Þjóðviljinn - 18.05.1958, Blaðsíða 7

Sunmidagur 18. maí 1958 ~ ÞJÓÐVILJINN ~ (7
Þungamiðjan er Mð mikla verk Schevings.
Almenn listsýning Félags
íslenzkra myndlistarmanna
Samsýning fé’ags íslenzkra
myndlistarmanna i Lista-
ma.nnask álanum er ekkj ó-
merkileg sýning,, ef til víll
tímamótasýning. Myndlistin
er orðin fastmótnð, sérhver
vinnur að sínu flugið og
vindur að sínu, flugið og
hreyfingin sem kemur í mynd-
listina fyrir og eftir heims-
styrjöldina er ekki hið sama
og var. Myndimar eru líka
hættar að hneyksla flesta, það
krossar sig enginn og talar
um ljótt og fallegt. Þessi er
svona, hinn svona, það er
viðurkennt staðreynd.
Þessi samsýning hefur sina
kosti og sína galla. Kostirnir
eru fjölbreytni hennar en það
eru liká gallar hennar. Það er
villandi áð sjá myndir sína úr
hverri átt, en það er gaman
að sjá margskonar vinnu-
brögð, hugmyndir og svo hve
márgir vinna þarna saman.
Það væri framúrhófi ómynd-
aríegt ef ekki væri hægt að
efna til slíkrar samsvningar.
Margir eru stærri ?. dráttum
á einsmaunssvningu, koma
hetur í ljós. En á svningu
sená þessari er auaað ekki
fyrr búið að venjast verki
eins manns en það skoðar
verk hins næsta. .
Það verður ekki annað urn
þessa sýmngu saet. en hún
sé góð. Ef áera æt.ti c?man-
burð við slíkar samsýningar
utanlands sræti ég 0?»
vondar svningar haf' ég séð
í París, borg mátaralistarinn-
ar, þar voru vondar samsvn-
ingar. Og saiarkvnnin hallir
og stórhýsi. f beirW bor" voru
þó ságðir um 50^00 máiarar,
búast má v’ð möreum fús-
undum þeirra. fiarska léleg-
um. En beir flevta Mka. m"rc-
um frábærum málurum og
snillingum.
Þungamiðja þessarar sýn-
ingar er hið mikla verk Gunn-
láúgs Schevings „Menn að
draga línu“. Það er verkið
■ sem saQieinar. Leyfist mér að
tála um hina stóru hnefa
sjómannanna og um bygging-
una sem einkennir Scheving,
hinar • höllu línur, sterka

drætti, gráa þrungna liti og
hallar öllu í sömu átt nema
gulum sjóstakk í vinstra
horni, hann vegur upp á’ móti.
Myndin er öll af þessum
heimi. Er ekki þama hið
mikla samræmi milli sögu og
þess hvemig hún er sögð?
Abstraktmálarar em fleiri
en natúralistár. Það er auð-
séð að sú stefna ríkir; víða
eru verk þeirrar stefnu litræn
og tær. Karl Kvaran er þama
ef til vill full dimmur en ég
man varla eftir að hafa séð
hann betri, flestir abstrakt-
málaramir eiga vel unnar
myndir, en þó misjafnar,
þarna em líka teikningar eft-
ir Hörð Ágústsson og Krist-
ján Davíðsson, vefnaður eftir
Vigdísi Kristjánsdóttur og
glermyndir eftir Benedikt
Gunnarsson, vatnslitamyndir
og guachemyndir. Hversvegna
send’r Kristján Daviðsson
ekki olíumálverk, hann er svo
litrænn ? Enda þótt ég sakni
fígúrativu myndanna hans
Þorvalds, verð ég að gleðjast
vegna hans tæru tjáningar.
H'ggmyndir og málverk
fara alltaf vel hlið við hlið,
myndir sem hanga og myndir
sem hægt er að skoða alltí-
kring.
Sex myndhöggvarar taka
þátt. Sigurjón Ólafsson veldur
mér forvitni og vangaveltum.
Þama er bara einn di'angur.
Hvar em hans drangar? Er
hann að komast á annað plan
í myndlist sinni?. Svo vön er-
um við að sjé vinnu hans í
stein að við þekkjum hann
varla í tré. Og þó. Finngálkn
hans í tré er ekki. hið sama
og finngálknið í grástein. Eða
má- ekki skýra finngálkn eitt,
tvö, þrjú eins og skipin, Verk
sem hann kallar ,,Svanir“ er
fállegt' verk og merkilegra en
finngálkn tvöi :
Ásmundur hefur gert
stærsta verk sýningarinnar
frá myndhöggvaranna háifu,
„religion“ mikið verþogmarg-
þætt og þó einfalt. Jón og
Guðmundur Benediktssynir
eiga mestar abstraktsjónir
myndhöggvaranna, Ólöf Páls-
dóttir er eingöngu fígúratíf.
