Þjóðviljinn - 28.03.1958, Blaðsíða 6

ÞlÓÐVlLJINN
Ótgeíandl: Sameinlnearflokkur alþýSu - Sósialistaflokkurtnn. - Ritstjórar
Magnús Kjartansson, Sigurður Guðmundsson <éb.). - Préttarltstjórt: Jón
Bjarnason. - Blaðamenn: Ásmundur Sigurjónsson. Guðmundur Vigfússon,
Ivar H. Jónsson, Magnús Torfi Ólafsson, SigurJón Jóhannsson. - Auglýs-
lngastjóri: Guðgeir Magnússon. - Ritstjóm. afgrelðsls. auglýsingar, prent-
smiðja: Skólavörðustíg 19. - Síml; 17-500 <3 línur). - Áskriftarverð kr.25 á
món. í Reykjavík og nógrenni: kr. 22 annarsst. - Lausasöluverð kr. 1.50
Prentsmlðja ÞjóðvllJans
Samtaka gegn herstöðvunum
Qamtök rithöfunda til að
knýja á um efndir sam-
þykktar Alþingis frá 28.
marz um uppsögn herstöðva-
samningsins við Bandaríkin,
og til baráttu fyrir þvi að
endumýjuð verði yfirlýsingin
um hlutleysi landsins eru
fagnaðarefni og til þess fall-
in að hleypa nýjum þrótti í
baráttuna um þessi örlaga-
mál íslenzku þjóðarinnar. Er
það ekki sízt ánægjulegt að
sjá marga hina snj^llustu og
heilstevptustu hinna yngri
rithöfunda og menntamanna
taka höndum saman til að
knýja á um þessi mál, án til-
lits til þess hvar í stjóm-
‘ máíaflokk þeir skipa sér. Á
fyrstu stigum baráttunnar
gegn bandarísku ásælninni
íétu menntamenn mjög að sér
kveða, en ýmsir þeirra er
fremstir stóðu virtust ekki
þola þá giömingahríð áróð-
urs og ofsókna sem íhaldið í
líkí B iarna Benediktssonar,
Ólafs Thórs og Morgunblaðs-
ins beindi að beim, og hafa
dregið sjg ,í hlé. Þeim mun
meiri þörf er á liðsinni og
kröftum, ungum, óþreyttum.
ktun bað lofa góðu um þessi
sámtKk rithöfunda og mennta-
manna, sem nú kveðja sér
hljóðs. Úppörfandi var einn-
ig nú fvrir nokkram dögum
að' fá hína einörðu samþykkt
Hafnarstúdenta, þar sem þeir
krefjast brottfarar hersins.
fpvö ár eru liðin síðan Al-
Á( bingi samþykkti viljayfir-
lýsingu um brottför banda-
HANNIBAL, VALDIMARSSON:
rfska hersins. Það sem þá var
talið brevtt, var að tveir
stjórnmálaflokkanna er stað-
ið höfðu að því að gefa
bandaríska hervaldinu tang-
arhald á Islandi Framsóknar-
og Alþýðuflokkurinn, hefðu
horfið frá fvrri stefnu og
hyggðu á brottflutning hers-
ins. Samþykktin vakti f"gn-
uð um land allt, meirihluti
þjóðarinnar fylkti sér um
flokkana sem ætluðu að losa
landið við smán og hættu
hemámsins. Stjóm var mynd-
uð sem lofaði að láta herinn
fara. Ákvörðun Islendinga
vakti virðingu á þjóðinni út
um allan heim og vonir þjóða
sem þjuggu við erlendar her-
stöðvar í landi sínu.
l?n Alþýðpflokkurinn og
Á-1 Frsmsóknarfl. hafa enn
brugðizt þeim vonum sem þe'r
vöktu með snmþvkkt tillÖg-i
unna.r 28. marz Í956. og
hindrað aS hún væri fram-
kvæmd. Gagnvart þeirri stað-
revnd er aðe'ns eitt svar: Að
allir hernámsandstæðingár
taki höndum sáman og kriýi
fram framkvæmd ákvörðun-
arinnár um brottför hersins,
láti ekkert sundra röðuriúh5i,:
engar ; fvrri væringar trufla
sameiginlega baráttu fvrir
þessu mikla máli sem varðar
líf og framt.íð; Islenzkti bióðr
arinnar. Samtök rithöfund-
anna geta orðið mikjlvægu.r
áfangi til að koma á þairri
samptil.lingu, pg þyí ber ,öll-
um hemámsandstæðingum, að
styrkja þau af glpfli. .
