Þjóðviljinn - 20.06.1958, Blaðsíða 6

6) — ÞJÓÐVILjnSTN — Föstudagur 20. júní 1958
mÓÐVIUINN
UtKefandi: Sameiningarflokkur albýðu — Sósíalistaflokkurinn. — Kitstjórar:
Magnús Kjartansson (áb.), Sigurður Guðmundsson. — Fréttaritstjóri: Jón
Bjarnason. — Blaðamenn: Ásmundur Sigurjónsson, Guðmundur Vigfússon.
I ívar H. Jónsson, Magnús Torfi Ólafsson, Sigurjón Jóhannsson, Sigurður V.
\ Friðþjófsson. — Augiýsingastjóri: Guðgeir Magnússon. — Ritstjórn, af-
f greiðsla, auglýsingar, prentsmiðja: Skólavörðustíg 19. — Sími: 17-500 (5
í línur). — Askriftarverð kr. 25 á mán. i Reykjavík og nágrenni; kr. 22 ann-
arsstaöar. — Lausasöluverð kr. 1.50. — Prentsmiðja Þjóðviljans.
Atvinnuöryggi
S]ötugur
Sylveríus Hallgrímsson
¥ Tm þessar mundir herma op-
^ inberar heimildir að fimm
milljónir manna séu atvinnu-
iausir í Bandaríkjunum. Alit
frá síðustu áramótum hefur
þetta geigvænlega atvinnuleysi
haldizt í Bandaríkjunum, og
einatt verið meira en nú, allt
upp í sjö milljónir. Sé reiknað
með að hver atvinnuleysingi
hafi tvo menn á framfæri sínu
til jafnaðar hefur þetta hörm-
ungarástand náð til 15—20
milijóna manna ó þessu ári —
áttunda hvers manns í Banda-
ríkjunum. Það er erfitt fyrir
Islendinga að gera sér grein
fyrir slíkum tölum — þær jafn-
gilda því að hundrað þjóðir á
stærð við okkur hefðu ekkert
fyrjr sig að leggja. Þessi mikli
íjöldi lifir á styrkjum og opin-
berum matargjöfum og hefur
misjafnlega mikið í sig og á;
sunúr búa við sárasta skort.
Þetta gerist 1 iandi, þar sem
framleiðslugetan er meiri en í
nokkru öðru landi heims og þar
sme öll tök eru á að búa hverj-
um manni næg verkefni og hin
beztu kjör. En ástæðan er and-
stæður auðvaldsþjóðfélagsins,
ofurvald auðhringanna og
stjómleysi í efnahagslífinu í
heild. Ekki ætti að þurfa að
færa rök að því hvílíkt afbrot
slíkt stjómarfar er og hvílíka
ógæfu það lejðir yfir milljónir
manna.
¥7" reppan í Bandaríkjunum
hefur haft hin víðtækustu
áhrif í öðrum löndum, sem
mikil viðskipfi hafa við hið
vestræna stórveldi. Stórfellt at-
vinnuleysi hefur verið í Kan-
ada að undanfömu, atvinnu-
leysi er .nú meira í Bretlandi en
verið hefur árum saman, eða
um 500 þúsundir manna, og
svipuð hefur þróunin orðið í
ýmsum löndum öðrum; mikið
atvinnuleysi hefur til að mynda
verið landlægt í Danmörku um
langt skeið og hafa fjölmargir
Danir flutzt úr landi á undan-
fömum árum; sömu sögu er að
segja um ítalíu þar sem fjöldi
fólks flýr land árlega vegna
þess að atvinna er ekki fáanleg
og hin sárasta neyð er hlut-
skipti milljóna manna.
að er ástæða fyrir íslend-
inga að gefa þessari þróun
í grannlöndunum nánari gætur
en gert hefur verið. Á sama
tíma og athafnir dragast saman
í kringum okkur og æ fleira
fólki er neitað um verkefni, er
atvinna svo mikil hér að vinnu-
afl hrekkur ekki til og við
verðum að leita aðstoðar hjá
öðrum þjóðum til að anna
verkefnum okkar. Þetta er hin
mikla jákvæða staðreynd í ís-
lenzku efnahagslífi, og henni
skulum við vissulega ekki
gleyma er við gagnrýnum rétti-
lega efnahagsráðstafanir sem
við teljum ranglátar og hættu-
iegar.
