Þjóðviljinn - 19.04.1958, Blaðsíða 3

Laugardagur 19. apríl 1958 — ÞJÓÐVIUINN — <3

Blaðamannafélag íslands
1897 19. nóvember 1957
Jón Ólafsson, ritstjóri.
Sm kemur stund
gáfu Göngu-Hrólfs. En eigi leið
á löngu unz hann var ákærður og
dæmdur í háar sektir fyrir orð-
bra'gðið um fulltrúa danskra
stjórnarvalda hér. Varð hann
þá að f'ýja land í annað sinn,
og nú fór hann til Ameríku. Með-
an hann dvaldi þar fór hann í
landkönnunarferð til Alaska.
Með stjórnarskránni 1874 gafst
nokkurt meira olnboganim
heima á íslandi og hélt Jón því
heim til fslands árið eftir. Þá
stofnsetti hann prentsmiðju á
Eskifirði og hóf útgáfu Sku'dar
1877. Sunnmýlingar kusu hann
á þing 1880 og árið eftir fluth-
ist hann til Reykj.avíkur og gerð-
ist ritstjóri Þjóðólfs. Til Ame-
ríku fór hann í arinað sinn 1890
og var um skeið rits'tjóri Lög-
bergs í Winnipeg, síðar Heims-
kringlu og loks stofnaði har.n
blaðið Öldina. Síðan fer hann
suður til Bandaríkjanna og
Framhaid á 4. síðu
Blaðamannafélag íslands varð'!
60 ára 19. nóv. s.l. Minntist fé-
lagið afmælis þessa með út-
varpsdagskrá annan páskadag
s.I., cn um nokkurra ára skeið
var liefð að Blaðamannafélag-
ið sæi um liluta kvölddagskrár-
innar þann dag.
Það var Jón Ólafsson, ritstjóri
Nýju aldarinnar, sem gekkst
fyrir stofnun félagsins. Á aldar-
afmæli Jóns Ólafssonar gaf
dóítursonur hans, Hákon Bjarna-
son skógræktarstjóri Blaða-
mannafélaginu boðsbréf Jóns að
stofnun félagsins, Boðsbréf hans
er svohljóðandi:
„Það eru vinsamleg tilmæli
mín við yður, að þér gjörið svo
vel að' koma niður á salinn á
Hótel ísland (þar sem Stúdenta-
félagið er vant . að halda fundi)
á föstudaginn 19. nóv. kl. 8(4
síðdegis. Tilgangur minn er, að
bera þar upp við yður tillögu
uin stofnun blaðamanna-félags,
bæði í því skyni að efla liags-
muni stéttar vorrar á ýmsa lund
og efla félagslega umgengni og
viðkynningu blaðamanna á milli.
Skal ég á fundi þessum reyna
að skýra fundarefnið ýtarlega
og benda á ýmisleg verkefni, er
mér hafa hugkvæmzt sem senni-
leg viðfangsefni fyrir blaða-
manna-félag, ef það kemst á.
Reykjavík, 18. nóv. 1897.
Virðingarfyllst
Jón Ólafsson, ritstj.“
Stofnendur félagsins voru
þessir, auk stofnfundarboðand-
ans Jóns Ólafssonar: Hannes
Þorsteinsson, ritstjóri Þjóðólfs,
Björn Jónsson, ritstjóri ísafold-
ar Einar H. Kvaran meðritstj. ísa-
foldar, Valdimar Ásmundsson rit-
stjóri Fjallkonunnar, Briet
Bjamhéðinsdóttir, ritstj. Kvenna-
blaðsins, Einar Benediktsson rit-
stjóri Dagskrár, Þorsteinn Gísla-
son ritstjóri íslands og Jón Jak-
obsson frá Nýju öldinni.
Blaðamanna-
stafsetningin
Fljótlega eftir stofnun félags-
varð stafsetningarmálið eitt
íns
helzta viðfangsefni þess. Mlkill
glundroði ríkti um stafsetningu,
og vildi félagið beita sér fyrir
samræmingu hennar. He'zti
hvatamaður í því máli var Björn
Jónsson. Árjð 1900 gaf ísafold-
arprentsmiðja út Stafsetningar-
orðabók eftir Björn Jónsson. og
segir á tifilblaði, að hún sé gef-
in út að tilhlutan Elaðamanna-
félagsins. í formála segir Björn
m.a.: „Tildrög þessa kvers eru
samtök B aðamannafélagsins fyr-
ir fám misserum um útrýming
hins sívaxandi stafsetningar-
glundroða í íslenzku máli“. Enn-
fremur segir, að félagið hafi frá
upphafi ráðgert útgáíu slíks
orðasafns.
Stafsetningarorðabók Björns
Jónssonar hlaut góðar viðtökur
og var lengi notuð. Blaðamanna-
stafsetningin svonefnda, sem hún
i skýrði, átti vinsældum að fagna,
| m.a., ýmissa he’ztu. rithöfunda
j þjóðarinnar á þeim tíma, og
tóku þeir hana upp. Bar nokk-
uð á milli um hana og þágildandi
skólastafsetningu.
Stéttin vex —
Félagið eflist
Blaðamannafélag íslands mun
hafa starfað nokkuð fyrstu ár-
in, en þegar leið frá aldamótum
lagðist það niður um skeið, var
endurvakið 1914—’15 og þá staf-
setningarmál enn á döfinni, lá
niðri um 1920 en var enn endur-
vakið 1923 og hefur starfað ó-
slitið síðan og eftir 1930 af
allmiklu fjöri.
