Þjóðviljinn - 22.05.1958, Blaðsíða 7

FLmmtudag-ur 22. maí 1958 •*■*. ÞJÓÐVILJINN — (7

Fyrir nokkru hafa tveir er-
lendir fiskifræðingar látið frá
sér fara álitsgerðir, sem snerta
islenzkar. fiskveiðar, og þykir
xnér hlýða, að fara um þær
nokkruin orðum iauk hugleið-
inga minna um fiskveiðar okk-
ar almennt og þau skilyrði,
sem íslenzkar hafrannsóknir
hafa átt við að búa.
Ánnar þessara fyrmefndu
ananna er A. D. Mclntyre, fiski-
fræðingur í Aberdeen. Hann
hefur umsjón með flatfiskrann-
sóknum Skota og hefur um
árabil rannsakað lúðu frá ís- Þetta er hið nýja hafrannsóltnaskip Norðmanna, Johan Hjort, en það var tilbóið í inarz s.l.
landsmiðum. Eins og mörgum f sumar á það m.a. að rannsaka síldardreifingu austan íslands og þorskgengd við Austur-Græn-
mun kunnugt, reka Skotar la,id. Skipið ber nafn prófessors Jolian Hjort, er var einn af brautryðjendiun fiskifræðinnar.
töluverða lúðuveiði við fsland,
og er aðalveiðisvæðið á könt-
unum og álunum undan suð-
vesturströnd landsins. Þessar
veiðar hafa oft gefið góða raun,
t.d. var árið 1947 um 19% alls
lúðumagns í Evrópu veitt á ís-
landsmiðum. Lúðuafli Skota
hér við land hefur verið mis-
jafn frá ári til árs, eins og
jafnan er við allar fiskveið-
ar; fyrir stríð náði hann há-
marki 1936 og svo aftur 1948
og 1949. Jafnhliða lúðuveiðun-
um hér víð land stunda Skotar
lúðuveiðaf við Færeyjar, og
fyrir réttum tveim árum spáði
Mclntyre um framtíðarafla þar
"(World Fishing, maí 1956). Nú
er. hins vegar vitað að sam-
band er á milli færeyska og
íslenzka lúðustofnsins, og af
þeim sökum hefur þessi spá-
dómur þýðingu fýrir okkur.
Mclhtyre bendir á, að lúðuafli
skozkra togara við Færeyjar
hefur stöðugt aukizt síðan
1951, ög varð 1955 sá mesti
sem orðið hefur á þessari öld.
Línuveiðarnar byggjast' hins
vegar á eldri fiski en togveið-
arnar, og af þeim sökum gæt-
ir þessa hámarks síðar við
línuveiðárnar. Mclntyre spáir
því, að upp úr 1957 verði tölu-
verð laflaaukning á lúðuveið-
um með línu við Færeyjar.
Hann bendir á, að lúðuafli við
ísland muni einnig fara vax-
andi eftir 1957, vegna þess
sambands sem sé milli þess-
arra tveggja stofna. Lúðuveið-
ar okkar sjálfra hafa ætíð ver-
:ið smávægilegar miðað við lúðu-
veiðar erlendra þjóða á ís-
landsmiðum. Árið 1955 veidd-
um við rösk 400 tonn af lúðu,
en Bretar veiddu rúm 1200 tonn
af lúðu við ísland það ár, og
Þjóðvérjar veiddu svipað
:magn.
Það er hins vegar eftirtekt-
arverð staðreynd, að meðan
Skotar stunda nú lúðuveiðar
hér við land með hámarks-
árangri, er ekkert íslenzkt skip
gert út á lúðuveiðar. Sýnir fátt
betur einhæfni íslenzkra fisk-
veiða.
Hinn erlendi fiskifræðingur-
:inn, sem hefur látið uppi á-
lit, sem snertir íslenzkar fisk-
veiðar er Finn Devold, en hann
er jdirmaður síldarrannsökn-
anna norsku.
Áður en ég geri grein fyrir
skoðunum Devolds, vil ég taka
fram, að hann leggur áherzlu
á, að þær séu aðeins hugmynd-
ir, sem að mestu byggist á
rannsóknum annarra fiskifræð-
inga en hans sjálfs.
Eins og kunnugt er kemur
sild á hverjum vetri, venjulega
í jánúar, inn til norsku strand-
arintiar til hrygningar.
