Þjóðviljinn - 01.03.1958, Blaðsíða 10

rt>
10)
íívuuirviídt?
— ÞJÓÐVILJINN
kHiVíi:
CTm X Tirasb*tesitji.I
Laugardagur 1. marz 1958
ísland láti ekki innlima sig
Framhald af 7. síðu
með framleiðslu í svo stórum
stíl, að þetta ríki framar >öll-
um öðrum yrði að treysta á
markaði alls staðar í heimin-
um, líka hjá okkur. Við skul-
um þess vegna hafa í huga
að þó við séum á vissan hátt
nokkuð háðir Vestur-Evrópu,
og fáum þaðan ýmsar vörur,
þá er Vestur-Evrópa háðari
okkur um að selja okkur og
öllum . cðrum þjóðum heims.
Engin þjóðarsamsteypa, á
eins mikið undir því eins og
þessi þjóðarsamsteypa í Vest-
ur-Evrópu að geta flutt inn
hráefni og að geta selt vör-
ur eins og einmitt hún. Þess
vegna held ég, að þessi Vest-
ur-Evrópa, hvað langt sem
hún gengi í því jafnvel að
verða eitt ríki, mundi hún
hyggja allra mest á því að
geta selt sem mest út fyrir
sín vébönd, þannig að ég væri
ekkert hræddur um þá samn-
inga, sem við þyrftum að
gera, hvort heldur við tolla-
handalag eða fríverzlunar-
svæði Evrópu í slíku sam-
handi. Sannleikurinn er sá, að
það eru fá lönd í veröldinni,
sem mundu eiga eins erfitt með
þa5 eins og þessi V.-Evrópu-
Jþnd að vera sjálfum sér
nóg. Það er bókstaflega ó-
hugsandi fyrir þau og engin
þeirra dreymir um þiað, þvert
á móti dreymir þau um að
verða sterkari í heimskeppn-
inni, verða sterkari á heims-
markaðinum, hæði í sam-
keppninni við hina voldugu
amerísku hringi og hin upp-
vaxandi stóriðjuveldi austur
frá.
Ég held þess vegna, að að-
staða okkar sé ekkert lak-
ari, hvort heldur væri gagn-
vart tollabandalagi eða frí-
verzlunarsvæði Vestur-Ev-
rópu, heldur en þeirra gagn-
vart okkur. En þó verðum
við að gá að öðru. Þó að við
nokkra undanfarna áratugi
höfum sérstaklega miðað við^
vörur frá Vestur-Evrópu, þá
hefur þróunin orðið sú síð-
ustu 15 árin hér á íslandi, að
raunverulega höfum við miklu
meira hvað snertir þær vör-
ur og tæki, sem marka ýmis-
legt í okkar heimilisháttum,
orðið miklu háðari ameríska
markaðinum, amerísku vörun-
um heldur en þeim vestur-
evrópsku. Ég býst við, að ef
við spyrðum t.d. kvenfólkið
um slíkt, þá mundi það jafn-
vel hugsa meir um New York
heldur en París, og ég er
hræddur um að sú eftirspurn-
in sem oft er hvað erfiðast
að fullnægja nú í sambandi
við heimilistæki og annað
slíkt, sýni okkur, að það er
venjulega miklu meira Amer-
íka heldur en Vestur-Evrópa,
sem við erum þannig háðir.
Og þetta Vestur-Evrópuríki
eða fríverzlunarsvæði Vestur-
Evrópu eða tollabandalag sex
landanna, allt saman þetta
breytir ekkert afstöðu okkar
til Ameríku. Möguleikar okk-
ar til að reyna að auka verzl-
un wð Bandaríkin og önnur
Ameríkulönd, t. d. Brasilíu,
yrðu óskertir. Allt saman
þýðir þetta, að við eigum að
geta, ef við högum okkar
verzlun skynsamlega, full-
nægt þeirri eftirspurn fólks
eftir vörum, sem brýnast er,
að við fáum einmitt þaðan.
Til þess þurfum við hins veg-
ar að hafa stjórn á innflutn-
ingnum, þ. e. að við flytjum
þá ekki inn frá Bandaríkj-
unum þær vörur, sem við get-
um fengið nóg af annars stað-
ar frá og eru ýmist hráefni,
matvörur eða annað slíkt,
heldur vörur, sem við ein-
göngu getum fengið þaðan,
vegna þess að þær séu ekki
framleiddar annars staðar.
Ég held þess vegna, að
þessi rt"k um, að við séum
svo háðir vöruinnflutningnum
frá Vestur-Evrópu, sem nokk-
uð er til í, þau séu ekki það
sterk, að þau út af fyrir sig
helgi það, að við gerðumst að-
ilar að fríverzlunarsvæði Vest-
ur-Evrópu, ef það kæmist
upp.
