Þjóðviljinn - 28.05.1958, Síða 7
Miðvikudagur 28. mai 1958 — ÞJÖÐVILJINN — (7 %
BrynjóHur Bjarmson
sextugur
Afmæiiskveðja Sósíal-
istaflokksins til Brynj-
ólfs.
Flokkurínn pinn sendir
þér sínar hjartans kveðj-
ur á sextugsafmœlinu.
Þessa óskar hann sér og
pér til lianda:
Halt pú pinni fránu sýn
á fyrirbrigði lífsins, — pví
skyggna raunsœi, sem sér
i gegnum holt og hœðir
pjóðlífs vors.
Varöveittu pína óbrigð-
ulu þrá til að leita sann-
leikans eins og samvizka
pín býður og segja hann,
hvað sem okkar kenning-
um og stundarstefnum
Uður.
Halt pú peirri hugsjón
sósíálismans, sem pú hef-
ur helgað þitt líf, liátt á
lofti fyrir oss, svo vér
megum œtíð eygja pann
eldstólpa á evðimerkur-
göngunni gegnum auð-
valdsþjóðfélagið, einnig pá
vér dveljumst í vinjum vel-
sælda pess.
' Þá mun og flokknum,
alpýðunni og pjóöinni allri
að lokum vel vegna.
Einar Olgeirsson
Brynjólfur Bjarnason er
einn fremsti þeirra manna,
sem unnið hafa að því hér
á landi að byggja upp skel-
eggan stjómmálaflokk al-
þýðunnar, og afla jafnaðar-
stefnunni fylgis og kynna
•marxismann. Þetta starf hans
hálfan fjórða áratug og ann-
arra þeirra, sem að þessu
hafa unnið, hefur borið góð-
an árangur og ráðið miklu
um rás þjóðmálanna síðustu
tuttugu árin. Þessi árangur
hefur náðst vegna þess að
lagðir hafa verið fram óskipt-
ir kraftar og ekki sinnt um
fátækt.
ÍBrynjólfi Bjamasyni mun
sennilega hafa fallið þyngra
en fátæktin að hafa ekki haft
næði til að sinna þeim hugð-
arefnum, sem hann hefur
mest yndi af, heimspeki og
náttúrufræði, en þeim hefur
hann helgað tómstundir sín-
ar. Ritgerðir hans um heim-
speki benda til þess, að hon-
um hefði verið innan handar
að vinna sér fi-ama og góðs
aðbúnaðar með því að gefa
sig að þeim fræðum einvörð-
ungu og á því átti hann völ.
Vitandi vits kaus hann þó
ungur að vinna að framgangi
jafnaðarstefnunnar og í þágu
alþýðuhreyfinganna.
Brynjólfur Bjarnason er
lítt hneigður til stjómmála
af stjómmálamanni að vera.
Hann er ómannblendinn og
hefur ekki létt skap. Hann
hefur ekki gaman af refskák
stjórnmálanna refskákarinnar
vegna og hefur ekki alltaf
teflt hana af jafn mikilli
leikni og þeir, sem gengizt
hafa upp í henni af lífi og
sál. Oft hefur hann hins veg-
ar séð manna lengst fram.
Innan stjórnmálaflokka al-
þýðunnar hefur hann öðrum
fremur látið til sín taka að
marka meginstefnu þeirra og
halda heiðri þeirra óflekkuð-
U 73rvynjólf*s
26. mal !q5H
k.
í dagshríð vorrar aldar
af brandi pínum bar
hinn bleika Ijóma Sköfnungs;
og livar sem merkið rauða
var borið fremst og hœttast
gegn örbirgð, oki og dauða.
hans eggjar slógu leiftrum par.
í brœðra sveit og andskota
vissu menn sem var:
Hinn veðureyga karlsson
í stormfylkingu lýðsins
hann beit ei jám né múta;
■í sóknarsöngvum stríðsins
var sigurorðið blóðrún er hann ska.r.
En hjartað undir brynjunni,
pitt hlýja draumaskjól,
var hverjum manni gáta —
peim œgði Sköfnungs Ijómi;
og fáir pekktu skáldið
sem blíðast laut að blómi
og byggði smalakofa á hól.
Og pó var sjaldan barn
er jafn fegið andlit fól —
pœr fáu, preyðu stundir
sem þú barst ei dagsins helsi
í orrushmni grimmu
um rétt vorn, frið og frelsi —
í faðmi jöklalandsins er oss ól.
