Þjóðviljinn - 01.05.1958, Blaðsíða 7
jw.-j- ......Fimmtudíigur 1. m.uí. 1958 - ÞJÖÐVILJINN — (T
35 ár frá fyrstu 1. maí
kröfugöngunní í Reykjavík
1 dag eru 35 ár liðin frá
því reykvísk alþýða fylkti
fyrsta sinni liði á hátíðisdegi
verkalýðsins 1. maí.
Það var fremur fámennur
hópur og á honum dundu
háðsglósur og aurkast and-
stæðinganna, þeirra sem vildu
verkalýðssamtökin feig og
óttuðust vaxandi stéttarvitund
alþýðunnar.
En ár eftir ár fylkti reyk-
viskur verkalýður liði á göt-
unum 1. maí. Fylkingamar
hafa stækkað með vaxandi
þrótti og styrk verkalýðs-
hreyfingarinnar, og löngu er
svo komið að andstæðingamir
telja sér ráðlegast að ráðast
ekki að fylkingum reykvískra
verkamanna þennan dag, —
nema með baktjaldamakki, á-
skomnum um heimasetu og
öðmm klofningstilraunum. En
þær hafa reynzt svo máttlaus-
ar að þeir sem reynt hafa að
beita þeim hafa hlotið varan-
lega skömm fyrir og lítið
annað.
★
1 dag skulu hér rifjuð
upp nokkur atriði um fyrstu
kröfugönguna, 1. maí 1923,
eftir samtímaheimild, og er
fróðlegt, ekki sízt fyrír unga
fólkið að kynna sér aðstæður
og málflutning 1. maí fyrir
þrjátíu og fimm ámm. Þessi
35 ár hefur íslenzk verkalýðs-
hreyfing vaxið svo að hún er
nú öflugustu og áhrifaríkustu
félagasamtök landsins.
Kröfugangan
Alþýðublaðið lýsti kröfu-
göngunni á þessa leið:
„Kröfugangan í gær varð
alþýðunni til sóma og heppn-
aðist fullkomlega eins vel og
menn höfðu gert .sér vonir
um, þar sem þetta var fyrsta
skiptið, sem slíkt fer fram
hér.
Lagt var af stað frá Báru-
húsinu um kl. 1.30. Fyrir
fylkingunni fór merkisberi
með hinn rauða fána jafnað-
armanna og eftir honum
Lúðrasveit Reykjavíkur, er
lék fyrir göngunni. I broddi
fylkingar gekk stjóm Alþýðu-
sambands íslands og síðan
hverir af öðmm tveir og tveir.
Leiðin lá um Vonarstræti,
Lækjargötu, Bókhlöðustíg,
Laufásveg, Skálholtsstíg,
Bjargarstíg, Freyjugötu, Bald-
ursgötu, Skólavörðustig, Kára-
stíg, Njálsgötú, Vitastíg,
Laugaveg, Bankastræti, Aúst-
urstræti, Aðalstræti, Vestur-
g"tu, Bræðraborgarstíg, Tún-
götu, Kirkjustræti, Pósthús-
stræti, Austúrstræti, Lækjart
götu og Hverfisgötu og var
staðar numið við lóð Alþýðu-
hússins.
Hvarvetna í fyllsingunni gat
að líta fána jafnaðarmanna
boma og á meðal þeirra hvít
merki, 28 að tölu, sem á vora
letruð rauðimv 'stöfum ýms
orðtök......“
„Þegar staðar hafði verið
numið, var fánanum stungið
niður í grjóthrúguna fyrir
vestan Alþýðuhúsgmnninn
en mannf jöldinn tók gér stöðu
á grasblettimun vestaii við
hann og götunni framundan,
því að hann vænti eftir ræð-
um. Stigu þá nokkrir menn
upp á grjóthrúguna og toluðu
til mannfjöldans. Fyrstur tal-
aði Hallgrímur Jónsson kenn-
ari“.....„Þá talaði Héðinn
Valdimarsson bæjarfulltrúi
um Alþýðuflokkinn og stefnu
hans, og hrópaði mannf jöldinn
að ræðu hans lokinni húrra
fyrir flokknum og árnaði
honum langra lífdaga. Ólafur
Friðriksson talaði um viðgang
jafnaðarstefnunnar, lauk hann
máli sínu með þessum orð-
um skáldsins: „Hér þarf vak-
andi önd, hér þarf vinnandi
hönd, til að velta í rústir og
byggja á ný“. Galt mannfjöld-
inn máli hans samþykki með
dynjandi lófaklappi. Þá mælti
Éinar Jóhannsson búfræðing-
ur nokkur vel valin hvatning-
arorð til mannfjöldans. Að
síðustu þakkaði Felix Guð-
mundsson mannfjöldanum
undirtektir hans og þátttöku
í kröfugöngunni. Síðan safn-
aðist stór hópur manna sam-
an á grasblettinum hjá Lúðra-
sveitinni og söng nokkra jafn-
aðannannasöngva, en Lúðra-
sveitin lék undir. Við göng-
una hafði hún leikið göngu-
lög jafnaðarmanna, svo sem
lögin við kvæðin „Sjá roðann
í austri“ og Alþjóðasönginn
(Internationale). Um kl. 4
skildu menn og héldu heim.
Ekki mun of mælt þótt
eagt sé að í kröfugöngunni
hafi tekið þátt um eða yfir
fimm hundmð manns, þótt
ekki séu talin með böm og
fólk, sem fram með gekk fyr-
ir forvitnissakir, og álitið er,
að ekki hafi færri en þrjú til
fjögur þúsund safnazt saman
að hlusta á ræðurnar að börn-
um frátöldum.