Magnús Á. Árnason leggur til
bæði málverk og höggmyndir.
Hann virðist að vissu leyti
táknrænn allt að því abstrakt
í höggmyndum sínum en mjög
natúralistískur í málverkum.
Efniviðurinn mun því vald-
andi. Höggmyndir sínar skýrir
hann nútímalega: spútnik og
geimtík. Pointillisminn í olíu-
málverkum hans lvfta þeim.
gigurður■"Sigurðsson, Krist-
ín Jónsdóttir, Magnús og
Bárbara Árnason, Scheving,
Snorri Arinbjarnar og nokkrir
sem senda eina mynd á þessa
sýningu eru natúralistarnir,
sjáum Snorra, bátana, hann
er hrífandi mála.ri, má ég lí.ka
nefna Sigurð Sigurðsson sem
aðhyllist danska listháskóla-
stefnu sem er ákaflega þekk.
Vitanlega hefði verið ákjósan-
legra að hvert um sig sendi
fleiri myndir. Er ekkí að
hverfa af sjónarsviðinu sá
skóli sem Kristín Jónsdóttir
fylgir, við gætum sagt arftak?
Ásgríms Jónssonar, er ekki
að verða sjaldgæft að málara’’
máli úti, á Þingvöllum til
dæmis? Þar voru eitt sinn
málarar úti um allt hraun en
þeim fer fækkandi, nú sést
þar einn og einn málari og
það eb ekki því að kenna að
þeir flýji undan óriæðinu ef
þeir eru að hætta við þessa
grein.
Eg sakna margra, Svavars
Guðnasonar, Nínu Tryggva-
dóttur, Sverris Haraldssonar,
Kjartans Guðiónssonar, Guð-
mundu Andrésdóttur. Má
ekki bjóða Ásgerði Búadóttur
að taka þátt í slíkri sýningu?
Kjarval og Júlíönu?
En er nú ekki komið þar í
málaralistinni að hún hafi
ekki nógu mikið umleikis. mál-
aramir eru margir og húsnæð-
ið smátt til þess að gera. Það
þarf að hlúa að þessari grein
á öllum sviðum. Það þarf
stærra húsnæði.
Við stöndum á krossgötum
og skyggnumst um: lítum
fram og aftur. Hvað hefur
verið unnið, hvað á að vinna?
Það er til þess að kartná lið-
ið sem þessar sýningar eru
haldnar, horfa á það eem gert
hefur verið og búa. s's: undir
áframhaldið. Á þessari sýn-
ingu eru allar stefnur tú’kað-
ar, myndlistarmenn virina
saman þrátt fvrir ste(?',"mún,
þrátt fyrir skoðanaágreming,
Sýningunni. er óve’riu vel
fyrirkomið. Ekki maryt nýtt
sagt, ekkert sem kemm' á ó-
vart. Það er raunar a f" ’’ hug-
myndalaus heimur osr ófrum-
legur sem við bvggjum. með-
an við leitum alltaf að ein-
hverju nýju og frum'fmi. En
v'.G leituri a-’taf að Mv>nrm al-
r.rdr.m í nýjn ljósi,
i nýju ef'ri.
í "et'"* V'": ver:ð <",«vert
listalif á k”flnm. ég r’:"nist
sérstaklega sým'nga .T"’:,'inu
Sveinsdóttur, Jóhanim T',riem,
Ásgerðar Búadóttur T’ene-
dikts Gunnarssonar, Kriftjáns
Daviðssona.r,
Þegar þess er eætt •’ð nú
er einhver mesta hátttaka sem
verið hefur í samsýniumi er-
ekki að undra þótt sýningin
sé æði mis.iöfn m ö.o. fjöl-
breytileg; enda þótt samsýn-
ingin hafi oft verið rismeiri
en nú, stendur myndlistin á
þeim krossgötum að búa sig
undir önnur át"k osr meiri og
veit ég það og vænti þess að
mikið blómaskeið í söyu ís-
lenzkrar myndlistar sé að
renna upp. Sýningar cruc
hvetjandi. Vill ekki Mennta-
.málaráð gangast fvrir einni.
allsherjar samsýningu í sínnjn
salarkynnum í Málverkásafni
ríkisins með haustinu eða
næsta vetur og gefa málurum
fyrirvara svo að þeir geti búið
sig undir.
I>.