Þorstónn Valdinmrsson
um. Hann hefur lagt rækt
við fræðikenningu jafnaðar-
stefnunnar, maxismann, og
flestir, sem til þekkja, telja
liann færastan hérlendra
manna í þeim fræðum. Áhrif
Brynjólfs Bjarnasonar hafa
þess vegna jafnan mjög farið
eftir því, hve mikla áherzlu
stjórnmálaflokkar alþýðunn-
ar hafa lagt á að vinna að
grundvallarstefnumálum og
halda á loft lokatakmarki
sínu.
Það hefur verið haft fyrir
satt, að vaxtar-broddar hvers
þjóðfélags felist í umbóta-
mönnum þess og byltingar-:
mönnum. Þeir dæmi þjóðfé-
lagið eftir þeim siðalögmálum,1
sem það hefur sjálft sett. en
brotið. Þeir stefni í sömu átt
og þjóðfélagið hafi gert, en
vilji halda lengra. Um
Brynjólf Bjarnason mun
þetta gilda venju fremur bet-
ur. I marxismanum, lifsskoð-
un hans, eru dregin saman og
samræmd þau viðhorf, sem
verið 'hafa félagslegar og
menningarlegar hliðstæður og
að nokkru skilyrði atvinnu-
legra og vísindalegra fram-
fara tveggja síðustu alda. Á
þennan hátt mun Brynjólfur
Bjarnason að minsta kosti
sjálfur líta á þau efni. Þá
skoðun sína hefur hann orð-
að á þessa leið: „Hugsjónir
og markmið verkalýðsbylting-
arinnar eru æðstu siðferðis-
gildi vorra daga vegna þess,
að þau varða leiðina til miklu
fullkomnara mannlífs en áð-
ur hefur þekkzt á jörðinni".
í þá sannfæringu sína mun
hann hafa sótt þrek til að lifa
ávallt hiklaust þvi lífi, sem .
hann kaus sér ungur að ár-
um.
Haraldur Jóhannsson
Énda þótt ég sé þess full-
viss, að Brynjólfur Bjamason
hefði helzt kosið að verða
sextugur í ró og naeði, læt; ég
þessar línur frá mér fara, og
þá hvað helzt vegna þess, að ;
ég veit víst, að aðrir eru á-
kveðnir að rjúfa þögnina.
Að stúdentsprófi loknu stóð
hugur hans til vísindaiðkana,
enda er hann gæddur frábær-
um hæfileikum til slíkra starfa,
skarpskyggni og gjörhygli, sem
hann beitir að hverju fyrir-
bæri. Af djúpstæðri ást til
lífsins og sterkri löngun til
að kynnast lögmálum þess til
botns, hóf hann nám í lífeðl-
isfræði. Hún ein fullnægði
honum þó ekki og jafnframt
iagði hann stund á heimspeki:
af rniklu kappi og kynnti sér.
rækilega flestar stefnur 1
þeirri grein, þar á meðal díal- ;
ektiska efnishyggju þéirra
Marxs og Engels. í henni fánn
■ hann lykilinn að lögmálum til-
verunnar og bráðlega varð
hann slíkur snillingur í að
beita þessu tæki mannlegrar
hugsunar, að fáir samtíðar-
menn hans hafa staðið honum
á sporði í því. Bækur hans:
„Fom og ný vandamál“ og
„Gátan mikla" bera þessu ó+
Framhald á 11. síðu. i
Jóhannes úr Kötlum var
meðal ræðumaima, í samsæti
því sem vinir og samherjar
héldu Brynjólfi Bjamasyni í
fyrrakvöld. Fer ræða hans
hér á eítir.
Kæru .heiðursgestir; góðir
félagar:
I maimánuði árið 1907 var
fimmta þing rússneska sósíal-
demókrataflokksins háð í
Limdúnaborg og var Maxim
Gorkí einn meðal fulltrúanna
þar. Þá hitti hann Bemard
Shaw í fyrsta sinn. Síðan
Iiðu árin þar til Gorkí átti
sextugsafmæli árið 1928. 1
tilefni af því skrifaði Shaw
honum svohljóðandi bréf:
„Kæri Gorki minn.
Getur það átt sér stað að
þú sért ekki nema sextugur?
