Þjóðviljinn - 23.02.1958, Blaðsíða 7

----Sunnudagtir 23. fchrúar 1958 -— ÞJÓÐVILJINN — (7
• IJnn eru efinahagsmálin á
dagskrá. Stjómarandstaðan
heldur uppi þungum áróðri um
það, að „öngþveitisástand" se
ríkjandi í efnahagsmálunum og
það svo mikið, að ríkisstjórnin
fái ekki við neitt ráðjð.
Einn daginn segja blöð stjóm-
arandstöðunnar, að þjóðin
megi búast við að lagðar verði
á nýjar álögur 200—300 mill-
jónir króna, en hinn daginn er
því haldið fram, að í ráði sé
að samþykkja stórkostlega
gengislækkun.
Allur er áróðurinn miðaður
við það, að telja fólki trú um,
að eitthvað „voðalegt“ standi
til. Auðvitað er málflutningur
þessi alrangur.
f efnahagsmálum okkar er
ekki ríkjandi nejtt „öngþveitis-
ástand". Því fer víðs fjarri.
Hér er ekkert atvinnuleysi,
þvert á móti er hér næg at-
vinna og mjög víða á landinu
er unninn langur og mikill
vinnudagur.
Framleiösluíæki þjóðarinnar
eru vel nýtt og þó betur á s.I.
ári, en nokkru sinni fyrr. Þá
stunduðu fleiri bátar þorsk-
veiðar, en áður og lengri tíma
á árinu. Og þá tóku uni 30%
fleiri skip þátt í síldveiðunum.
Fiskvinnslan fer sífellt vax-
andi og aðstaðan í landi batnar
jafnt og þétt.
Þjóðartekjur okkar eru mjög
miklar hlutfallslega og liklega
hærrj á íbúa en í flestum öðr-
Um löndum.
Eignamyndun í landinu hefur
verið mjög mikil og allt bendir
til, að hún hafi verið meiri á
s.l. ári en nokkru sinni áður.
Það er því hin mesta fjar-
stæða, að halda því fram, að
„öngþveiti" ríki í efnahagsmál-
um landsins, eða eitthvað það
ástand, sem gefi tilefni til gíf-
uryrða um „voðalegar“ ráð-
stafanir.
En er þá allt í stakasta lagi
í efnahagsmálum okkar? Nei,
ekki eru það mín orð.
Vissulega er mér ljóst, að
ýms erfið viðfangsefni blasa
við í efnahagsmálum okkar,
viðfangsefn], sem sk'ptar skoð-
anir eru um hvernig hagkvæm-
ast sé að bregðast við.
En það er rangt og hættulegt
að mikla þá erfiðleika fyrir sér
og öðrum, og gæti lejtt til þess
að flanað væri út í ráðstaf-
anir sem þjóðarheildinni yrði
síður en svo að gagni.
Hver er
aðalvandinn?
Það vandamálið, sem oft-
ast er rætt um i efnahagsmál-
um okkar er það, að gre.iða
þarf útflutnjngsframleiðslunni
styrki eða útflutningsuppbæt-
ur.
Ástæðan er sú, sem allir vita,
að hér er allt verðlag miklu
hærr.a en í viðskiptalöndum
okkar. Hér er verð flestra
hluta tvöfalt og þrefalt á við
það sem annarsstaðar er al-
gengast og hér er jafnframt
kaupgjald miklu hærra en í
nálægum löndum.
Af þessum ástæðum höfum
við þurft að greiða hverjum
. togara 50—60% hærra verð.
fyrir aflann en útflutn.ingsverð-
ið gefur — og hverjum fiski-
bát 60—70% hærra verð.
Þessi vandi hefur verið leyst-
ur með milljfærsluleið til út-
flutningsins, þ. e. með útflutn-
ingsuppbótum.
Hvaða aðrar lejðir koma til
mála?
Ein er sú, að lækka beinlínis
*allt kaup og verð á landbún-
aðarvörum og þar með verð-
lagið og framleiðslukostnaðinn
i landinu.
Enginn flokkur talar lengur
opinberlega fyrir þeirri leið.
Önnur leið er sú, að lækka
gengi krónunnar og jafna met-
in þanjg. Sú leið hefur verið
reynd. Hún var farin 1950 og
g-afst þá verr, en nokkur hefði
þorað að spá. Það ár varð hag-
ur útflu'tníngsins lakari, en
nokkru sinni, og varð strax ár-
ið eftir að grípa tjl bátagjald-
eyriskerfisins, sem auðvitað
var millifærsluleið, þ. e. upp-
bætur til útflutningsins.
Síðan hefur millifærsluleið-
in verið farin, en þó í breyti-
legu formj.
Deilan um ieiðir
Miklar deilur hafa jafnan
staðið um leiðir þær, sem
valdar hafa verið til þess að
bæta hag útflutningsframleiðsl-
unnar.
