Þjóðviljinn - 13.05.1958, Qupperneq 7

Þriðjudagur 13. maí 1838 — ÞJÓÐVILJINN — (7
Þjóðleikhúsið:
Faðirinn
eítir AUGUST STRINDBERG
Leikstjóri: LÁRUS PÁLSSON
Það er ýmsra mál að aldrex
hafi baráttu kynjanna, einvígi
karls og konu, verið lýst með
innfjálgári og snilldarlegri
hætti en í „Föðurnum", fræg-
asta sjónleik Strindbergs, þess
manns sem var djarfastui', víð-
feðmastur og fi-jóastur allra
skálda hins nýja tíma. Þau sem
heyja hið geigvænlega og hatri
þrungna einvígi em sænskur
riddaraliðsforingi, maður stór-
brotinn og gáfaður, en yfir-
gangssamur og veiklundaður,
og hin grimmlynda, slæga og
valdasjúka kona hans með hóp
kvenna að. baki sér; og þar er
. barizt unz yfir lýkur. Þau deila
um ráðin yfir dóttur sinni,
þéssi ógæfíxsömu hjón, og kon-
an sigrar með djöfullegum ráð-
um —1 beitir lygum og undir-
ferli, leikur sér að manni sín-
Um eins og köttur að mús, skýt-
Ur banvænum eituröx-vum í
i hjarta honum, rænir hann vit-
inu að lokum. Hann er sviftur
sjálfsforræði, fóstran hans
gamia færir hann í spenni-
stakkiixn og hann deyr úr
hjartaslagi i örmum hennar.
Það er kunnara en fi'á þurfi
að segja að efni hins máttuga
harmleiks er sótt í æ.vi skálds-
ins sjálfs, og einmitt þann þátt
sem dýpst og víðtækust áhrif
hafði á skáldskap hans, hjóna-
band hans og Siri von Essen.
Um rnargt eru þeir einn og
sami maður, hann og riddara-
foringinn, sjálfur þjáðist
Strindberg af ofsóknarórum og
sjúklegri tortryggni, og yfirráð
kvenna, nýtt mæðraveldi, óttað-
ist hann framar öliu. Iíann rit-
ar sjðnleikinn með eigin blóði,
beinir einstæðu og ástx'íðufullu
hatri sínu og fyrirlitningu að
konunni, heldur fram óskoruðu
einveldi mannsins, lítur jafnvel
á riddai'aforingjaim sem fyrir-
mynd og hálfgert ofurmenni.
En viðhorfin hafa mikið breytzt
á sjötíu árum, alveldi heimilis-
föðurins á sér ekki lengur stoð
í iögum. í okkar augum er
harðstjórnarspeki og drembi-
iæti riddarafóringjans ógeðfelt
fyrirbrigði og jafnvel hlægilegt,
í annan stað þykir okkur ekk-
ert eðlilegra en að móðir vilji
nokki'u ráða um framtíð bama
sinna. Öldin er önnur, en það
sakar í engu söguhetjur Strind-
bergs, þær hafa ekki fölnað
með árunum, heldur orðið
hugtækari og mannlegri. Og þó
að „Faðirinn“ sé raunsætt verk
og ritað í anda natúralismans
á eðlilegu talmáli og fjalli um
erjur sænskra hjóna á ofan-
verðii nítjándu öld, er það í
raun og veru óháð stefnum,
hafið yfir stað og stundu.
Kjarni þess er sú válega harm-
saga sem alstaðar og ætíð gæti
gerzt: sálarmorð er framið,
saklaus maður drepinn á eitri
Lára og riddaraforinginn (Guðbjörg Þorbjarnardóttir og Valur
Gíslason.