Um undirtektir af hálfu
andstæðinga má segja með ör-
fáum undantekningum það,
þeim til lofs, að þær voru
langt frá óvinsamlegar, enda
höfðu þeir sig lítt í frammi.
Mest af þeim mannfjölda,
sem á horfði en ekki tók þátt
í göngunni, mun í hjarta sínu
hafa verið hlynnt athöfninni,
en óframfæmi vegna þess, að
þessari líkar kröfugöngur
hafa ekki tíðkazt hér áður,
gert þá tvíráða um hvort þeir
skyldu vera með eða ekki. Er
sem til þeirra séu töluð þessi
orð þjóðskáldsins ágæta:
„Kvíðið þið engu, og komið
þið þá,
sem kyrrir og tvíráðir standið,
þvi djarfmannlegt áræði er
eldstólpi sá,
sem eyðimörk harðstjórnar
leiddi ykkur frá,
og guð, sem mun gefa ykkur
landið".
Enginn efi er á, að kröfu-
ganga þessi hefur á margan
hátt mikil áhrif haft á al-
menning í bænum, ýtt við hug
þeirra í ýmsum efnum og vak-
ið þá til alvarlegrar umhugs-
unar um alvarleg mál og
munu þess bráðlega sjást
merki“.
(Alþýðubl. 2. maí 1923)
Úr ræðu Hallgrfms
Jónssonar
Hallgrímur Jónsson, síðar
skóla stjóri Miðbæiarskólans,
talaði á útifundinum við
Hverfisg^tu 8 hinn 1. maí
1923: Honum fómst m. a. orð
á þessa leið: ■
„Meðal borgara hér i bæ
ríkir hégómaskapur og
heimska. Borgarar sjá þetta
ekki, annars reyndu þeir úr
að bæta.
Fátæklingurinn og skarn-
Framhald á 10. síðu..
1. mcsí
Ég ávarpa pig bróðir
og systir
í nálœgð
pig bróðir
og systir í fjarlœgðm
t dag göngum við
undir fánum
og berum fram kröfur okkar
kröfur okkcur
sem skulu verða heyrðar.
Sérstaklega ávarpa ég pig bróðir
og systir
sem hneppt hafið verið
í fjötra
vegna baráttu ykkar
fyrix málstað okkar aUra
málstað alpýöunnar.
f dag
munuð pið
hrópa með okkur
út.yfir lönd . _ .'
yfir höf:
Stöðvið vetni-ssprengjuna.
ptm
mÉmmm
UTCEFANIÚ: ;
KHðP l >M ÖSÍGJ JN*8eýcÖ*n»
!, :i: " 11IK údaginn • t.: im i ' V.'-i 1
-
fe ■
.1 Ul&uto, i. niaí
anastu Movkí
m
:
,sa«»i(ítksási daiiska- Hsggá, eí þeif ann.fs etk; (íekitjá hnno Hta.
nrínir!! Ssíttttit utatt jioð Söft.. “ö s suntorfiogjna fyralu sttgír dsiukt
:úöggt, aá |tað íjitft V«r*9 Sifíino «g nokkur hSrn!! OjésœyttdsplSlur
stondam verið é!»«kileg«t. En juer fteta itka verið sð saœa skapi gsnn-
Forsíða 1. maí blaðs 1924. — Myndin er af fyrstu
kröfugöngunni 1923.
A V ARP
Alþýðnblaðslns 1. mai 1923
I tlag i
1 dag er 1. mai.
1 dag er hátíðisdagnr meðal allra verkamanna, allra alþýðu«
manna, allra jafnaðarmanna um allan lieim.
1 dag er sumardagur.
1 dag boða allir jafnaðarmenn um allan heim mannkyninu
nýtt snmar, þar sem ævinlega skín sól frelsis, jafnréttis og
bræðralags meðal mannanna.
1 dag er virkur dagur.
f dag starfa allir alþýðumenn um allan heim — ekki hörð*
nm höndum, heldur með hug og hjarta, og siníða — ekld vei-k-
færi og vélar, heldur andleg „sverð í sannleiks og frelsisins
þjónustugerð".
f dag er gleðidagur.
I dag ganga íslenzkir alþýðumenn, íslenzkir jafnaðarmeun
ttl gleði með bræðrum sínum og systrum í öðrum löndum, taka
með þehn undir þann söng, sem er svo voldugur, að sjálf fram-
tíðin stenzt ekki og kemur til vor.
f dag erum vér framtíðarinnar!
JÓHANNES OR KÖTLUM:
Morgunsöngur
Nú blakta rauðir íáriar í mjúkum morgunblænum
og menn af svefni rísa og horfa í austurveg.
Það bjarmar yfir tindum, það sindrar yfir sæmmi,
— nú syngjum við um lífið og freMð — þú og ég.
Við fögnum himni bláuni,við fögnum skógi grænum,
því fagurt er nú loftið og jörðin yndisleg.
Og vorið kallar, — kallar til starfs og stórra ráða,
og straumur Ijóssins þýtur um taugar öreigans,
um taugar þínar, ininar, o,g blessar okkur báða,
— svo brjótum við þá okið með sigurkrafti lians.
Já, ftarn, já, fram, unz bróðir með bróður rís til dáða
og hylting dagsins logar í auga sérhvers manns.