★
Ég held, að við getum í
fyrsta lagi haft viðskipti við
þetta fríverzlunarsvæði, og
það í ríkum mæli, og í öðru
lagi, að við getum alveg bætt
okkur það upp, sem okkur
kynni að vanta þar með vör-
um frá Bandaríkjunum og
annars staðar, og svo skulum
við náttúrlega líka gera okk-
ur ljóst, að það að Vestur-
Evrópuríkin, þessi gömlu,
grónu iðnaðarríki heimsins,
hafa verið langt á undan öðr-
um þjóðum og haft nær alveg
einokun á allmörgum áratug-
um iðnaðarframleiðslu heims-
ins. Það hefur gefið þeim for-
hiaup í þessum efnum, sem
önnur iðnaðarríki hins vegar
eru að ná. Við verðum t.d.
alveg greinilega varir við það
í verzlunum hér, að ýmislegt
af þeim v"rum, sem við ella
gjarna vildum kaupa frá sum-
um Vestur-Evrópuríkjunum,
getum við líka fengið t.d. frá
Tékkóslóvakíu eða Austur-
Þýzkalandi. Og það mun vafa-
laust sýna sig með vaxandi
framleiðslu í þessum löndum,
og þegar þau sníða iðnaðar-
vörur sínar jafnvel ennþá
meir að vestrænum hætti, eins
og mikil tilhneiging virðist
vera til, þá mundi okkur held-
ur ekki verða skotaskuld úr
að fá slíkar vörur frá þess-
um löndum, sem við höfum
svona mikla vöruskiptaverzl-
un við núna.
Mál sem varðar jafnrétti lands-
manna til atvinnu og afkomu
Þrír þingmenn, Björn Jónsson, Friðjón Skarphéöinsson
og Bernharð Stefánsson, leggja til 1 frumvarpi á Al-
þingi að ríkisstjórninni verði heimilt að setja upp þrjár
innflutnings- og gjaldeyrisafgreiðslur utan Reykjavíkur.
GAUTABORG
Við 1. umr. málsins flutti
Bjöm Jónsson framsögu og sagði
m. a.:
Eg hef leyft mér að flytja,
ásamt hv. þingmanni Akureyr-
inga og hv. fyrri þingmanni Ey-
firðinga frumvarp það, sem hér
liggur fyrir til 1. umræðu og
fjallar um breyting á lögum nr.
88, 24. des. 1953 um skipan
gjaldeyris. og innflutningsmála,
fjárfestingarmála o. fl.
Breyting sú sem frumvarpið
gerir ráð fyrir er sú að settar
verði á stofn allt að þrjár inn-
flutnings- og gjaldeyrisafgceiðsl-
ur utan Reykjavíkur. Skipi rík-
isstjómin, að fengnum tillögum
jnnflutningsskrifstofunnar, for-
stöðumenn þessara stofnana, en
þeir taki síðan ákvarðanir skv.
lögunum eftir nánari starfsregl-
um er ríkisstjómin setji.
- Með frumvarpi þessu er á eng- |
an hátt hreyft við tilgang.i gi’d-
andi laga um þessi mál heldur
eingöngu fjallað um fram-
kvæmdaatriði.
Núverandi fyrirkomulag
gagnrýnt
Sú skipan þessara mála, að
sækja verði öll mál sem varða
innflutningsleyfi, gjaldeyris-
leyfi og fjárfestingarleyfi til
yfirvaldæ í Reykjavík hefur
lengi sætt gagnrýni og kröfur
verið settar fram í biöðum og á
mannfundum víða um land um
breytingar í svipaða átt og frv.
þetta gerir ráð fyrir. Sérstaklega
hefur eindreginn áhugi skapazt j
í þessu efni í þe'm byggðarlög- j
um, sem eiga stórar og vel I
settar verzlunar- og iðnreksturs-
miðstöðvar. Er þess skemmst að
minnast að þrír stjórnmálaflokk-
ar á Akureyri, þeir sem nú fara
með stjórn kaupstaðarins birtu
í málefnasamningi sínum nú fyr-
ir skömmu viljayfirlýsingu um
þessi mál og ákváðu að beita sér
fyrir því að innflutningsskrif-
stofa yrði sett upp á Akureyri,
fyrir kaupstaðinn og byggðir
norðanlands. Er það von manna
norður þar að slík ráðstöfun
mundi hafa mikla hagnýta þýð-
ingu: til hagræðis verzlun fyr-
ir fjölmenn byggðarlög og ýms-
um framkvæmdum og atvinnu-
rekstri öðrum, þar um slóðir.