raun. Hann er hermannlegur
maður í útliti og ailri fram-
göngu, myndarlegur og mikil-
úðlegur, ósvikinn heimilisfaðir
af gamla skólanum; og á mikl-
ar gáfur hans er éinnig auð-
velt að trúa. Og Vaiur skilur
til hlitar og sameinar hin and-
stæðu einkenni þessa manns,
skapgerðarlýsingin bregzt
hvergi. Við skynjum glöggt að
þessi mikilláti fyrirmaður er
smátt og smátt mikilhæfur ekki annað en risi á leii'fótum,
maður sem íær ekki hamið j aðra röndina er hann eins og
skap sitt og heitar ástriður. stórt úi'ræðalaust bam sem
,,Faðii'inn“ er algilt verk og þarfnast og þi'áir samúð og
mikilfenglegt og hliðstætt móðurlega hlýju. Og í-étta stíg-
„Óþelló“ og öðrum sorgárleikj- an(ji skortir leikinn ekki, við
um Shakespeares og stórskáld- sjáum hvernig tortryggnin læs-
anna gi'ísku, og mun æ lifa. jr sjg æ fasfar um sál hans, unz
Svo áhrifamikið er leikritið hann brjá,ast með öllu að lok-
á hinu íslenzka sviði að segja um' 1 fyrri Wttunúm þræðir
má að sýningin sé einn af leikarinn hið örmjóa bil milli
merkustu atburðum í sögu$-------------—--------------------
Þjóðleikhússins fram til þessa,
viturs manns og vitskefts, liann
gengur um. gólf eins og dýr í
búri, þjáður á svip, uppstökkui
og viðkvæmur, og fær með
erviðismunum stjórnað skapi
sínu. Hæst nær túlkun Vals í
hinum snilldarlega lokaþætti, ó-
hugnanlegur vitfirringsglampi
brennur í augum hans, reiði-
köstin eru átakanleg og .rnátt-
vana; og verulega hugstæður er
leikurinn þegar þessi kröftug-
legi maður lætur um stund
sefast af fortölum fóstrunnar
og hvílir í skauti hennar eins
og barn. — Valur Gíslason á
marga sigi'a að baki, en hefur
ef til vill aldrei leikið af dýpra
innsæi og sannari þrótti en í
þetta sinn.
Láru hinni miskunnai'lausu
eiginkonu er vel borgið í hönd-
um Guðbjargar Þorbjarnardótt-
nr, og samleikur þeivra Vals
með ágætum. Túlkun hennar ei-
ismeygilegá hljóðlát. gærld still-
ingu og kaldri ró, hún er full-
komin andstæða eiginmen>'sins
í allri framkomu, og ó<mbrung-
in barátta þeirra þe'm mun
sterkari og áhrifameiri T-Tén er
glæsileg kotia os frí* sýnum
sem vera ber. oft bvr f!agð
undir fögru skinni. Ú- lifandi
og skýrum svipbriaðum ^pnnar
má mikið leca, ekki síður en
orðunum sjálfum — he+\>>- og
yfirlæti, lævísi.o" hræcr,í vilja-
þrek og harðýðgi. Við fmnum
pð i þriósTi hoccnrar 1,1 e'egu,
tíaulegu konu l.oea sterkar á-
striour og innibyrgt ha*”v. en
hún leyfir þeim ekki að ná á
sér tökum, hún er sbIV’t,:n og .
liðug' eins og naðva. f'" 'björg
gerir hlut liinnav alræmdu. eig-
inkonu sízt verri e.n vexxta
má, leikur hennar er riku>- að
mannlegum skilningi, tvaustur.
frá gi'unni; Lára er meðot beztu
afreka hinnar ágætu leikkomt,
og er þá mikið sagt. .
Strindberg leggur litla rækt.
við aukapersónurnar í leiknum,
og er þó fóstran undanskilin.
Leikur Arndísar Björnsdóttur
er bæði innilegur og ríkur að
blæbrigðum, hún er í öllu sönn
fóstra og sýnilega rótgróin á
heimilinu, lítil og lotin og hvít
fyrir hærum, og lýsir ágæta
vel bragðvísi gömlu konunnar
og þóttafullri guðstrú. Hún er
eðlileg og sönn er hún færir
riddaraforingjann í spennistakk-
inn, hið mikilsverða atriði varð
mjög átakanlegt í meðförum
leikendanna. Með örfáum drátt-
um dregur Haraldur Björns-
Framhald á 10. síðu.
og stórt spor stigið í rétta
átt. Hér veldur miklu vand-
virkni og glöggskyggni stjórn-
andans, Lárusar Pálssonar,
hann skilur persónur og atvik
hárréttum skilningi að mínu
viti, skynjar rétt hrynjandi
verksins. Sterkur hugblær er
yfir leiknum öllum, samleikur
með ágætum og spennan hvergi
rofin, á sviðinu ríkir innibyrgt
hatur sem brýzt áður en varir
út í ljósan loga, og vel nýtur
sín hið beizka tvísæja háð
skáldsins, bæði í athöínum og
orðsvörum. En mest er um það
vert að þeim leikendum eru
hlutverkin falin sem fær eru
um að bera leikinn fram til
sigurs.
