Þjóðviljinn - 18.03.1958, Blaðsíða 7

Þriðjudagur 18. inarz 1958 — ÞJÓÐVILJINN T- (7
Dagana 25. og 26. febr. s.l.
'birtist í Tímanum, Alþýðubl. og
Vísi grein eftir Pál Oddgeirs-
son: „Núveramii verkun á skeið
er íslcnzkri útgerð til stór-
tjóns“.
Greinina byrjar Páll með því
að kynna lesendum sínum ferð
til Ítalíu árið 1949 og þann ár-
angur er hann telur hafa orðið
af henni fyrir upphaf skre.'ðar-
verkunar hér á landi.
Nokkur dæmi úr þessum
hluta greinarinnar fara hér á
eftir orðrétt: Um viðtal s;tt við
éinn „kunnasta og stærsta fisk-
kaupmann" á Ítalíu, segir hann
hi. a.: „Ég tjáði honum eins og
satt var að Islendingar væru
enn ekki farnir að framle.ða
þessa vöru“, (!». e. skreið).
,,Þegar eftir heimkomu mína
hringdi ég til kunnustu athafna-
manna í útgerð í Reykjavík
Hafnarfirði, Suðvesturlandi og
víðar, og sagði þeim þessar
mikilvægu fregnir. Auk þess
hvatti ég ónafngreinda menn
til þess að hefjast þegar handa
um skreiðarframleiðslu, enda
var verð á skreið á Ítalíu mjög
hagkvæmt, •— og ég hafði
tryggt öruggan grundvöll fyrir
viðskiptum. Enginn vildi sinna
þessu þá.... Sem sagt, útgerðar-
niehn höfðu þá ekki fengið á-
huga fyrir þessari verkun.... Eg
tók því það ráð að skrifa í
Vísi nokkru fyrir ofangreind
áramót“. (þ. e. 1949—50). Síð-
an kemur feitletrað:
„Á vertíð 1950 hófst skreiðar-
fiamleiðsla, og nam magnið
það ár 93.600 kg.“.
Vegna þessara ummæia Páls
Oddgeirssonar vil ég upplýsa,
að skreiðarframleiðsla, — ejns
og hún gerist nú — hófst ekki
1950, heldur 1935 og eftir því
sem ég veit bezt, fyrst og
fremst fyrir forgöngu og fram-
tak Fiskimálanefndar. Heimild-
ir fyrir þessu svo og nánari
upplýsingar er m. a. að finna í
skýrslum Fiskimálanefndar
frá þessum árum.
Til fróðleiks um þetta o. fl.
í þessari grein ætla ég að taka
hér upp skreiðarútflutning okk-
ar frá árinu 1935, bæði heildar-
útflutningsmagnið, og það sem
selt hefur verið t.T Ítalíu: (Tal-
ið í kg.):
Kristjan EKaison, yíiríiskimatsmaður:
■ '
Vcsfascsmcsr stcsi
áslenzko skreiðnrfminleiðslu
H&kkias aílmgasemdir vi3 grein Páls Oddgeirssonar
Ár Til Ítalíu Heildarútfl.
1935 0 80.535
1936 88.250 546.751
1937 83.550 851.266
1938 36.500 468.830
1939 104.650 640.545
1940 104.070 393.415
1941 0 496.430
1942 0 253.390
1943 0 198.200
1944 0 225.900
1945 0 296.700
1946 93.450 107.700
1947 0 400
1948 0 6.000
1949 4.300 4.300
1950 92.400 93.600
1951 108.600 1.044.700
1952 0 2.355.800
1953 56.800 6.500.000
1954 2.320.500 12.935.000
1955 518.100 6.552.800
1956 1,271.000 11.499.900
1957 645.800 10.154.800
Samt. 5.527.970 55.706.962
Fiskitrönur; ljósmynd eftir Karl Sævar,
Svo sem fram kemur í þessu
yfiríiti féll salan til Ítalíu niður
á styrjaldarárunum, þess vegna
og af fleiri ástæðum dró einnig
úr heildarframleiðslunni. Eft-
ir stríðið voru skreiðarhjallarn-
ir mjög gengnir úr sér, höfðu
ekki verið endurnýjaðir, —
jafnvel rifn.r niður, seldir í
girðingar o. fl. En þegar ís-
fiskútflutningur okkar stöðv-
aðist til Bretlands, vegna lönd-
unarbannsins fræga, þá jókst
þessi framleiðsla á ný, — og
það svo stórkostlega, að það
beriti sízt til áhugaleysis fyrir
þessari verkun.
Eg tel því, að framangreind
ummæli Páls hafi ekki við rök
að styðjast.
Þá kem ég að staðhæfingum
Pál's um þýðingu þess, að
breiða yf.r skreiðarhjallana.
Hann segir m. a.: „Verjið
ski-eiðina vætu og þá munu
gæðalUutföfilÍra reynast þesKi:
85% nr. 1, en 10—12% í lægrá
gæðaflokki". (Væntanlega II.
flokki).