Þessi síld kemur frá víðáttu-
frá íslandsmiðum, Jan Mayen,
Færeyjum o.s.frv. Síðast lið-
inn vetur var þessi hrygningai'-
ganga óvenjulega seint á ferð-
inni, og Devold hugsar sér, að
það geti haft mjög alv.arlegar
afleiðingar (Dagbladet, 15.
hrygna að haustlagi í stað
janúar. Þegar hún kæmi til
sinna gömlu hrygningarstöðva
við Vestur Noieg að haustlagi,
væri ástand sjávar þar ólíkt
því sem er í janúar og mjög
&
óhagstætt til h|-igningar. Kunni
Ingvar Hallgrímsson, fiskifrœ&ingur:
Vandamál
í"
:ic
Ct
•fiá
febr. 1958). Þegar hrygning-
unni er lokið leitar síldin til
hafs til hinna miklu rauðátu-
svæða Norður-vAtlanzhafsjns,
þar sem hún fitar sig yfir sum-
arið og undirbýr hrygningu
næsta árs. Eitt þessara rauð-
átusvæða eru miðin norðan ís-
lands, og er rauðátan þannig
undirstaða síldveiðanna fyrir
norðan land. Þegar síldin, sem
í vetur hrygndi við Noreg, leit-
,ar út frá norsku ströndinni, et
hún mun seinna á ferðinni en
venjulega, sökum hinna síð-
búnu hrygningar þar. Vegna
þess gerir Devold ráð fyrir að
hugsanlegt sé, að hún muni
strax rekast á mikið átusvæði
undan Noregsströndum og þar
af leiðandi ekki leita vestur á
bóginn, hvorki til Jan Mayen,
Færeyja né fslands.
í framhaldi af þessu bendir
Devold á, að fari svo, sem hér
hefur verið lýst, þroskist kyn-
færi síldarirmar fyrr en ella,
og verði hún þá tilbúin til
hrygningar þegar í október -
nóvember í haust, í stað janú-
,ar eíns og venja er.
Telur Devold, að hrygningar-
svæðið við Noreg muni jafn-
vel færast frá Vestur-Noregi til
Norður-Noregs. Að lokinni
hrygningunni við Norður-Noreg
í október-nóvember mun sildin
leita til hafs og þá á ný halda
til átusvæðanna við Færeyjar,
Jan Mayen og ísland (þ.e.
1959). Devold hugsar sér enn-
fremur, að upp frá þessu kunni
hrygning norsku síldarimiar
að færast fram um nokkra
> ■■■ t ■■. ;
síldin því að leitft.suður á bóg-
inn, ,til SuðUr-Noregs og vest-
urstrandar Svaþjóðar og
hrygna þar í hagstæðum sjó.
Devold béndir á, að við Noreg
og Svíþjóð hafi skipzt á síldar-
og síldarleysistínMnl. Við Nor-
eg hafi síldartímabilin aldrei
staðið lengur en 70 ár, en nú
hefur mikil sild verið þar ó-
slitið síðastliðin ,61 ár, en nú
kunni sú dýrð senn að vera
á enda. Við Svíþjóð hefur hiris
vegar verið mikið síldarleysi
síðan 1897.
Eins og getið var í upphafi
er hér um að ræða hugmyndir
eins vísindamanns, en enga
vissu. Samt er ekki úr vegi,
að gera sér lítilsháttar hug-
mynd um, hvaða áhrif þetta
kynni að hafa á íslenzkar síld-
veiðar. Öllum er kunnugt að
síldarmerkingarnar, sem dr.
Árni Friðriksson hóf hér við
land, hafa sýnt, að samband
er á milli norsku síldarinnar
og Norðurlandssíldarinnar.
í höfuðatriðum er þetta sam-
band þannig, að síld gengur
frá Norðurlandsmiðum til Nor-
egs og hrygnir þar, og kem-
ur næsta vor til Norðurlands-
miða í ætisleit. En þar eð Norð-
urlandssíldin er blanda ís-
lenzkrar og norskrar síldar á
þetta aðeins við um hluta
Norðurlandssíldarinnar. Hinn
hlutirin hrygnir í íslenzkum
sjó.
Endurheimtur merktrar No.rðr
urlandssíldar hafa hins vegar
verið þannig í aðalatriðum, að
mikið af síld merktri við Norð-
en lítið hefur fundizt hér af
þeirri síld, sem merkt hefur
verið í Noregi. Ekki er mér
kunnugt um fullnægjandi skýr-
ingu á þessu fyrirbæri, en dr.
Hermarin Einarsso.n hefur bent£
á að svo virðist sem síld sú, ]
er gengur frá Íslándí' til Noregs ^
eigi vart afturkvæmt á íslenzk
fiskimið. Ef svo er, er hér mik-
il alvará á ferð. í
Ef tilgóta Finn Devolds reyn- }
ist rétt, að norsk síld muni |
ekki ganga tíl íslands í ár sök-
um hiiVar síðbúnu hrygning-
ar við Noreg, vaknar sú spum-
ing, að hve miklu leyti' þetta'.
kunni að hafa áhrif á síldveið-
amar. fyrjr nörðán næsta sum-
ar.
Til að glöggva okkur á þessu
skulum við athuga lauslega ,
endurheimtur síldarmerkj a yið
Noj-ðiifland . á síðast liðnu
sumrí.. Alls fundust við Norð-
urland 508 síldarmerki í fyrra,
en þar af voru aðeins 8 kom-
in frá Noregi, hin 500 voru úr
síld merktri hér við land. Af
þessu virðist auðséð, að síld-
veiðamar fyrir norðan hafi í
íyrrasumar byggzt að lang-
mestu leyti á íslenzkri síld.