RiUtjóri: Sveiribjöm Beinteinsson.,
Það er ekki fjarri sanni að
íslenzkt mál sé byggt upp af.
ljóðagerð þjóðarinnar. Vegna
þess að Ijóðlist fslendinga hélt
jafnan sérkennum sínum, hefur
mál okkar komizt óskaddað
gegnum aldirnar. Ljóðlistin tók
að sönnu miklum breytingum .■
þegar stórfelldar byltingar
urðu í menningarháttum þjóð-
arinnar; það er torvelt að rekja
þetta efni í örstuttri grein, en
reynt skal að benda á þrjú at-
riði í þessari þýðingarmiklu
sögu. Á 12. og 13. öld berst
hingað til lands erlendur kveð-
skaþur, gerólíkur þeirri ljóða-
gerð sem fyrir var, svonefndir
dansar. Ekki þarf að efa vin-
sældir þessara söngva hjá al-
menningi, enda var þá upp-
lausn i öllu menningarlífi
landsmanna. Vitanlega fórú
þessi dansljóð ekki ein sór,
þeim fylgdu margvíslegir siðir
og nýjar venjur. íslenzkt mál
hefnr .orðið fyrir. ýmsum á-
hrifum á .þessum tíma, og þau
áhrif voru efalaust meiri en
ráða má af bókmenntum þess-
ara • alda. Bókmenntunum
stýrðu hinir vitrari menn.og
lærðari, og þeir tóku seinna við
áhrifum en almenningur. Það
eru bókmenntir 14. og 15. aldar
sem sýna hver öfl voru að
yerkt í menningarmálum hér á
landi á síðustu timum þjóð-
veldisins. Upplausnin varð af-
drifarík á margan hátt: erlend-
ur þjóðhöfðingi varð æðsti
valdsmaður í málurn fslend-
inga, ritlist hnignaði, skáld-
skaþur allur varð einhæfari og
svipminni. En ljóðagerð þjóðar-
ínnar missti ekki með öllu þann
svip sem henni hafði verið mót-
aður á fyrri öldum. Snorri
Sturluson ritaði margar bækur
um íslenzka sögu og dró þar
fram í sviðsljósið þann háska
sem: þjóðfélaginu stóð af er-
lendri ásæhii til valda. Einnig
skrifaði Snorri um íslenzkan
skáldskap, mikla bók, og Setti
þar frám af yfirburðasnilld
megihatriði íslenzkrar ljóðlist-
ar, rakti nppruna og þróun
þessa efnis, Snorri gekk svo frá
þessum fræðum að dugað hefur
síðan. Án slíks rits sem Snorra-
eddu hefði naumast verið mik-
ið eítir af sérkennum íslenzkr-
ar ljóðagerðar öldum síðar.
Færa mætti gildari rök að
þessu máli með dæmum úr ís-
lerizkri ljóðasmíð nokkurra
aldá, þar sem togast á erlend
áhrif og innlend fastheldni, en
slík. vitnaleiðsla verður að bíða*
Eftir siðaskiptin, á 16. öld,
kemur fram ný stefna í andleg-
um kveðskap. Flest af því sem
þýtt var og samið á þessu
tímabili mun vera glatað, en!
nóg er eftir til þess að við
sjáum hvert stefnt hefur. ís-
lenzk tunga hefur gerbreyb.t á
þessum tíma og þá hefur glat-
azt margt það sem gáf mál-
inu sterkastan svip og rneslan
þrótt. Þessi breyting varð meir*
í talmáli en bókmáli. En,n er
svo að varlega verður að álylcta
,um þetta efni út frá samtíðar-
bókmenntum. Rit Bjöms á
Skarðsá, Jóns lærða eða þýð-
ingar Odds Gottskálkssonar eru
ekki með svip hins nýja tíma,
þótt verkefnin séu ,að noklsru
ný. En þýðingarmest er stór-
virki Guðbrands biskups; og
vandséð er hversu farið hcfði
um varðveizlu íslenzks máls
hefði biblía sú er Guðbrandur
lét prenta verið á slæmri ís-
lenzku, eða ef Vísnabók hans
hefði verið með líkum keim og
hinar lakari sálmaþýðingar
siðaskiptamanna. Afrék Guð-
brands virðist hafa ráðið úrslit-
um í baráttunni um málmenn-
ingu þjóðarinnar, Þéssi bók-
menntastarfsemi og Skáldskan-
ur hinna betri skálda varð
-sterkari en sú ómenning sem á
sótti. Alþýðan lærði þó éinkum
mál og hugsunarhátt af rímiun
og fonnum sögum. Óiært fólk
sagði sögur og kvað Ljóð á
kjamgóðu máli, meðan embætt-
ismenn og uppskafnlngar töl-
uðu og skrifuðu bjagaoan
blending af íslenzku hrogna-
Framhald á 11. síðu.