Mér finnst vera liðin heil öld
eíðan við hittum'st í Lund-
únum; og þá varstu þegar
orðinn fulltíða maður.
Ég hef viðhaldið kunning-
skap okkar með því að Iesa
bækumar þínar og vona að
þú lítir öðruhver.iu i mínar.
Evrópa tók ekki eftir minni
elli fyrr en ég varð sjötugur;
en þá ætlaði hún líka að
gera út af við mig með ham-
ingjuóskum: ég varð að flýja
til þess að b.iarga lífi mínu.
Hversvegna fáum við ekki að
eldast í friði?
Þinn einlægur
Bemard Shaw“.
Nú gæti ég lagt eitthvað
svipaðar spumingar fyrir
Brynjólf Bjamason. Mér
finnst til dæmis vera liðin
heil öld síðan við hylltum
hann fimmtugan á Borginni
með þvílíkum fínindum að
maður mátti ekki einu sinni
nefna trunt trunt óg tröllin í
fjöllunum. Ekki þó svo að
skilja að mér hafi fundizt
þessi síðasti áratugur lengi að
líða ~ hann hefur þvert á
móti verið allra áratuga
hráðflevgastur beirra er ég hef
lifað. Hitt væri heldur að at-
burðarásin sé nú orðin svo
h röð, flaúmúr þróunarinnar svo
fossandi og snertingin við
verðandi heimssögunnar evo ;
nám að okkur geti fundizt
einn áratugur samsvara heilli
öld áður og jafnvel meira en
það.
Ég ætla ekki áð nota þessa
stund til að fjölyrða um ævi-
feril Brýnjólfs Bjamasonar.
Við vitum öll að einu sinni
var hann fátækur sveitapiltur
austur í Flóa, að hann var
síðasti garðstúdent’nn við
Hafnarháskóla, að hann nam
lí.feðlisfræði þar og síðar
í Þýzkalandi, að hann las
heimspeki og marxisma í
hjáverkum, að hann hljóp í
fararbrodd íslenzkrar verk-
lýðshrevfingar þegar heim
kom, að hann stofoaði jafn-
aðarmannafélagið Rnörtu, að
hann var ritstjóri Verka-
lýðsblaðsins, að hann var
dæmdur fvrir guðlast, að
honum var bolað frá kennslu-
störfum, að hann stofnaði
Kommúnistaflokkinn, að hann
'stofnaði Sósíalistaflokkinn, að
hann var alþiingismaður, að
hann var rekinn úr breta-
vinnu, að hann var mennta-
málaráðherra, að hann sér
ekki sólina fyrir Jónasi Hall-
grímssyni, að hann unir sér
bezt uppi í óbvggðum og að
hann hefur verið hinn skyg°:ni
og trúfasti vökumaður alþvð-
unnar á Islandi í hálfan f jórða
áratug.
Hinsvegar er ég ekki viss
um að okkur sé öllum jafnljóa
sú merkilega heimild um
andlegt þanþol Brynjólfa
Biarnásonar sem hefur birzt
okkur á þessum síðasta á.ra-
tugi ævi hans.
Sá áratugur hefur vorið
mikil örlagat’.ð hér á jörð-
unni. Ég vil nefna örfá dæmi.
6 hundruð millj. Kínver.ja hafa
stofnað með sér alþýðulvð-
veldi. Stalín látinn hefur
verið gagnrýndur með þeim
hætti að hrikt hefur í mátlor-
viðum sósíalismans vitt um
I'nd. Hver gervihnötturinn af
öðrum hefur þotið út í géim-
inn og boðað stjamnám jarð-
arbúa. Ógn eldflauganna og
helsprengjanna spannár heims-
endanna á milli. Nýlenduþ.jóð-
ir hey.ja blóðuga frelsisbar-
áttu. Fimm milljónir manna
ráfa atvinnulausar í auðsæld
Bandaríkjanna. Borgarastyrj-
öld eða fasismi vofir yfir
Frakklandi.
Hér héima h'efur þessi ára-
túþúr' Vétíð einskonar’lréyfari
nýÍTkrar' þ.jóðál*'''' eem ékki
vkann áð meta hið unga siálf-
felæðí sitt né gera andleg og
siðferðileg verðmætí sí.n gi.'d-
andi á alþjóðavettyangi. Að
vísu hefur höfuðskáld okkar
verið sæmt nóbelsverðlaunum.
Framhald á 9 . síðu,