En raunverulega hafa allar
þter dejilur staðjð um það t:
bverjir ættu aö greiða, eða
hverjir ættu aöi greiða mest af
því fé, sem færa þyrfti yfir til
framleiðslunnar. Gengislækk-
unarleiðin hefur miðað að því,
að hækka að jöfnu hlutfalli
verðlag á öllum vörum, þ. e.
verð á nauðsynjum jafnt og
verð á lúxusvörum og nota þá
verðhækkun útflutningnum til
bóta. Sú hugsun liefur líka legið
á bak við gengislækkunarleið-
ina, að lækka beinlínis kaup-
mátt Iauna og það jafnt hjá
láglauna fólki sem hinu.
Barátta verklýðssamtakanna
gegn slikri leið hefur því verið
ofur skiljanleg. Hitt er svo
annað mál að vissulega er
hægt að ákveða breytingu á
gengisskráningu með misjöfn-
um áhrifum fyrir launþega og
aíla aðila. Þar koma til greina
ýmsar hliðarráðstafanir. Milli-
færsluieið, sem gerð er á kostn-
að kaupmáttar hinna almennu
launa, er auðvitað einnig and-
stæð launafólki. Það skiptir
því auðvitað höfuðmáli, þegar
miUifærsluieáðin er valin,
HVERNIG aflað er þess fjár,
sem færa á yfir til styrktar
framleiðslunni.
Um það hafa líka deilurnar
staðið á undanförnum árum.
Kollsteypuleið
íhaldsins
Áróðui'smenn íhaldsjns hafa
haldið því fram, að núverandi
rikisstjóm hafi ekkert gert í
efnahagsmálunum, annað en
„að troða gamlar slóðir" og
viðhalda sömu stefnu og áður.
Fullyrðing þessi er alröng.
Hið i’étta er, að grundvallar-
munur er á því, sem núverandi
ríkisstjóm hefur gert í þessum
málum og því, sem áður var
gert.
í tíð íhaldsins var farin koll-
steypuleiðin, sú lejð, sem ó-
hjákvæmiiega leiddi af sér sí-
hækkandi verðlag og sem gerði
millifærsluvandamálið sifellt
meira og meira. Virðum t. d.
fyrir okkur síðustu aðgerðir
fyrrverandi ríkisstjórnar í
þessum efnum, en þær voru
gerðar í janúarlok 1956.
Þá var framleiðslusjóðsgjald-
ið 9,9% og upp í 40% lagt á
svo að segja allar vörur. Þann-
ig voru lagðar á vegna fram-
lejðslunnar um 170 milljónir
króna, en auk þess voru sVo
lagðjr á nýir skattar vegna
ríkissjóðs að upphæð um 100
milljónir króna.
Allar voru þessar álögur
þannig, að þær lilutu að koma
fram í verðlaginu, enda engar
tilraunir gei'ðar til þess að
hindra liækkun á vöruverði.
Hvert mannsbarn máttj því
sjá fyrirfram, að ráðstafanir
þessar hlutu að verða fram-
leiðslu-atvinnuvegunum að
hai'Ia litlu gagni. Aðeins fyrstu
mánuðina gat verið um að
ræða aðstoð, en úr því mundu
verðhækkanjr, og hækkandi
kaupgjald gera að engu bæt-
urnar til atvinnuveganna og í
árslokin hlaut nýtt millifærslu-
vandamál að liggja fyrir.
Þannig fór þetta líka.
Vísitalan sem var í janúar
1956 171 stig var komin upp í
184 stig 1. september og liefði
farið yfir 200 stig um áramótin,
ef allt hefði verið látið velta
áfram eins og íhaldsstjórnin
hafði gert ráð fyrir.
Þetta var kollsteypuleið í-
haldsins. Sú leiðin að taka eina
kollsteypuna af annarri og
hækka í sífellu allt verðlag í
landinu, öllum t:l tjóns, nema
skuldakóngum og- stóre'gna-
mönnum. Þessi leið stefnir auð-
vitað 'béint á gengislækkun,
því útilokaó er að halda þann-
ig áfram'Iéng;.
Núverandi rík'sstjóm hefur
ekk; far.ð þessa leið. Strax í
upphafi ákvað hún aðra leið,
þó millifærslulejð væri, leið
sem miðaði að því iað stöðva
hina óheillavænlegu verðlags-
þróun.
Stöðvunarstefnan
Ríkisstjórnin valdi stöðvun-
arstefnuna. Strax í ágústmán-
uði 1956 ákvað hún í samráði
við vinnustéttirnar, að stöðva
um skeið allar verðhækkanir
og allar kauphækkanir í land-
nu.
Þannig varð um 6 mánaða
tímabil allt verðlag í landinu
bundið fast.