■pnginn skyldi ætla að hið
góða atvinnuástand hér sé
einhver tilviljun eða guðsbless-
un. íslendingar þekkja sannar-
lega böl atvinnuleysisins af
eigin raun. Menn muna jat-
vinnuleysisárin fyrir stríð, þeg-
ar markaðimir hrundu í við-
skiptalöndum okkar í heims-
kreppunni. Og það eru ekki
nema sjö ár síðan mikið at-
vinnuleysi var hér í Reykjavík
og víða úti urn land. Einnig
það atvinnuleysi stafaði af
markaðserfiðleikum; íhalds-
stjómin sem þá fór með völd
hafði ánetjazt svo Marshall-
stefnunni að hún einskorðaði
viðskipti íslendinga við Marsh-
alllöndin samkvæmt erlendum
fyrirmælum, en þar reyndust
markaðir svo lélegir og tregir
áð framleiðsluvörur okkar
hrúguðust upp óseldar, og aft-
ur og aftur gripu stjórnarvöld-
in til þess óyndisúrræðis að
banna fiskveiðar með öllu!
Astæðan til þess hversu gott
atvinnuástand er hér á
landi, þótt kreppa geisi í grann
löndum okkar, er sú að við höf-
um tryggt okkur næga og
góða markaði utan kreppu-
svæðisins fyrir framleiðsluvör-
ur okkar, svo að við höfum
ekki undan að framleiða upp í
samninga, og í annan stað að
núverandi stjórn hefur lagt
allt kapp á það með opinberum
aðgerðum að tryggja að allir
framleiðslumöguleikar okkar
séu hagnýttir til hins ýtrasta.
Þetta hvort tveggja er að sjálf-
sögðu hyrningarsteinar þess að
næg atvinna sé í landinu, og
ef aðra forsenduna skortir,
hrekkur hin skammt. Og varla
er nokkur þjóð heims jafn háð
því að hafa næga og góða
markaði og við Islendingar, svo
mjög sem við verðum að afla
okkur nauðsynja með innflutn-
ingi frá öðrum þjóðum. Ef við
værum bundnir við Bandaríkin
og Vesturevrópu með sölu á
afurðum okkar, væri kreppan
sem að undanförnu hefur mót-
að bandarískt efnahagslíf einn-
ig búin að læsa klóm sínum
um okkur og leiða yfir okkur
hið sára böl atvinnuleysisins.
■jMTönnum hættir við að líta á
■^** fulla atvinnu sem sjálf-
sagðan hlut — og auðvitað ætti
atvinnan að vera sjálfsagður
réttur í hverju þjóðfélagi. En
við vitum af eigin reynslu og
því sem er að gerast í löndun-
um umhverfis okkur, að rétt-
urinn til atvinnu er baráttu-
mál og hann verður aðeins
tryggður með virkri stjómar-
stefnu og beinum áhrifum
verklýðssamtakanna á stjórn
landsins. Ný afturhaldsstjóm
gæti á skömmum tíma brotið
niður atvinnuöryggið í landinu
með skammsýnni og ofstækis-
fullri stefnu í markaðsmálum,
eins og áður hefur gerzt.
Sylveríus Hallgrímsson,
verkamaður Grettisgötu 34, er
sjötugur í dag. Hann er fæddur
20. júni 1888 á Staðarfélli á
Fellsströnd í Dölum, en foreldr-
ar hans voru Hallgrímur Jóns-
son hreppsstjóri þar og danne-
brogsmaður, sem margir kann-
ast við, móðir hans Ingibj*rg
Maríusdóttir.
Eg leit inn hjá Sylveriusi,
þáði góðgerðir, sem hans ágæta
kona Helga Kristjánsdóttir
framreiddi, og vildi ég for-
vitnast eitthvað um það helzta
sem á daga hans hafði drifið,
en Sylveríus lét lítið yf.ir og
bað mig blessaðan um að vera
ekki að auglýsa sig í blöðum,
það tæki þvi ekki. Það leyndi
sér ekki að hann vildi ekki láta
hafa eftir sér neitt karlagrobb
og vel á verði um það.
Þrátt fyrir mikla hlédrægni
Sylveríusar í ummælum varð-
andi sjálfan hann, fór ekki
hjá því að ég yrði margs
vísari um hann af þessu stutta
samtali okkar, þótt hér verðl
lítið af því rakið.
Tæpra fimmtán ára gamall
yfirgefur Sylveríus átthaga
sína og dvaldi um hríð á Barða-
strönd, þó ekki lengur en svo,
að á 17. ári er hann kominn til
Hafnarfjarðar.
Það var erfitt í þann tíma
fyrir einstæðan pilt með tvær
hendur tómar að afla sér
menntunar, og reyndar ekki á
annarra færi en þeirra sem
mikið var í spunnið. Sylveríus
ræðst í að láta innrita sig í
Flensborgarskóla og útskrifast
þaðan árið 1907. Að sjálfsögðu
vann hann fyrir sér með nám-
jnu og fór meira að segja á
skútu í fyrsta sinn 1906. En alls
var hann 13 vertíðir á skútu
og reri fjölda sumur á Aust-
fjörðum.