Eftir 1930 færðist félagið meir
í það horf að vera stéttarfélag
blaðamanna, enda fór þá mjög
fjölgandi í stéttinni með fjölg-
un dagblaða og stækkun þeirra.
Það v.ar þó fyrst eftir 1940 að
Blaðamannafélagið gerði heild-
arsamninga við útgefendur um
kaup og kjör blaðamanna og
hafði Skúli Skúlason ritstjóri
Fálkans forgöngu um það mál.
Árið 1943 stofnaði félagið
Menningarsjóð Blaðamannafélags
íslands. Hlutverk sjóðsins er að
Björn
Jónsson
Bríet
Bjarnliéðinsd.
Einar
Benediktsson
Einar H.
Kvaran
Jón Ó’afsson, frumkvöðullinn
að stofnun Blaðamannafélags
íslands, var um margt óvenju-
legúr maður. 17 ára gamall,
„föðurl.aus, umkomulaus, félaus,
allslaus" hættir hann í skóla og
hefur blaðamennsku af slíkri
sóknarliörku að hann verður tví-
vegis að flýja land, undan fram-
. kvæmendum réttvisi erlends
valds á fslandi.
Jón Ólafsson er fæddur 20.
marz 1850 á Kolfreyjustað. Móð-
ir hans Þorbjörg Jónsdóttir Guð-
mundssonar á Vattarnesi, Magn-
ússonar á Bessastöðum í Fljóts-
■ dal. Faðir hans var Ólafur Ind-
riðasori. prestur á Kolfreyjustað,
sonur Indriða Ásmundssonar
bóndá á Borg í Skriðdal. Faðir
hans byrjaði að kenna honum
■ latínu og dönsku þegar hann var
■ á 9. ári. Hann naut þó ekki
lengi handleiðslu föður síns, en
fluttist . að honum látnum með
móður sinni til Reykjavíkur og
hóf nám í Latínuskólanum. 17
■ ára gamall hætti hann námi og
hóf útgáíu blaðsins Baldurs í
ársbyrjun 1868. Á afmælisdaginn
• sinn þegar hann var tvítugur
20. marz 1870 birti hann í Baldri
kvæði sitt fslendingabrag, þar
sem hann sagði m.a.:
Vakið, Vakið! verka til kveður
váleg yður nú skelfingartíð.
Vaki j ódeigum ýmishug mcður:
ánauð búin er frjálsbomum lýð.
En þeir fólar sem frelsi vort
svikja
og flýja i lið með níðingafars,
sem af útlendum upphefð sér
snikja,
eru svívirða cg pest föðurlands!
Bölvi þeim ættjörð á deyjanda
degi,
daprasta formæling ýli þeim strá
en brimrót fossar, fjöllin há
veiti frið stiindarlangan þeim
eigi-
Þá var frelsisbaráttan gegn
■ Dönum í algleymingi; varð Jón
að f'ýja land fyrir réttvísi
• dariskra stjórnarvalda. Þegar
dómur féll i yfirrétti vár Jón
sýkpaður og kom hann þá aftur , Núverandi stjórn Blaðamannafélags Islands. Talið fra vinstri: Jón Bjarnason, Jón Magnusson,
heim frá Noregi og hóf 1873 út-[ Sigurður Bjarnason, form., Andrés Kristjánsson, Atli Steinarsson.
Hamnes
Þorsteinsson
Jón
Jakobsson
Valdimar
Ásmundsson
Þorsteinn
Gíslason
styrkja félagsmenn til utanfara
í námsskyni, óg til að sækja
blaðamannamót og ýmsa fundi
eiiendis eða kynna sér mál
er varða blaðamenn og störf
þeirra. Til sjóðsins leggst hálft
árgjald félagsmanna og auk þess
lögðu blöðin nokkuð af mörkum
í sjóðinn árlega samkvæmt
samningum, Nú greiða blöðin í
sjóðinn !4% af launum blaða-
manna. Félagið hefur og aflað
sjóðnum tekna með ýmsu öðru
móti, t.d. opinberum skemmtun-
um í góðri samvinnu við félags-
samtök leikara. Sjóðurinn hefur
efizt allvel og er nú um 200 þús.
kr. Hann hefur alls veitt 45
styrki samtals 163.500 kr.
Málsvari ís-
lenzkra blaða-
manna
Blaðamannafélag Islands er
aðili að samtökum blaðamanna
á Norðurlöndum og einnig í Al-
þjóðasambandi blaðamanna, sem
aðsetur hefur í Brussel. Félagið
hefur tekið þátt í ýmsum mót-
um blaðamanna erlendis og einn-
ig hafa norrænir blaðamanna-
fundir verið haldnir hér á landi.
I júní í sumar er ákveðið, að
fjölmennt, norrænt blaðamanna-
mót eða pressumót verði haldið
hér á landi, og mun það standa
eina viku. Sækja það fulltrúar
frá öllum Norðurlöndum, og
verða erlendir gestir 60—80.
Blaðamannafélag íslands hef-
ur látið ýmis framfaramál þjóð-
arinnar til sín taka á siðari ár-
um og stutt þau af megni.
Framhald á 4. síðu