Haf i isienzki síldarstof ninn
ekki orðið fyrir neinu verulegu
skakkafalli síðan í fyrra, virð-
ist ekki ástæða til að ætla, ,að
Ingvar Hallgrímssön
Sildveiðarnar fyrir norðan
þyrftu að brégðast, þótt norsk
síld káémi ekki á miðin.
Þess er skylt að geta hér, að
i viðtali, sem siðar birtist við
Devold (Fiskaren, 12. 3. 1958),
virðist hann ekki gera ráð fyr-
ir jafn alvarlegum .afleiðingum
hinnar síðbúnu hrygningar við
Noreg og fyrr var nefnt, en
það sýnir ljóslega, hve mikið
vantar á, ,að við Skiljum til
fulls líferni þessa fisks, sem
stór hluti afkomu okkar bygg-
ist á.
Urn tniðjan marz 1956 tók til
starfa í Vadsö í Norður-Nor-
egi ný fiskimjölsverksmiðja til
loðnuvinnslu. Um miðjan júli
ipiklu hafsvæði vestan Noregs, mánuði, þ.e.a.s. uð hún munt urland hefur fundizt við Noreg,, það úr, höfðu verið unnir utn
7 hundruð þús. hekótlitrar
loðnu í Norður-Noregi.
Verksmiðjurnar greiddu 9
nofskar krónur pr. hektólítra,
eða röskar 6 miljónir norskra
króna fyrir aila loðnuna. Er
loðnuveiðunum lauk, síörfuðu *
verksmiðjurnar að bræðslu
síldar. Hér við land er mik'ið
um loðnu, sérstaklega á vorin
og fram eftir sumri, er hún
leitar að landi til hrygningar
„í þéttum torfum, sem ná yfir
löng svæði, jafnvel tugi kíló-
metra“, eins og Bjarni Sæ-
mundsson seg'ir i „Fiskunum“.
Þc:t rýti -loðnuna
m'eð gáð.i’m áV'atá. er húr. að-
éins veidd hér lítils háttar til
beitu.
Svipaða sögu má segja.,um
háhyrnuna. Amerískir Uug-
menn hafa verið fengnir til. að
skjóta hana úr flugvélym. . en
á sama tíma komu .norskir út-
gerðarmenn í Álasundi fram
með þá tiliögu, að fá leyfi ís-
lenzku ríkisstjómarinnar til að
nýta háhyrnu innan íslenzkrar
landhelgi. Norðmenn nýt,a einn-
ig háf, sem tæpast er hirtur'
hér við land.
Nýlega er þorskur farirm að
hrygna við Austur-Grænland,
og hefur forstjóri íslenzku
hafrannsóknanna, Jón Jónsson,
fiskifræðingur, berit á, að hluti
hans muni vera af íslenzkum
uppruna, þ.e.a.s. horfið frá ís-
landsmiðum til hrygnirigar við
Austur-Grænland og dr. Jakob
Magnúson telur, að yfir sum-
. arið mætti jafnvel,,,„stunda
þarna þorskveiðar með línu.
Ilvað skarkolaveiðarnar snert-
ir, er ástandið svipað. Árið
1955 veiddu íslendingar um
260 tonn af skarkola, en sama
ár vgiddu Bretar tæp 7 þús.
tonn af skarkola á okkar mið-
um
Með þessu hef ég reynt að
•benda á einhæfni íslenzkra
fiskveiða. Síld hefur brugðizt
hér í mörg ár og valdið gífur-
legu efnahagstjóni fyrir ,alla
landsmenn. En ef þorskurinn
brygðist líka ár eftir ár? Hvar
værum við þá stödd?
Einhæfni fiskveiða Okkar er
slík, að við myndum vart rísa
undir því tjóni, þar sem engar
. aðrar veiðar gætu bætt upp
tapið. Virðist fyllilega vera
tími til þess kominn, að hugsa
.alvarlega til meiri fjölbreytni
við íslenzkar fiskveiðar.
Það hefur lengi verið draum-
ur íslenzkra fiskifræðinga að
við eignuðumst. ísienzkt haf-
rannsóknaskip. Hafa verið gérð-
ar margar tilraunir í þá átt,
tillögur verið bomar fram á
Alþingi, en allt komið fyrir
ekki. Þegar „María Júlía“ var
byggð laust eftir stríð, var að
vísu sköpuð aðstaða fyrir ein-
földustu fiskifræðilegar athug-
anir, en skipið er hvorki byggt
sem hafrannsóknaskip né held-
ur rekið af Fiskideild Atvinnu-
deildar Háskólans. Árið 1953
voru sett síldarleitartæki í
varðskipið Ægi, sem þá var 24
ára gamalt. skip. Síðan hefur
innréttingum skipsins verið
breytt, þannig að þar má telja
þolanlega aðstöðu til einstakra
rannsókna, þrátt fyrir mikil
þrengsli. En viðunandi haf-
rannsóknaskip verður Ægir
aldrei. Skipið hefur ekki verið
rekið sem liafra.nnsóknaskip.
heldur hefur Landhelgisgæzlan
leigt atvinnumálaráðuneytinu
skipið, og hefur svo ráðuneyt-
Framhald á 10. síðu.