Þjóðviljinn - 05.06.1958, Blaðsíða 6

©) — ÞJÓÐVILJINN — Fimmtudagur 5. júní 1958
T

Þjóðviliinn
titgeiandi: Samelntngarflokkur alÞyu^ . £&«usira«u(»KKu*uM* ui^edórar
Magnús Kjartansson (áb.)f Siguröur Ofmrmunósson. — Frettantstjón: Jón
Bjarnason. — Blaðamenn: Ásmunöur öígurjoutteon. ^uömundur Vigfússon,
Ivar H. Jónsson. Magnús TorfJ ÖlfvfsBon, 8i(na*3cn jonannsson. Auglýs-
ingastjóri; Guðgeir Magnúp.son - cfcreiffsia, auglýsingar, prent-
smiðja: Skólavörðustíg lf#. - öma: 1V-600 (6 ilnur) AStanitarverð kr. 25 á
mán. 4 Rsykjavík og nágrenni; kr. 22 annarset. ^omaiioiuverð kr. 1.50.
**rentsmiðja ÞMIWItew*
Brezk vinarkveðja
'Tyí hafa Bretar sent okkur
1 kveð.ju sína rétt einu sinni.
Þeir mótmæla því að sjálf-
sögðu að við endurheimtum
hluta af rétti okkar á hafinu
umhverfis landið og segjast
ekki sætta sig við það að
nokkurri þjóð haldist uppi að
brióta lög! Það var ekki ó-
nýtt að fá slíka yfirlýsingu
um ást á lögum frá stjómar-
völdum þiess ríkis sem hefur
kúgað og arðrænt öllum öðr-
um meir í, sögu mannkynsins
og brotið fleiri lög, skráð og
óskráð; þegar brezka ljónið
ætlar að fara að ákalla „lög“
sér til stuðnings er því sann-
arlega brugðið.
|g hvað eiga brezk stjóm-
arvöld við þegar þau ræða
tim löglegar aðgerðir? Á ráð-
stefnunni í Genf náðist ekki
samkomulag um neina al-
þjóðasambykkt um landhelgi
þjóða. Hins vegar var yfir-
gnæfandi meirihluti þjóðanna
isamþykkur 12 mílna fisk-
veiðilögsögu, þótt sú niður-
staða væri ekki formlega
staðfest vegna ágreinings um
cnnur atriði. Hinn ótvíræði og
mangsannaði réttur Islend-
inga nýtur þannig siðferðis-
legs stuðnings mikils meiri-
hluta þeirra þ.jóða sem hnött-
inn byggja. Og fordæmin eru
orðin býsna m"rg. Sovétríkin
og öll strandríki Austurevr-
ópu hafa 12 mílna landhelgi
og Bretar hafa sannarlega
„sætt sig við“ það. Og 12
xnílur eru hreint smáræði hjá
landheigi sumra ríkja, t. d.
í Suðurameríku, sem spenna
yfir allt að 200 mílur. Bretar
hafa sannarlega „sætt sig við“
þá landhelgi án nokkurra að-
•gerða; þeir eiga að vi.su ekki
stórra hagsmuna að gæta á
því svæði, en hverju máli
skiptir það fyrir ríkisstjórn
sem segist hafa það að mark-
miði að vernda lögin; lög geta
þó varla farið eftir því einu
hvort Bretar hafa hagsmuni
af beim. Og það sem Bretar
hnfa sætt sig við hjá Sovét-
rík.junum, Austurevrópuríkj-
unum, Suðurameríkjrík.junum
©g fjölmörgum öðrum rík.jum
•geta þeir ekki komizt h.já að
sætta sig við hjá Islendingum
eínnig — eða fer mat brezkra
st.iórnarvalda á lögum og
rétti eftir því einu hvort við
er að eiga stórveldí eða vopn-
lausa smáþjóð?
