taldar flugskeytastöðvar.
2) Veldin fjögur: Frakk-
land, Bandaríkin, Bretland og
Sovétríkin tækju á sig eftir-
farandi skuldbindingar: í
a. að viðhalda ekki kjarnorku-
vopnum í vigbúnaði herja
þeirra, sem em í löndum ríkj-
anna á þessu svæði, viðhalda
hvorki né koma upp í löndum
þessara ríkja stöðvum né út-
húnaði fyrir kjarnorkuvopn,
þar með taldar flugskeyta-
stöðvar,
h. afhenda ekki á neinn hátt
né af nokkurri ástæðu ríkis-
stjómum eða öðrum aðilum
á þessu svæði kjamorkuvopn
né stöðvar og útbúnað fyrir
kjarnorkuvopn.
3) Veldi þau sem ráða yfir
kjarnorkuvopnum ættu að
sikuldbinda sig til að nota
ekki þessi vopn gegn ríkjunum
á 'þessu svæði né gegn nokkr-
um skotmörkum þar. Þessi
veldi ættu þannig að skuld-
binda sig til að virða og við-
urkenna sérstöðu þessa svæð-
is, sem hvorki ætti að hafa
kjarnorkuvopn né eiga á
hættu, að slíkum vopnum yrði
heitt gegn þvi.
4) Önnur ríki, sem hafa
herlið í löndum ríkjanna á
þessu svæði, myndu einnig
skuldbinda sig til að hafa
ekki kjarnorkuvopn í vígbún-
aði þessara herliða og til að
afhenda ekki ríkisstjómum
eða öðmm aðilum á þessu
svæði slík vopn. Þau mýndu
heldur ekki koma upp út-
búnaði eða stöðvum, ætluðum
fyrir kjamorkuvopn, þarmeð
taldar flugskeytastöðvar, í
löndum ríkjanna á þessu
svæði, né afhenda þær ríkis-
stjómum eða icðrum aðilum
þar. Setja mætti nánari gagn-
kvæm ákvæði um, hvernig
þessum skuldbindingum yrði
framfylgt.
III. 1) Hlutaðeigandi riki
myndu í því skyni að tryggja
raunhæfa framkvæmd þeirra
skuldbindinga, sem felast í
lið II, ákv. 1—2 og 4, taka
að sér að koma upp virku
eftirliti á umræddu svæði og
gangast sjálf undir það. Þetta
kerfi gæti hæði náð yfir eftir-
lit á landi og úr lofti. Koma
mætti einnig upp nægjanleg-
um eftirlitsstöðvum, sem
hefðu réttindi og aðstöðu til
athafna, sem tryggja myndu
raunhæft eftirlit. Um einstök
atriði varðandi framkvæmd
eftirlitsins verður hægt að
semja á grundvelli þeirrar
reynslu, sem fengizt hefur
hingað til á þessu sviði, svo
og á grundvelli tillagna, sem
ýmis ríki hafa borið fram í
afvopnunarviðræðum, að svo
miklu leyti sem hægt verður
að laga þær að aðstæðum á
svæðinu. Eftirlitskerfið, sem
komið verður upp á hinu
kjarnorkulausa svæði, gæti
fært nnrnnum gagnlega
reynslu fyrir framkvæmd víð-
tækari afvopnunarsamkomu-
lags.
2) Nægjanlegu eftirlitskerfi
til að sjá um að staðið sé
við umræddar skuidbindingar
ætti að koma uþp. í því gætu
til dæmis tekið þátt fulltrúar,
skipaðir af stofnunum Norð-
ur-Atlanzhafsbandalagsins og
Varsjárbandalagsins, einnig
þegnar eða fulltrúar rikja,
sem ekki eiga aðild að neinum
hernaðarsamtökum í Evrópu,
og persónulegar útnefningar
gætu líka komið til mála.
Nánari gagnkvæm ákvæði
mætti setja um starfsemi eft-
litsstofnunarinnar og skýrslu-
gerð henuar.
IV. Viðeigandi alþjóðlegur
sáttmáli myndi vera einfald-
asta leiðin til að skjalfesta
skuldbindingar ríkjanna, sem
svæðið næði yfir. En til að
koma í veg fyrir málaflækjur,
sem sum ríki kynnu að telja,
að slík laiisn hefði í för með
sér, mætti fara þannig að:
1) Það mætti koma þessum
skuldbindingum fyrir í fjórum
einhliða yfirlýsingum, sem
hefðu eðli alþjóðlegrar skuld-
bindingar og yrðu geymdar
hjá ríki, sem gagnkvæmt sam-
komulag hefði orðið um, að
geymdi þær.
2) Skuldbindingum stór-
velda yrði komið fyrir í gagn-
kvæmu skjali eða einhliða yf-
irlýsingum, eins og nefndar
eru í ákvæði 1.
3) Skuldbindingum annarra
ríkja, sem hafa herlið á um-
ræddu svæði, yrði komið fyrir
í einhliða yfiriýsingum, eins
og nefndar eru í ákvæði 1.
Ríkisstjórn pólska alþýðulýð-
veldisins leggur til, að hafnar
verði viðræður á grundvelli
áðumefndra tillagna um nán-
ari atriði varðandi myndun
hins kjamorkuvopnalausa
svæðis, um skjöl og. trygging-
ar í því sambandi, svo og um
framkvæmd þeirra skuldbind-
Framháld á ‘10. síðu