Með þessum ráðum tókst að
halda framleiðslunni gangandi
út árið, eða þar til nýjar ráð-
stafanir voru gerðar.
í ársbyrjun 1957 tók svo við
nýtt millifærslúkerfi fyrjr út-
flutningsatvinnuvegina.
Tekna var aflað með allt
öðrum hætti, en áður hafði
verið gert og allt miðað við
það, að þær bætui', sem veittar
yrðu kæmust óskertar til at-
vinnuveganna, en hyrfu ekki í
auknar verðhækkanir ejns og
áður.
Upp var tekið víðtækt og
strangt verðlagseftirlit m. a. í
þeim tilgangi að tryggja það,
að verzlunin og þá fyrst og
fremst heildverzlunm tæki sinn
fulla hlut af álögunum. Þá
voru gerðar ráðstafianir tjl þess
að olíufélögin og stærstu skipa-
félögin tækju á sig verulegan
hluta af millifærsluþunganum
og jafnframt ákveðjð að leggja
stóreignaskatt á þá efnuðustu
í landinu.
Að þvi leyti, sem álögurnar
voru látnar hvíla á vöruverði
var reynt að gæta þess, áð
lúxusvörur eða aðrar þær vör-
ur sem minnst skipta máli í út-
gjöldum verkafólks og annars
lágláunafólks, væru skattlagð-
ar mest.
Þannig var nú miðað við þáð
að afla tekna vegna miili-
færsluléiðarjnnar, sem mest á
kostnað hiima stóru og á kostn-
að eyðsluxmar, en hagsmunir
láglaunastétanna hafðir i huga.
Hér er því um að ræ£a í
grundvallaratriðum aðra
stefnu en áður, stefnu sem í-
haldið liefði aldrei samþykkt,
vegna þess, að hún var gegn
hagsjinnaunv ýmsra máttúiv
stólpa Sjálfstæðisflokksins.
Það er því hjn mesta fjar-
stæða, að halda því fram, að
stcfna núvcranc’i ríkisstjórnar
haR aðeins v’erið „gömiu i-
halc'sú'-ræðin“ eða að enn hafi
verið íarnar „troðnar slóðir í-
haldsins.“
Og hver hefur svo reynslan
orð.ð af stefnu núverand, rik-
isstjórnar?
Reynslan af
stöðvunarstefnunni
í ársbyrjun 1957 var kaup-
gjaldsvísitalan 178 stig, en í
árslok var hún orðin 183 stig,
eða hafði hækkað um 5 stig.
Þannig hafði vísitalan hækk-
að um 5 stig á 1% ári í tíð
núverandi ríkisstjórnar, en á
jafnlöngum síma í tíð íhalds-
stjórnarinnar hækkaði vísitai-
an um 25 stig.
Rétt er að hafa það í huga,
í þessum efnum, að þessi 5
stiga hækkun átti sér stað
á þeim tíma, sem all-verulegar
hækkanir urðu erlendis af
völdum Súez-stríðsins. Þær
verðhækkanir komu hér mjög
hart við vegna mikillar hækk-
uhar á frögtum, einkum á olíu.
Þegar þess er jafnframt gætt,
að þessi árangur náðist á
fyrsta tímabiiinu eftir þær gif-
urlegu hækkanir, sem áður
höfðu verið og óhjákvæmilega
hlutu að hafa áhrif áfnam,
verður að telja niðurstöðurnar
góðar.
Ef við líka berum saman
þessa verðlagsþróun hér og f,
d. í Svíþjóð á sama tíma, kem-
ur í Ijós að þar liækkadi fram-
færsluvísitalan um 8 stig frá
júlí 1956 til ársloka 1957.
Þá ber einnjg að hafa það í
huga, að á árinu 1957 var gert
miklu betur við framleiðsluna
en áður, og yfirfærslan til
hennar því kostnaðarsamari.
Og hvernig var svo aðstaðan
þegar semja þurftj við fram-
leiðsluna í lok ársins 1957?
Jú aðstaðan var sú, að í ljós
kom, að engar nýjar fjárhags-
legar ráðstai'anir þurfti að gei-a
vegna breytinga á framleiðslu-
kostnaði.
Reynslan hafði með öðrum
orðum sýnt, að stöðvunarstefn-
an hafi heppnazt.
Nú um áramótin var aftur
gengið frá samningum við
framleiðsluna um reksturs-
grundvöll á árinu 1958.
Þeir samningar voru í öllum
aðalatriðum framlenging á
samkomulaginu, sem gert var
fyrir ári síðan.
Þessar breytingar voru helzt-
ar:
1. Nú var ákveðið að hækka
kaup sjómanna á bátum og
togurum um ca. 15. millj.
króna.
2. Auknar bætur til báta og
togara um 10 milljónir króna.
Framhald á 11. síðú