fslendingar hafa áður fengið
slíka orðsendingu frá Bret-
um. I maíbyrjun 1952 mót-
mæltu brezk stjórnarvöld
stækkun landhelginnar um
eina mílu, úr þremur í fjór-
ar. og fylgdu mótmælunum
eftir með hótunum um „frek-
ari aðgerðir“ ef Islendíngar
létu ekki undan og neituðu að
taka unn samninga við Breta
um lífshagsmuni sína. Öll
þjóðin mótmælti þá þessari
brezku orðsendingu og Ólafur
Baráttan í Frakklandi er
enn á byrjunarstigi
Thors, þáverandi forsætisráð-
herra, lýsti yfir því að ekkert
undanhald ltæmi til greina og
að aldrei yrði samið við nokkra
þjóð um landhelgi íslend-
inga. Þau mótmæli og sú
stefna sem í þeim felst er enn
sem fyrr stefna allra Islend'
inga. Og við höfum reynsluna
af því að með órofa samstöðu
tryggjum ríð rétt okkar.
Brezk stjórnarvöld sættu sig
í verki við hina nýju land-
helgi, brezku togararnir virtu
hina nýju línu ekkert verr en
þáfyrri og þeir greiddu sektir
sínar ef þeir vom teknir fyr-
ir lagabrot. Eina raunverulega
refsiaðgerðin var löndunar-
hannið, sem var að vísu mjög
alvarleg tilraun til þess að
svelta okkur til hlýðni en
snerist okkur fljótlega til
góðs, og þar kom að brezka
stjómin blygðaðist sín fyrir
framkomuna og aflétti lönd-
unarbanninu. Eftir þá reynslu
er það vægast sagt kynlegt að
Bretar, Frakkar og Belgir
skuli í hinum nýju yfirlýsing-
um sinum tala um að engin
fiskveiðilögsögn sé lögmæt
utan þriggja mílna — þeir
kref jast þess sem sé að land-
helgi íslendinga verði minnk-
uð! Virðist það helzt benda
til þess að yfirlýsingarnar séu
samdar af mönnum sem litla
þekkingu hafa á málavöxtum
og afgreiða hótanir sínar
fremur sem form en veruleika.
Bretar fara fram á það að
við tökum upp samninga
um landhelgina. Það hefur
verið stefna allra Islendinga,
margítrekuð af forustumönn-
um allra stjórnmálaflokk-
anna að um landhelgi sína geti
íslendingar eliki samið viðþ
noklira Jíjóð og muni aldrei
gera. Landhelgismálið er ís-
lenzkt innanríkismál, stutt
fyllstu rökum, sögulegum,
þjóðréttarlegum, vísindalegum
og atvinnulegum. Islendingar
hafa lengi beðið með þann á-
fanga sem nú hefur verið á-
kveðinn og aðgerðirnar,
stækkun í 12 mílur frá ó-
breyttum grunnlínum, var sú
minnsta sem hægt var að kom-
ast af með. íslendingar hafa
sýnt þeim þjóðum sem hér
hafa hagsmuna að gæta meira
langlundargeð en unnt var að
ætlast til með nokkrum rétti.
Það eru liðin 10 ár síðan ís-
lendingar staðfestu með lög-
um bann ásetning sinn að
tryggia sér umráð yfir land-
grunninu öllu og hafinu yfir
því, þannig að ráðstafanir Is-
lendinga þurfa sannarlega
engum að koma á óvart. En®-
þótt Islendingar hafi sýnt
Bretum biðlund og fyllstu til-
litssemi, skulu þeir ekki í,-
mynda sér að hægt sé að
tryggja undanhald með þvi að
senda okkur orðsendingar
skráðar með ósæmilegum
munnsöfnuði og marklausum
Valdataka Charles de Gaulle
hershöfðingja í Frakklandi
hefur enn sem komið er Jivorki
uppfyllt vonir stuðningsmanna
hans né staðfest ugg svartsýn-
ustu andstæðinganna. Þegar til
kastanna kom varð hershöfðing-
inn að slaka í ýmsu á kröfum
sínum. í fyrstu krafðist hann
alræðisvalds í eitt ár en hefur
orðið að sætta sig við misseri.