Núverandi framleiðsluaðferð
okkar á skreið, er sem kunnugt
er' sniðin algerlega eftir því
sem gerist í Noregi. Þeir hafa
framleitt skreið öldum saman.
Skyldi Norðmönnum aldrei
hafa dottið þetta í hug, ef þýð-
ing þess væri svona geysileg?
Aðalorsök þcss, að gæðahlut-
föll skreiðarframleiðslu ckkar
em svo óhagstæð sem raun ber
vitni, er, að hráefni það, sem
fer til þessarar verkunar er
yfirleitt lélegt, — þ. e. skemmt
og illa farið, enda algengt, að
það bezta úr fisk num sé
valið úr til annarrar verkunar.
Úr skemmdu hráefni fæst
aldrei góð vara hvernig sem að
er farið og auðvitað ekki held-
ur með því að breiða yfir hjall-
ana.
Auk þess eru hengdar upp
ýmsar tegund.r fisks, sem að
mestu eða öllu leyti seljast að-
eins til Afríku, og teljast því
III. flokks vara. Sá fiskur, sem
ekki gengur til Ítalíu vegna
þess hve hann er smár, — eða
af öðrum ástæðum, selst e.nnig
til Afríku, þótt hann gæðanna
vegna gæti gengið til ítaliu,
— telst því III fl.
En hvað þá um jarðslagann,
sem Páll Oddge'rsson ætlar að
útiloka með yfirbreiðslum? Eg
er ekki viss um að yfirbreiðsl-
ur nægi til að útiloka hann.
Marg.r telja, að uppgufun úr
jörðinni, t. d. í hitum, sé næg
orsök fyrir jarðslaga, ekki sízt
ef mikill gróður er undir
hjöllunum. Þá verður rakaloft
og hitamollur ekki útilokað
með yfirbreiðslum. Eg tel það
jafnvel geta orðið til skaða að
breiða yfir fiskinn, geta m. a.
orsakað me;ri hættu á ýldu og
maðki, ekki sízt ef hengt er
þétt eða í fleiri hæðir.
Páll nefnir það, að s.l. ár
hafi verið mjög hagstætt fyrir
skreiðarverkun, og er Það rétt.
Þurrkar voru miklir og jarð-
slagi var svo til enginn. En
þrátt fyrir þessa hagstæðu tíð,
þá var útkoman lítið eða ekk-
ert betri en að undanförnif, að
því er snertir Ítaiíugæði. Þetta
sýnir, að það er ekki fyrst
og fremst jarðslagi sem fellir
skreiðina úr I. og II. flokki,
heldur það sem bent var á hér
að framán.
Ilvað kosta svo þessar yfir-
breiðslur og uppsetning þeirra?
Eg bjóst við kostnaðaráætlun
og útreikn ngum vinnulauna
við að breiða yfir og taka ofan
af, en fann ekkert um það í
greininni. Til þess að geta
hengt í þrjár hæðir, þarf fyrst
að endúrbyggja al!a skreiðar-
hjallana. Þá þarf hver e.'nstak-
ur hjallur að standa einn sér,
samkv. „modeli ‘ Páls, svo ,að
hægt sé að koma yfirbreiðslun-
um við.
Þá er sá flötur, sem þekja
þarf, ekkert smáræði, og eitt-
hvað hljóta yfirbreiðs’ur yfir
slíkan flöt að kosta. Þá þarf
áreiðanlega góðan útbúnað
fyrir veðrum, a. m. k. kaðla
og festingar á jörðu niðri. Eitt-
hvað kostar svo viðhaldið á
þessu. Loks yrði það töluverð
v'nna að breiða yfir og taka
ofan af. Skyldi þeim skreið-
arframleiðendum, sem telja það
ekki svara kostnaði að hreinsa
hnakkab’óðið úr f.skinum þó
að þeir með því stórbæti útlit
hans og verkun, — ekki finnast
hæpið að leggja út í siíkan
kostnað fyrir jafn vafasaman
árangur?
Að lokum vT ég minnast
nokkuð á Italíumarkaðinn.
Páll segir m. a.: ;,ítalir kaupa
árlega 16—18 þúsund smálest-
ir. íslendingar eiga hægt með
ef rétt er að staðið að' fram-
leiða 1. fl. skre.ð fyrir þennan
markað t.d. 10—12 þúsundir
lesta.“
Samkvæmt upplýsingum, sem
ég hef frá Enrico Gismondi &
Co. á Ítalíu, þá hefur skreiðar-
innflutningur þangað aðeins
einu sinni náð rúml. 16.000
tonnum, en það var árið 1924.
Næsta ár, þ. e. 1925 var hann
aftur á móti aðeins rúml. 8
þúsund tonn. Önnur ár fram til
1935 var hann rúml. 8 þúsund
og upp í 13 þúsund mest.
En árin 1950—1955 hefur
heildarinnflutningur þangað
verið þessi:'
ár sannar bezt. En verðið, sem
fengizt hefur fyrir sumt af
þeirri skreið, sem seld hefur
verið til Ítalíu, hefur ekki
alltaf verið svo hagstætt, að
það hafi örvað skreiðarfram-
le'ðendur til framleiðslu fyrir
þann markað. Þess eru jafnvel
dæmi, að framleiðendum heíur
ekki fundizt borga sig að meta
Ítalíuskreið út úr Afríkunni,
heldur selt allt upp t.l hópa
(,,samfængt“) til Afríku.
