Þjóðviljinn - 28.05.1958, Blaðsíða 6

6) — Þ.JÓÐVILJINN — Miðvikudagnr 28. maí 1958
IMÓÐVIUINH
Úteeíandl: Samelnlngarflokkur alþýSu - Sósfallstaflokkurlnn. — Rltstfórar
Magnús Kiartansson (áb.), Slgurður Quðmundsson. — Préttaritstjórl: Jón
Bjarnason. — Blaðamenn: Ásmundur Sigurjónsson, Guðmundur Vigfússon,
ivar H. Jónsson, Magnús Torfi Ólafsson, Sigurjón Jóhannsson. — Auglís-
Ingastjóri: Guðgeir Magnússon. - Ritstjóm, afgreiðsla, auglýsingar, prent-
smiðja: Skólavörðustíg 19. - Síml: 17-500 (5 linur). - Áskriftarverð kr. 25 á
mán. í Reykjavík og nágrenni; kr. 22 annarsst. - Bausasöluverð kr. 1.50.
Prentsmiðja Þjóðviljans. ^
--- —
Stækkun landhelginnar
Akvöí’ðunin um stækkun fisk-
veiðilandhelginnar í 12 sjó-
mílur er einhver mikilvægasti
atburður sem gerzt hefur i ís-
lenzkri stjórnmálasögu, áfangi
sem lengi verður minnzt í þró-
unarsögu íslenzkrar sjálfstæðis-
baráttu. Með þessari ákvörðun
stíga íslendingar stærsta skref-
ið að því lokamarki sínu að
tryggja sér alger yfirráð yfir
landgrunninu öllu og hafinu
yfir því, áuðlindunum sem eru
forsendan fyrir lífskjörum
þjóðarinna* og batnandi af-
komu. Á þr »-s?*i, sem nú
verður lagt unch. '•'1-nzk yfir-
ráð, hafa á undanfö^fm ár-
um stundað veiðar 200 t-’-nH-
ir togarar að jafnaði en á suvxi-
um tímum árs miklu meiri
fjöldi. Verðmætum sem nema
mörgum hundruðum milljona
króna hefur verið rænt árlega
af þessum erlenda flota, og öll
aðstaða íslendinga til fiskveiða
á að gerbreytast við þessi um-
skipti.
¥»egar þess er gætt, hvílíkur
* stórviðburður stækkun
landhelginnar er, hefði ekki
verið að undra þótt nokkur á-
greiningur hefði verið uppi
með þjóðinni — og stjórnar-
kreppan mikla í síðustu viku
mun löngum verða sönnun þess
að það var tekizt á af fullri
djörfung. En þessi átök stöf-
uðu ekki af mismunandi við-
horfum íslendinga sjálfra til
lífshagsmuna sinna; það má
segja að íslendingar allir hafi
verið jafn einhuga og
þegar þeir stofnuðu lýðveldi
1944. Átökin stöfuðu af annar-
legum ástæðum, þau voru
sönnun þess hversu gerspilltir
sumir íslenzkir stjórnmála-
menn eru orðnir, hversu fjar-
lægir þejr eru orðnir þjóð
sinni og viðhorfum hennar.
Andstaðan við stækkun land-
helginnar stafaði að nokkru
leyti af þjónustusemi við er-
lent vald. Aldrei fyrr hafa er-
lend stjórnarvöld veitt íslenzk-
um málefnum aðr,a eins ahygli
og í síðustu viku. Landhelgis-
mál fslendinga var á dagskrá
hjá fastaráði Atlanzhafsbanda-
lagsins alla vikuna, og skeyt-
um og símtölum rigndi yfir ís-
lenzka stjórnmálamenn. Brezka
stjórnin hélt þrjá ráðuneytis-
fundi í siðustu viku, einvörð-
ungu um landhelgismál fslend-
inga, og mun það sjaldan hafa
komið fyrir áður að nafn þess-
arar fámennu þjóðar hafi bor-
ið á góma í þeirri . stofnun.