Hann kvaðst ekki myndi taka
við völdum öðru vísi en í um-
boði allra þingmanna nema
kommúnista, en varð að láta
sér nægja litlu meira en hreinan
meirihluta, 329 atkvæði gegn
224, en 43 þingmenn sátu hjá.
Mesti ósigur de Gaulles og
stuðningsmanna hans í hópi
flokksforingjanna var að fleiri
þingmenn sósíaldemókrata
greiddu atkvæði móti honum en
með, 49 af þingmönnum flokks-
ins buðu Mollet foringja sínum
■byrginn og greiddu atkvæði
gegn hershöfðingjanum, þar á
meðal Pineau fyrrverandi utan
ríkisráðherra. Með de Gaulle
voru 42 sósíaldemókratar, auk
Mollets forustumenn eins og
Moch og Ramadier. Róttæki
flokkurinn klofnaði einnig, 18
þingmenn hans undir forustu
Mendés-France snerust gegn de
Gaulle, þar á meðal tveir aðrir
forsætisráðherrar, Daladier og
Mc
hótunum. Og þótt íslendingar
b.afi deilt um landhelgismál-
ið eins og annað, skulu Bret-
ar ekki ímynda sér að þeir
finni hér nema einn vilja þeg-
ar endanleg ákvörðun hefur
verið tekin og vaðið er að
okkur með dónaskap.
leggja tillögur sínar fyrir þjóð-
ina í allsherjaratkvæðagreiðslu
án þess að bera þær fyrst undir
þingið, en hann varð að hóta '
að segja af sér til að knýja þá
heimild fram. Hinsvegar getur
hann ekki breytt kosningalög-
unum upp á eigin spýtur.
Nú er de Gaulle kominn til
Alsír,'þar sem val hans á
ráðherrum hefur vakið von-
brigði meðal hershöfðingja og
Jaques Duclos, formaður
þingfl. franskra kommúnista
Bourges-Maunoury, en 24 þing-
menn róttækra stóðu með hers-
höfðingjanum. Ætlun de Gaulle
og stuðningsmanna hans hafði
verið að einangra kommúnista
og bandamenn þeirra, 147 þing-
menn, en það mistókst alger-
lega. Auk kommúnista greiddi
helmingur þingflokks sósíal-
demókrata, tæpur helmingur
róttækra og níu þingmenn ann-
arra flokka atkvæði gegn for-
sætisráðherraefni valdaræningj-
anna í Alsír.
follet tókst ekki fá minni-
hlúta flokksbræðra sinna
til að styðja de Gaulle fyrr en
hershöfðinginn hafði gefið ýmis
loforð, sem eru hægrisinnuðum
fylgismönnum hans þvert um
geð. Hann hefur heitið því að
skerða í engu almenn mannrétt-
indi, virða réttindi verkalýðs-
félaganna og hagga ekki við fé-
lagsmálalöggjöfinni. Reynslan
ein mun sýna hvers virði þessi
loforð eru. Hershöfðinginn hef-
ur fengið heimild þingsins til að
endurskoða stjórnarskrána og
Owistiem Pin*a*
landnema. Þegar þetta er ritað
hafði hann ekki enn gert kunna
stefnu sína í málum Alsír og
enginn veit því enn hvað hann
hyggst taka til hragðs til að
leysa það vandamál, sem fyrst
og fremst veldur því að hann
hefur hafizt til valda á ný.
Landnemarnir, hershöfðingj-
arnir og Soustelle, fyrrum einn
af nánustu samstarfsmönnum
de Gaulle, hrópa nú hástöfum
að þeir vilji algera innlimun Al-
sír í Frakkland með fullu jafn-
rétti Serkja við aðra franska
borgara. Engum kemur til hug-
ar að landiiemunum sé þetta
alvara, hingað til hafa allar til-
raunir til að veita Serkjum
jafnrétti við Frakka strandað
á þeim. Innlimun og jafnrétti
myndi meðal annars hafa í iör
með sér að um 100 serkneskir
þingmenn frá Alsír tækju sæti
á þinginu í París. Hingað til hef-
ur de Gaulle ekki minnst á inn-
limun Alsír en hinsvegar látið
falla margræð orð um að koma
verði sambandinu milli þess og
Frakklan,ds í það horf að tekið
sé tilhlýðilegt tillit til „séreðlis“
hins fyrrnefnda. Þetta hafa
margir túlkað þannig að fyrir
de Gaulle vaki að bjóða Alsír
sjálfstjórn í einhverri mynd.