Valur Gíslason leikur hið
stórbrotna hlutverk riddarafoi'-
ingjans afburðavel, er jafn-
sannur og traustur í sjón og
Læknirinn og riddaraforinginn. (Jón Aðils og Valur Gíslason).
Síðastliðið föstudagskvöld,
frumsýndi Leikfélag Aki'aness
„Kjarnorku og kvenhylli“, —
gamanleik í fjórum þáttum
eftir Agnar Þórðarson. Þor-
leifur Bjarnason námsstjóri
hefur leikstjórn á hendi og
hefur honum hér tekist mjög
vel, enda gamalkunnur leikari
og því engin viðvaningur.
Leiknum er skilað með
þeirri prýði, að Leikfélagið
hefur eftilvill aldrei boðið upo
á jafnfágaðan og heilsteypt-
an leik. Efnisval hefur tekizt
vel og leikendur skila hlut-
verkum sínum með ágætum.
Leiktjöld hefur málað Lár-
ns Árnason af mikitli smekk- Frá sýningu Leikfélags Akraness á Kjarnorku og kvenhylli.
vísi og glæsilegur blær hvílir
yfir allri sýningunni.
Alþingismanninn leikur Þor- _ , _ „ ,, r
gils Stefánsson. Mjög fágaður f HIH^ IFlllllSyiL"
leikur, tilgerðarlaus, veit ekki
sjálfur, að hann er að leika,
framsögn eðlileg og látlaus,
hyergi of eða van, minnir á
Þorstein Ö.
Karítas konu hans, leikur
B.jarnfríður Leósdóttir. Að-
sóosmikil alþingismannskona,
heldur fullri spexmu gegnum
stvkkið og áhorfendur hljóta
að veita ’henni athygli, -t-
mjög góð tilþrif, — alltaf
fullt að gera. Man of mikið
eftir áhorfendum. Sigrúnu,
dóttur þeirra hióna leikur
Sjgurbjörg Halldórsdóttir. Er
þetta í fyrsta skinti.. sem hún
kemur fram hjá Leikfélaginu.
Hiklaus og önxgg. Sigmund
bonda-, leikur.Þorleifur Bjarna-
kou af sérst“kum áhuga fyr-
ir kynlegum kv’Stum, enda
tekur hann mikið i nefið —
kannske fullmikið. Hættir til
að ,,sólóa“.
5r Kjstrnorku og kvesiliylli
Dr. Alfreð leikur Halldór
H. Backmann. Ekki nægilega
öruggur af heimsborgara að
vera, en ýmislegt vel gert.
Valdimar stjórnmálaleið-
toga leikur Ilans Jörgensson
og fatast hvergi n'st-
andi háð. Eftirminnileg
persóna, — öruggur á sviði.
Elías sjómann leikur Bjarni
AðaJsteinsson. Miög sennileg
„týpa“. Hefðai'frúna Addí,
Kamillu og Gunnu leika hær
Helga fvarsdóttir, Þóra Hjart-
ar og Þórunn B.iarnadóttir, en
vinnukonuna Ragnhildi Theó-
dórsdóttur og þekkia vel hlut-
verk. Sennilega mjög hógvær
saumaklúbbur, —- smá lægð í
leiknum.
Bóas þingvörð léikur Þórð-
ur Hjálmsson. Hefur næman
smekk fyrir „kómíkk“ og
verkar vel á áhorfendur.
Prófessorinn leikur Sigu ð-
ur Bjarnason, alveg eins og
prófessor, — en blaðsölu-
drenginn Björn Þorleifsson og
vinnur vel fyrir séf. var að
verða búin með blöðin.
Leiknum var mjög vel tek-
ið og fengu leikendur óspart
lof í lófa. Sýningum hér er
að liúka. þar sem áðsókn hef-
ur verið fremur lítil, en fyrir-
hugað er, að sýna leikinn ut-
an Akraness fljótlega. Eftil-
vill verður ein sýmng enn.
Formaður Leikfélags Akra-
ness er Þórður Hjálmsson.
Akranesi 10. maí 1958,
Ilalldór Þorsteinsson.