Báðir þessir aðilar lögðu allt
, kapp á , að , fá ; í?lendinga; til
„þess- að. frest&.ákvöpðurjurr) sín-
um og fallast í staðinn á; ráð-
stefnu Atlanzhafsbandalags-
rfkjg um landhelgi íslands og
sætta sig við niðurstöður
hennar. Það er vissulega öm-
urleg staðreynd hversu margir
íslenzkir alþingismenn voru um
skeið reiðubúnir til þess að
beygja sig fyrir þessu erlenda
valdboði. En það var jafn
ánægjulegt að íslenzk ein-
beittni skyldi geta beygt þá í
rétta átt á nýjan leik.
Annað atriði, sem ófst mjög
inn í átökin í síðustu viku,
var viðhorfið til ríkisstjórnar-
innar. Það er nú Ijóst að Sjálf-
stæðisflokkurinn og íhalds-
klíkan í Alþýðuflokknum höfðu
bundið það fastmælum að nota
landhelgismálið til þess að koll-
varpa núverandi stjórnarsam-
starfi og miða alla framkomu
sína við það. Þetta birtist m.
a. glöggt af fyrirsögnum Morg-
unblaðsins og Alþýðublaðsins
síðustu viku; þar voru hvorki
látnar í ljós áhyggjur né áhugi
á landhelgismálinu, heldur sner-
ist allt um það hvort stjórnin
myndi falla eða ekki. í aug-
um sumra leiðtoga íhaldsins
var landhelgismálið aðeins til-
efni til að velta ríkisstjórninni,
og ef það tækst, skipti engu
hver örlög landhelgismálsins
yrðu. Er þetta sígilt dæmi um
það málefnalega siðleysi sem
einkennir. afstöðu Sjálfstæðis-
flokksins; ef leiðtogar hans
hefðu hugsað eins og Íslending-
ar hefðu þeir að sjálfsögðu boð-
ið fram alla aðstoð í landhelg-
ismálinu, til þess að samstaða
þjóðarinnar birtist sem .gleggst,
einnig á stjórnmálasviðinu. En
aðalleiðtogar Sjálfstæðisflokks-
ins eru litlir menn og hug-
sjónalausir, og einnig vonir
þeirra um stjómarslit runnu
út í sandinn að lokum. Trú-
lega hefði þeim fyrr orðið að
óskum sínum á þvi sviðí ef
þeir hefðu haft manndóm. í sér
til að hegða sér eins og íslend-
ingar.
T|ær annarlegu hvatir, sem birt-
* ust í þessum viðbrögðum,
varpa skugga á hin miklu
gleðitíðindi: ákvörðunina um
stækkun landhelginnar í 12
mílur. En skammsýn viðbrögð
nokurra pólitíkusa munu ekki
megna að spilla einingu þjóðar-
innar, Alger samstaða íslend-
inga í þessu afdrifaríka stór-
máli hefur birzt mjög glöggt
undanfamar vikur, í einróma
samþykktum og í heitum áhuga
fólks um allt land. Sú sam-
staða þarf enn að eflast og
þróast. Við yitum fuilvel að
framundan eru átök við eriend
ríki, sem ekki vilja una því
þegjandi og hljóðalaust, að tog-
urum þeirra sé bægt frá fiski-
miðum íslendinga. Hvort sem
þau átök standa lengur eða
skemur, hvort sem þau verða
alvarleg eða lítiLvæg, þurfa ís-
lendingar þegar í upphafi að
sýna að þeir munu einbeita
allri orku sinni að því að verja
rétt sinn. Látum engin .óskyld
sjónarmið ■ trufia þetta stórmál
lengur, sýnum að íslendingar
geta átt einn vjlja þegai» mikið
er í húfi. , >
Drengur góður
og vinfastur”
Guðmundur f. Guðmundsson
utanríkisráðherra er einhver
skilríkasti maður sem um get-
ur hér á landi um þessar
mundir og þótt víðar væri leit-
að um lönd og aldir. Hefur það
birzt einkar glöggt af fram-
komu hans í landhelgismálinu
og er raunar skýringin á þeim
miklu átökum sem urðu í síð-
ustu viku.