F^að er nú á allra vitorði að
uppreisnin í Alsír hefur
verið undirbúin síðan í fyrra,
og að de Gaulle hét hershöfð-
ingjunum stuðningi sínum í
apríl, nokkrum vikum áður en
uppreisnin brauzt út. Banda-
menn hershöfðingjanna meðal
óbreyttra borgara, ævintýra-
menn og fasistar bæði í Alsír og
Frakklandi, hafa ekki farið dult
með að fyrir þeim vakir að
koma á varanlegri einræðis-
stjórn. „Nú er lokið valdatíma
menntamanna og gyðinga!“
hrópaði foringi uppreisnarinn-
ar á Korsíku sigri hrósandi á
fjöldafundi í Ajaccio. Menn af
þessu sauðahúsi ráða nú öllu
meðal landnema í Alsír og þeir
munu reyna að búa um sig í
Frakklandi í skjóli stjórnar de
Gaulle. Þeir geta með réttu
stært sig af að hafa komið
hershöf ðing j anum til valda.
Mendés-France komst svo að
orði, þegar þingið ræddi stefnu-
yfirlýsiiigú de Gaulle, að hann
myndi ekki greiða honum at-
kvæði, vegna þess að það myndi
þýða uppgjöf fyrir þvingunum
og hótun um borgarastyrjöld.
Mendés-France réðst heiftarlega
á hershöfðingjana í Alsír, kvað
þá árum saman hafa hindrað
friðsamlega lausn í Alsír og síð-
an troða upp á Frakkland ríkis-
stjórn eftir sínu höfði undir því
yfirskini að það sé eina ráðið
til að finna lausn á Alsírdeil-
unni. „Franska þjóðin heldur
að við séum frjálsir, en við er-
um það ^kki lengur“', sagði
Mendés-France. „Fjórða lýð-
veldið líður undir lok vegna
galla sinna og vegna þess að
það skorti skarpskyggna og hug-
rakka forustumenn. Þetta er
ekki lýðræðinu að kenna, held-
ur þeim sem ekki hafa fengizt
til að beita grundvallarreglum
þess.“
|rð Mendés-France eiga "við
Mollet, Pflimlin og hina.
flokksforingjana, sem hlupust
frá ábyrgðinni sem þingið hafði
falið þeim með yfirgnæfandi
meirihluta og leituðu á náðir
forsætisráðherraefnis uppreisn-
armannanna í Alsír. Almenning-
ur í Frakklandi sýndi með hóp-
göngum, fundahöldum og verk-
föllum að hann er reiðubúinn
að verja lýðveldið, en mikill
hluti af stjórnmálaforingjunum
brást á úrslitastundu. Samt sem
áður varð því til leiðar komið
Erlcnd
11«J i ii d i
að samsærismennirnir komust í
fyrsta áfanga miklu skemmra
en þeir ætluðu sér. Frönsk al-
þýða er sárri reynslu ríkari, en
samtök hennar eru óbuguð.
Rúmur helmingur sósíaldemó-
krata á þingi og þrír tugir þing-
manna frjálslyndra borgara-
flokka létu engar storkanir fæla
sig frá að standa með kommún-
istum gegn de Gaulle. Um allt
Frakkland hafa óbreyttir fylgis-
Pierre Mendés-France
menn verkalýðsflokkanna og
aðrir vinstri menn tekið hönd-
um saman og búa sig nú í sam-
eining’u úndir næstu oúostu.
Þrátt fyrir það sem gerzt héfur
er enn of snemmt að syrgja lýð-
ræðið i Frakklandi.
M. T. Ó.