Dæmi um þetta er t. d. árið
1952, — og dæmi um óhagstætt
verð er m. a. að finna í árs-
skýrslu S.SF. 1956 á bis. 4.
Þar er verð á „Finmark£n“
skreið til Ítalíu kr. 8,87. Á
sar-a rtað cr verðið á þorski t 1
Afríku sagt kr. 8,53 og á keilu
til Afríku kr. 8,66.
Ennþá óhagstæðara dæmi er
að finna í ársskýrslu S S.F.
1955, bls. 4. Þar er „Finmark-
en“ skreið til Ítalíu á kr. 8,75
og góð Afríka til Ítalíu á kr.
8,77. Afríkuþorskur er á kr.
8,84 og Afríkukela á kr. 8,80.
Það virðist auðsætt, að við
íslendingar verðum íyrst og^
fremst að byggja skreiðar-
framleiðslu okkar á Afríku-
markaðinum, enda er hann
langstærstur og fer vaxandi.
Gæðakröfur eru hóflegar, og er
það mjög mikilvægt fyr'r okk-
ur, a. m. k. á meðan jafn mikið
er um lélegt eða illa farið hrá-
efni, sem nú er. Það verður
varla unnið öðru vísi, a. m. k.
ekki á verðmætari hátt.
Afríkumarkaðurinn tekur
auk þess á móti öllum skreið-
artegundum og öllum stærðar-
flokkum. — Jafnvel úrgangs-
fiskurinn er seldur þangað fyr-
ir hagstætt verð. Greiðslur eru
allar í dýrmætum gjaldeyri,
og er það líka mikilsvirði fyrir
Frá Noregi: Frá Islandi: Samtals:
Árið 1950 8.244 tonn 92.4 tonn 8.336.4 tónn
1951 8.999 tonn 108.6 tonn 9.107.6 tonn
— 1952 9.158 tonn 0.0 tonn 9.158.6 tonn
— 1953 5.359 tonn 56.8 tonn 5.415.8 tönn
— 1954 4.867 tonn 2.320.5 tonn 7.187.5 'tonn
— 1955 6.139 tonn 518.1 tonn 6.657.1 tonn
Samíals 42.766 tonn 3.096.4 tonn 45.862.4 tonn
Samkvæmt þessu telst mér landið.
svö til, að meðal-innflutn'ngur Að öllu þessu athuguðu, virð-
til ítalíu frá i báðum löndunum ist staðhæfingin um, að skreið-
hafi á þessu 6 ára tímabili arframleiðslan sé útgerðinni tjl
verið aðeins 7.643.7 tonn á ári. stórtjóns vera harla ósennileg,
Þetta yfirlit ; sýnir, að þessi heldur rniklu : fremur í algerðri
markaður fer minnkandi, en
þó ættum við að geta aukið
með aukinni vöruvöndun og
sölu skreiðar á þennan markað
betri framleiðslu, en ekki líkt
því eins m.ikið og Páll telur
vera mögulegt, jafnvel ekki þó
við værum einir um markað-
inn. Aðstaða Norðmanna á
Ítalíumarkaðnum er á margan
hátt miklu betri en okkar, enda
hafa þeir verið þar einráðir um
aldir.
Til þess að fullaiýta alla
mögulejka til skreiðarsölu á
þessum markaði og öðrum er
greiða bezta verðið, ef þeir fá
góða vöru, þarf að framleiða
hæfilegan hluta af heildarfram-
le'ðslunni með þetta fyrir aug-
um. Ef við viljum t. d. hag-
nýta okkur markaði í Svíþjóð
og Finnlandi, þá verðum við
að ráskera góðan, þykkan fisk
á réttum árstíma o. s. frv. En
að yf'rbreiðslur einar komi hér
að gagni, — það tel ég vera
hreinustu fjarstæðu eins og s.l.
mótsögn við veruleikann.
Gjöf til sjúkra-
háss Akraness
Sjúkrahúsi Akraness hefur
nýlega borizt gjöf að upphæð
kr. 15.000. — fimmtán þúsund
krónur — frá manni sem ekki
vill láta nafns síns getið. Hann
gefur fjárhæð þessa til mirin-
ingar um systur sína, sem arid-
aðist á síðasta ári en hún
hafði dvalið í sjúkrahusinu
nokkurn tíma. Gjöfinni verður
varið til kaupa á hreyfanlegu
röntgentæki, sem sjúkrahúsið
hefur lengi vantað.
Stjóm Sjúkrahúss Akraness
þa'kkar þessum ágæta velunn-
ara stórmannlega gjöf og þann
hlýhug, sem hann ber til sjúkra
hússins. Jafnframt vill stjórnin
þakka margar aðrar góðar gjaf-
ir, sem sjúkrahúsinu hafa bor-
izt að undanfömu.
'. J