Af litlu að státa
TLíorgunblaðið er öðru hvoru
látið bera mikið lof á bæj-
arstjómarmeirihlutann í
Réykjavík fyrir athafnasemi í
byggingamálum. Þannig talar
Mbl. oft um „áætlun“ íhaldsins
um útrýmingu heilsuspillandi
húsnæðis og lætur þá sem
framkvæmd hennar sé í fullum
gangi og verkefnið senn af
hendi leyst.
■jVTÚ er það að sjálfsögðu virð-
ingarvert að íhaldið Hefur
gefizt upp á sinni gömlu af-
stöðu, sem var sú, að bærimi
ætti ekki að koma nærri í-
búðabyggingum eða láta sig
húsnæðismálin nokkm skipta.
En athafnír íhaldsins, sem það
er þó rekið út í af almennings-
álitinu og rr.irmihluta bæjar-
stjómar, eru engan veginn jafn
stórbrotnar og Mbl. vill vera
iáta. Þvert á móti ganga fram-
kvæmdir bæjarins á þessu
sviði ósköp rólega og íhaldinu
tekst að gera íbúðimar ótrú-
lega dýrar. íbúðir sem bærinn
byggir eru t. d. miklum mun
dýrari -en sambærilegar íbúðir
i verkamannabústöðum.
H
'itt er þó enn verra að í-
haldið fæst ekki tU að
haga útborgun og lánakjörum
á þeim íbúðum, sem , bærinn
byggir með tilstyrk ríkisins, á
þann veg að nokkur von sé til
að heilsuspillandi húsnæði í
Reykjavík verði útrýmt með
þeim hætti. Aðferð íhaldstns
mun því ekki duga til aðriosa
Reykjavík við smán bragganna
og aðrar heilsuspillandi holur
og kytrur sem orðið hafa(
mannabústaðir vegna skorts á
raunhæfu átaki og markviss-
um aðgerðum frá hálfu stjórn-
enda bæjarféiagsins.
/Ag sízt ætti íhaldið að láta
” Mbl. miixna jafn oft og það
gerir á byggingaráætlun bæjr
arins. Enn er ekki lokið bygg-
ingu Gnoðarvogshúsa og ekki
gert ráð fyrir að það verði fyrr
en um næstu áramót; Og enn
er ekki hafizt handa um bygg-
ingu 220 íbúða við EUiðavog
sem átti- samkvæmt „áætlun-
inni“ að byrja á s.l. ári! Auð-
vitað segir íhaldið að ekki
standi á sér, heldur hafi ríkið
brugðizt. Eru þó frámlög þess
einni milljón hærri á árí en
þau voru í stjórnartíð íhalds-
ins en Þá vár „áætlunin" fræga
Hvort er þá
nokhuð
sem
Vegna breyttra starfshátta f verkalýðshreyfingunni er
þörf niikillar fræðslu um framgang mála við samninga-
b»rð helldarsamtaka og lögfestingu baráttumála.
Hef ég orðið þess var, að
fjöldi fólks í verkalýðshreyf-
ingunni víða um land hefur
enga hugmynd um, að á
seinnl árum hafa miklar
breytingar orðið á starfshátt-
nm verkalýðsfélaganna. Allar
stefna þessar þreytingar
raunar í rétta átt, en þó fylg-
ir þeim viss hætta, sem hér
verður gerð nokkur grein fyr-
ir.