Óhagræði að sækja aílt
til Reykjavikur
Ekki mun mörgum betur kunn-
ugt um það óhagræði, sem það
er miklum hluta landsmanna að
þurfa að sækja afgreiðslu allra
ínnflutnings og gjaldeyrismála
til Reykjavíkur en háttvirtum al-
þingismönnum svo mjög sem
hverskonar fyrirgreiðsla í þe'm
efnum mæðir á þeim í mörgum
tilfellum. Þeim mun því ijósara
en svo að þörf sé á að orðlengja
um að þessi skipan bakar ein-
staklingum, stofnunum og fyrir-
tækjum mjög veruleg útgjöld og
Björn Jónsson
fyrirhöfn og oft á tiðum einnig
óþarfar tafir á framkvæmdum,
jafnvel þótt viðunandi úrlausnir
fáist að lyktum í þeim máium,
sem um er að ræða. H.'tt gefur
svo líka auga leið að ýmsar á-
kvarðanir í þessum málum
hljóta, hversu grandvarir emb-
ættismenn sem að þeim standa,
að verða teknar af takmarkaðri
eða lítilli staðarlegri þekk'ngu
á þörfum og aðstæðum sem máli
skipta og er því jafnan veru-
leg hætta á að þær verði tiivilj-
unum háðar eða mótist af þe'rri
aðstöðu sem málsaðilar hafa til
þess að reka erindi sín. Mætti
rekja ýms dæmi er að þessu
lúta, bæði gömul og ný, þótt ég
sleppi því að sinni.
Erfiðari aðstaða
úti á landi
Eg ætla að því verði ekki
andmælt með rökum að ýmsar
atvinnugreinar og þá alveg sér-
staklega verzlun og iðnrekstur
búi við lakarj aðstöðu víðast
um land en í höfuðborginni og
það í svo ríkum mæli að það
hamli eðliiegri og æskilegri þró-
un þeirra.
Innflutningsverzlunm svo til
öll er rekin hér og verzlunarfyr-
irtæki úti um allt land verða að
sækja hingað nálega allar sín-
ar þarfir sem henni við koma.
Vitanlega skapar þeitta mikil
útgjöld fyrir fyrirtæki úti um
land, útgjöld sem fyrirtæki í
höfuðborg'nni hafa ekki af að
segja.
Fullkomlega er eðlilegt af hag-
kvæmisástæðum að míkill hluti
innflutningsins fari fram í
Reykjavík, en það haggar ekki
því að nokkrir aðrir staðir í
landinu gætu líka verið hlut-
gengir í þessu efini. Til dæmis
Akureyri með sína 8 þúsund í-
búa miðsvæðis í fjölbýlum
byggðarlögum með greiðar sam-
göngur.
Sýnast engar ástæður mælá
fiegn því að h;ð opinbera veiti
íbúum slíki-a byggða svip-
aða þjónustu og íbúum höfuð-
staðarins hvað þessi mól snertir
og stuðli þannig að æskilegu
jafnvægi.
Aðstaða iðnaðarins
Svipað mætti um iðnaðimi
segja, einkum þann sem rekinn
er fyrir innlendan markað. Að
því leyti sem hann þarfnast er-
lendra hráefna þarf hann oftast
að sækja þau t.'l innflutningsfyr-
tækja í Reykjavík og öll leyfi tii
þess hið sama.
í höfuðborginni og nærliggj-
andi byggðum er tíðast allt að
helmingur niarkaðarins fyrir
h:na unnu vöru. Flutningskostn-
aður til þessa markaðssvæðis er
því jafnan stór liður í rekstrar-
kostnaði, kostnaðarliður sem fyr-
irtæki höfuðborgarinnar hafa
miklum mun minna af að segja.
Ber hér allt að sama brunni:
að í engu er á bætandi þann að-
stöðumun til margskonar at-
vinnureksturs sem þegar er fyr-
ir hendi heldur beri að draga úr
honum ef ekki á að vera vax-
andi hætta á að atvinnuþróun-
in býði hnekki og framkvæmda-
þrek og framkvæmdavilji lam-
ist víða, þar sem öll skilyrði til
framtaks ættu þó að vera til
staðar ef rétt væri á haldið.
í seinni tíð hafa ýmsar ráð-
stafanir verið gerðar af hendi
ríkisvaldsins til þess að efla
atvinnulif í þeim landshlutum
sem harðast hafa orðið úti hvað
snertir fólksflutninga til Reykja-
víkur og nálægra kaupstaða og
vantar þó víða mikið á að nægj-
lega mikið sé að gert. Þessar að-
gerðir, flestar, horfa til hags-
Framhald á 11. síðu
Með undirritaðan samning í vasarium, lét Rúdolf úr
höfn tveim dögum síðar. Á skipinu vap 5 manna á-
höfn, allt reyndir sjógarpar, undir stjórn þjóðverja
að nafni Karl. Hann var þekktur sem prýðis stýri-
maður, en hann hafði eytt mestum tima sínum á
Eystrasalti. Rúdolf sat í klefa sinum og reiknaði út
staðinn, sem hann átti að halda til. Hann var að hug-
leiða hvaða leiðangur væri nú fyrir höndum, en enn
sem komið var, vissi hann ekki annað en að þetta
yrði löng og ábatasöm ferð, hvað sem öðru liði.