Guðmundur utanríkisráð-
herra hét þjóð sinni því að
stækka landhelgina í 12 mílur.
Hann ítrekaði það loforð marg-
sinnis, svo að enginn þyrfti að
vera í efa um afstöðu hans, og
tiltók nákvæmlega upp á dag,
livenær gengið skyldi frá reglu-
gerð um stækkunina i síðasta
iagi.
En Guðmundur Guðmunds-
son er ekki aðeins utanríkis-
ráðherra íslands, hann er einn-
ig einn af helztu leiðtogum Atl-
anzhafsbandalagsins. Og þeim
voldugu hernaðarsamtökum
varð þegar ljóst að stækkun
landhelginnar við ísland var*
ógnun við frelsi og lýðræði og
öryggi vestrænna þjóða. Því
var leitað til Guðmundar, og
ekki stóð á honum; hann lofaði
því hátíðlega að landhelgi ís-
lands skyldi ekki stækkuð. Til
frekari áherzlu og öryggis til-
tók hann nákvæmlega upp á
dag, að engin ákvörðun skyldi
tekin í landhelgismálum næstu
tvo mánuðina, Og til þess að
ekkert færi milli mála, sendi
hann skrifstofustjóra sinn,
Hendrik Sv. Björnsson, sem
gísl til aðalstöðva Atlanzhafs-
bandalagsins. Þeir skiptust síð-
an daglega á skeytum og sam-
tölum og þar linnti loforðunum
ekki, fremur en í viðtölum ráð-
herrans við sendiherra banda-
lagsríkjanna hér á landi.
En það voru miklu fleiri að-
ilar sem höfðu áhuga á land-
helgismáiinu. Einn þeirra var
Sjálfstæðisflokkurinn. Hann
hafði umfram allt áhuga á því
að þannig yrði haldið á málinu
að ríkisstjómin félli. Því leit-
uðu leiðtogar hans, Ólafur
Thors og Gunnar Thoroddsen,
til hins skilríka manns, Guð-
mundar Guðmundssonar, og
hann lofaði því af fullkomnu
öryggi að sjómin skyldi falla.
Vandinn var sá einn, að Sjálf-
sæðisflokkurinn þyrfti að taka
afstöðu gegn stækkun landhelg-
innar, Alþýðuflokkurinn myndi
þá gera slíkt hið sama, og þar
með væri þingmeirihluti gegn
stækkuninni og stjómin fallin.
Sjálfstæðsflokkurinn brá við
hart og kom með yfirlýsingu
sína í samræmi við loforð' ráð-
herrans.
Og þannig mætti lengi telja.
Einn þeirra, sem mestan áhuga
höfðu á stjórnarslitum var for-
seti fslands, auðvitað af emb-
ættisástæðum einum saman.
Hann vildi sem sé að ekkí
stæði á sér, þegar stjómin
bæðist lausnar. Því leitaði
einnig hann til Guðmundar
Guðmundssonar, og ráðherrann
lofaði því strengilega að stjóm-
in skyldi falla s.l. föstudag,
nánar tiltekið milli nóns og
miðs .aftans. Því bjó herra for-
setinn sig iipp á í sjakket og
beið þess í ofvæni í skrifstofu
sinrii í ’Alþingishúsinu að for-
sætisráðherra kæmi með lausn-
arbeinina, svo að hann gæti
afgreitt embættisstörf sín af
flýti og öryggi, þannig að til
fyrirmyndar væri.
Allir yita svo hvernig fór.
Guðmundur Guðmundsson
gerði ekki upp á milli loforða
sinna, enda einlægur jafnaðar-
maður. Hann afgreiddi öll fyr-
irheitin ó sama hátt, eitt af
öðru, þar til hann stóð í sömu
sporum og í upphafi. Því fara
þeir menn, innlendir sem er-
lendir, sem bera þungar sakir
á Guðiriund ráðherra, mjög
villir vegar. Hann er í sánn-
leika skilríkur og áreiðanlegur,
svo að af ber. Það er hægt að
treysta því fryllkómlega, að
ekki er hægt að treýsta einu
einasta orði sém liann segir.