Með setningu vinnulöggjaf-
arinnar hurfu skyndiverkföll-
in, sem oft varð að beita til
að halda I heiðri gerðum
samningum og stöðva samn-
ingsbrot. — Nú eru öll mál
út af meíntum samningsrofum
rekin fvrir félagsdómi. —
Með átökum skvndiverkfall-
anna fylgdust allir af áhuga,
og þannig gat úrlausn máls-
sins hverju sinni naumast
farið fram hjá nokkrum
manni.
En dómur félagsdóms fell-
ur oftast löngu eftir að á-
greiningsmálið var á dagskrá
í viðkomandi verkalýðsféla gi.
Og þá getur hæglega svo far-
ið, að þeir, sem ekki sækja
reglulega félagsfundi, missi
sjónar á málinu og viti ekkert
um endanleg málalok.
Það tíðkast nú meir og
meir, að m*rg félög leysi
mál sín í sameiningu.
Með þessu verður lausn
málanna fjarlægari þeim fé-
lagsmönnum, sem ekki fylgj-
ast með félaersstarfinu af
áhuga, heldur en þegar hvert
félag barðist fvrir málum sín-
um út af fyrir 'sig.
Heildarsamningar eru nú
stundum gerðir. sem snerta
ailt verkafólk, hvar sem er á
landinu, eða samningar um
fiskverð. sem bæta kjör allra
hlutarsiómanna austan lands
og vestan, norðan lands og
sunnan. — En slíkir samning-
ar vekja hvergi nærri eins al-
menna athygli og verða
samin og samþykkt í bæjar-
stjórn. En hvað sem þessu líð-
ur hefur íhaldið þó varla ætl-
að að leggja götur og leiðslur í
hverfið við Elliðavog á kostnað
ríkissjóðs en á hvorugu er
byrjað enn í dag.
Thaldið hefur sannarlega af
■ litlu að státa í þessum efn-
úm. Það sem gert er þokast á-
fram fyrir linnulausan eftir-
rekstur andstæðinga þess í
bæjarstjóm. En þau vinnu-
brögð em seinvirk og skila
takmarkáðri árangri en ef
gengið vaeri að lausn verkefn-
isins af þeirri framsýni, al-
vöru og festu sem vandi þess
krefst, en'íhaldið hefur aldrei
fengizt til að viðúrkenna í
orði eða verki.
mundi, ef barizt væri fyrir |
þækkuðu kaupi eða hækkuðu
fiskverði samtímis fyrir hvert
félagssvæði á svona 50—60
Stöðum á landinu.
Árangurinn er þó vissulegp
jafn mikils virði með hinuir
yfirgripsmeiri og skynsam-
legri vinnubrögðum. En það
skal játað, að full hætta er
á, að ýmsir missi sjónir á
árangri slíkra heildarsamn-
inga og vanmeti árangur
þeirra.
Þá hefur sú meginbreyting
á orðið, síðan verkalýðshrevf-
incin gerðist aðili að ríkis-
stjóra, að mörg ba.ráttumál,
sem árum saman tókst ekki
að tryggja framgang við
samningaborðíð. hafa nú ver-
ið gerð að lögum.
Mun ég nú minna á nokk-
Ur þeirra mála, sem leyst
hafa verið að l"ggjafarleiðum
á seinustu tveimur árum. og
ýil ég b'ðia alía réttsýna
tnenn að hugleiða, hvort við
hefðum ekki áður fyrr talið
þau hvert um sig „einnar
knessu virði“ og nokkurrar
baráttu og fóma.
i Ég minni þá fyrst á það,
áð á seinasta þingi fékkst or-
lof verkamanna lengt að lög-
um úr 12 virkum dögum í 38
virka daga á ári og orlofsfé
hækkað úr 4% í &% af laun-
ium. Með þessari brevtingu or-
lofslaganna þrefaldaðist or-
lofsréttur hlutars.iómanna.
Þeir nutu áður hálfs orlofs-
réttar. eða 2%, en fengti nú
í fvrsta sinn viðurkenndan í
lögum landsins fúllan orlofs-
rétt, eða '&% af hlutarunp-
hæð. — Þá er þess að geta,
að áður fymtist oriofsréttur-
inn á einu ári. en með brevt-
íngu orlofslaganna skyldi
hann fvmast á 4 árum eins
og a'mennar kaupkröfur.