Það er hægt að reiða sig á það
til algerrar hlítar, að það er
ekki hægt að reiða sig á eitt
einasta loforð haiis. Svo full-
komin staðfesta og algert sam-
ræmi í orðum og athöfnum eru
vissulega sjaldgæf fyrirbæri nú
á tímum. Um það má segia líkt
og Sigurður mælti forðum: Ef
maður ætlar að láta kveikja í
hjá sér, þarf til þcss alveg
strangheiðarlegan mann.
í Heljarslóðarorustu kemst
Benedikt Gröndal svo að orði
um önnur mikilfengleg átök:
,,Var nú hreyfing mikil í Norð-
urálfunni út af stríðinu og haft
í munnmælgi ýmislegt um
hversu fara mundi. Flýttu Dan-
ir sér sem skjótast að senda
legáta víðs vegar til þess að
segja að þeir væru ekki með
neinum, því þeir vissu enn
eigi, hverjum mundi betur
ganga, en vildu víst þar vera,
sem von var. .Danir eru dreng-
ir góðir og vinfastir". Sá er
munurinn á Guðmundi Guð-
mundssyni utanríkisráðherra
og Dönum, .að hann gekk feti
frarnar og lofaði því að vera
með öllum. Því bera honum
með enn meiri rétti hin fögru
einkunnarorð Gröndals, Sann-
arlega er hann drengur góður
og vinfastur.
Fráleitcr útvarpsfréffir
Frétt astof a ríkisútvarpsins
hefur að vándá látið að sér
kveða i átökuhum um landhelg-
ismálið. Dag eíti’r dag tönnlað-
ist hún á því að allir flokkar
væru sammála um það að
stækka ætti landhelgina upp í
12 ! mílur. Ekki gat þó þessi
hlutlaúSa stofnun fundið nokk-
ur fr.áleitari: ósahnindi. að flytja
hlusteiiclum. ÁgTeimn.gurinn
var sem sé um það og það eitt,
hvort stækka bæri landhelgina
upp í 12 mílur, hvort taka ætti
um það endanlega ákvörðun
strax, eða hef.ja sanmingamakk
við Atlanzhafsbandalagsríkin.
Fréttastofan taldi sem sé algert
samkomulág um það, sem var
eina ágreiningsmálið.
1 samræmi við fyrri „fréttir“
skýrði fréttastofan svo frá því
s.l. sunnudag að samkomulag
stjórnarflokkanna væri í því
fólgið að reglugerðiria ætti að
birta 30. júni. Þetta er fjarrí
sanni. Samkomulagið er í þvi
fó'gið að stækkunin er ákveðin
nú þegar, þannig að engu atriöi
má hagga; að öll átriði hinnar
nýju reglugerðar eru birt nú
þegar. 30. júní skeður aðeins
það formsatriði að hún birtist i
Lögbirtingablaðinu, samkvæmt
skoplegri þrábeiðni Alþýðu-
flokksins. Alþýðuflokkurinn
hafði krafizt þess að lokaá-
kvörðun í málinu yrði frestað
til 30. júní svo að hægt yrði að
semja við Atlanzhafsbandalag-
ið; hann fékk því einu fram-
gengt að birtingu í Lögbirt-
ingablaðinu er frestað til 30.
júní cn öll málsariði ákveðin
nú þegar. En svo kemur frétta-
stofan og segir þau tíðindi að
það eintak af Lögbirtingablað-
inu sem kemur út eftir rúman
mánuð sé sjálft meginatriði
málsins!
Aðalf undur
NORRÆNA FÉLAGSINS
verður áhaldinn í Tjamarcafé — uppi — 28. þ.m.r
klukkan 21. — Venjuleg aðalfundarstörf.
STJÓRNIN
Reikningur
H.f. Eimskipafélags íslands fyrir árið 1957 liggur
frammi á skrifstofu félagsins, til sýnis fyrir hlut-
Iiafa, frá og með deginum í dag að telja.
Reykjavík, 24. maí 1958
STJÓRNIN