Á seinasta hinsi fékk verka-
lýðshreyfingin líka a.ukin á-
hrif á stiórn atvinnuleysis-
trygginganna og getur það
haft vaxandi þýðingu eftir
því sem árin líða.
Um síðustu áramót hafði
verkalýður landsins eignazt
öryggissjóð, ef atvinnuleysi
skyldi bera að höndum — að
upphæð ca. 70 millj. króna.
Um næstu áramót vei’ður
sióður þessi orðinn um eða
yfir 100 mill,jónir króna, og
þannig á hann að vaxa um
milljónatugi á ári hverju, ef
atvinnuleysi eyðir ekki af
stofni hans.
Þetta ér éinn af áv"xtum
ýerkfallsbaráttunnar 1955 —
sem nú er oftlega skilgreind
sem landráðastarfsemi af for-
kólfum íhaldsins.
Þá eru margir, sem ekki
vita nein skil á því. að skatta-
lækkun sú, sem lágtek.jufólki
v'ar trýggð á seinasta ári, var
árangur af samstarfi og sam-
komulagi verkalýðssamtab.
anna og ríldsstjórnariníiar.
Samkvæmt því ..fengu • allir
þeir einstaklingar, sem nettð-
tekjur höfðu neðan við 80.500
krónur, lækkaðan tekjuskatt
ann um þriðjung —- og hjón
með eitt, ham fengu einnig
þriðjungs . lækkun, þó að
tekjur þeirra væru 47.500 kr.
Þetta munaði nokkru, sökum
þess, að ekki var stætt á öðru
en að lækka útsvör slíkra
gjaldenda einnig verulega.
Þá var hhfðarfatafrádrátt-
ur togarasjómanna hækkaður
um 200 kr. á mánuði þg báta-
sjómanna nm 300 kr. á mán-
uði eða 3600 kr. á ári.
Ennfremur fengu þeir, sem
lögskráðir h"fðu verið á ís-
lenzkt fiskiskip, 3 mánuði eða
lengur á árinu, 500 krónur í
sérstakan skattfrádrát.t fyrir
hvem lögskráningarmánuð.
Á seinast.a þingi fékkst það
svo loks lögfest, að verka-
lýðsfélög slnili njóta sama
réttar og önnur menningarfé-
lrg gagnvart lánum úr fé-
lagsheimílhsinði, en fvrir því
hafði verið barizt árum sam-
an, án árangnrs, vecna fjand-
skapar íhaldsins við verka-
lýðsfélögin.
Þá virðast fæstir hafa hug-.
mynd um, að á fjárlögum árs-.
ins 1957 var ein mill ión króna
ætluð verkalýðshreyfingunni
til byggingar orlofsheimilis.
fyrir verkafólk. Á f.iárlögum
þessa árs er ein mill.jón króna
einnig ætluð bessu hlutvérld.
Kemst nú þetta merka mál á
framkvæmdastig á þessu ári.
Af örvggis- og réttindamál-
um sjómanna er ekki ein-
skis vert að nefna, að nú
er lögákveðið, að gúmbjölrg-
unarbátar. er taka alla skips-
höfnina, shuli vera á hverju
þilfarsskipi. Þá er mönnum nú
með stuttu námskeiði Veittur
réttur til skipsstjórnar í inn-
anlandssiglingum á skípum
allt að 120 rúmlestum.
Þá er ég þess líka fullviss;
að það getur hæglegá hafa;
farið fram hjá mörgúm í
fyrraliaust, ér samið var við
bátaútvegsmenn, íshúsaéig-'
endur, togaraútgerðarmenn og
við bátasjömenn um íískverð
og fleira, að með þeim Samri-
ingum var sjóniarinastettinni
tryggð um 11 eða 12% kjara-
bót. " -'i
Á sania hátt skiíar ’sjo-
mannaráðstefna Alþýðusam-
Frámhald á 8. siðu: ;