Það liggur í augum uppi að
þessi sjötugi maður gæti sagt
frá margri ævintýralegri sjó-
ferð og krappri báru frá skútu-
árunum, en Sylveríus fer ekki
út í þá sálrna. Hann segir að
sjórinn hafi aldrei átt vel við
sig, og kveðst hafa verjð byrj-
aður að vinna við höfnina hér
í Reykjavík kringum 1920. —
Nokkru síðar eða 1923, er hann
kominn í grjótnám bæjarins
þar sem hann vann samfleytt
í 33 ár; og enn til dagsjns í
dag vinnur hann hjá bænum,
þótt ekki sé hann lengur í
grjótnáminu.
Eg þekki Sylveríus af margfa
ára kynnum í verkalýðshreyf-
ingunni og spyr hvenær hann
hafi fyrst komizt í snertingu
við verkalýðssamtökin.
„Ég var með í stofnun Há-
setafélags Reykjavíkur 1916 ög
verkfallinu þá, sem oft er vitn-
að í. En 1929 lét ég yfirfæra
mig i Dagsbrún og hefi verio
þar síðan eða í nærri 30 ár.
En hvernig er það annars, þú
hefir einnig látið neytendasam-
tök alþýðunnar ejthvað til þín
taka, eða er ekki svo?
„Jú, í rauninni datt mér i hug
■að svara spurningu þinni áðan
varðandi snertingu mína vjð
verkalýðshreyfinguna með því
að fara inn á þetta efni. Fyrsta
snerting min við hana var ein-
mitt i sambandi við neytenda-
samtök. 1914 var ég með í að
stofna verzlunarsamtök verka-
manna hér í bænum, og meðal
aðalhvatamanna þess voru Jör-
undur Brynjólfsson og Guðjón
Jónsson. Þetta var pöntunarfé-
lag sem við höfðum opið að
kvöldi eftir vinnudag, einu sinni
í viku, en þá skutumst við í
Sylverius Hallgi-imsson
okkar eigin .yerzlun og inn-
kaupin voru þá oftlega ekki
méiri að vöxtum en sem rúma
mátti í vasaklút. En þótt smátt
væri byrjað reyndist þetta vera
vísir að öðru stærra. Við höfð-
um trú á því áð með slíkum
samtökum gætu verkamenn
dregið úr oþri milliliðanna. Það
hefir ætíð verið skoðun mín að
neytendasamtöktn eigi að vera
annar meginþátturinn í hags-
munabaráttu verkamanna."
Þegar komið er út i þessa
sálma lifnár mjög yfjr samræð-
unum, því Sylveríus hefir í
rauninni verið virkur baráttu-
maður í neytendahreyfingu al-
þýðu höfuðstaðarins siðan 1914
og þau.lkunnugur sögu hennar.
-— Hann hefur ýmislegt. að iat-
huga við rekstur neytendasam-
takanna hér bæði fyrr og nú,
kann frá mörgu að segja málí
sínu til stuðnings og hefir sínar
hugmyndir um jákyæðar lausn-
ir vandamálanna. En það verð-
ur ekki rakið hér sakir rúm-
leysis. Þó skal hér getið eins,
sem Sylveríus kom inn á og hef-
ir reyndar oft bent félögum sín-
um á, en það er sú staðreynd,
að til þessa dags hefur verka-
lýðshreyfingín1-1 eWki lagt þá
rækt við néytendásamtök al-
þýðunnar sem skyldi og neyt-
endasamtök hennár ekki aðlag-
að sig sjónarmiðum verkalýðs-
samtakanna eins og vert er. —
Þetta er sannarlega þess vert
að íhugast vandlega af báðum
aðiljum, svo ekki sé meira sagt.
Tíminn hefir liðið skjótt inni
á heimili þeirra Sylveríusar og
Helgu. — Það verður ekki hjá
því komizt að slá botninn í
samtalið, sem hefir verið mér
hið ánægjulegasta og þakka fyr-
ir sig og bera frám ámaðar-
óskir í tilefni afmælisins. —
Undir þær ámaðaróskir munu
áreiðanlega margir taka af fé-
lögum Sylveríusar í verkalýðs-
og neytendásamtökurium.
Fréttatilkynning írá utanríkisráðuneytinu: 1
Jieíur yndi af havanavindlum,
skozku viský og ítölskum óperara4
„Snæddi hádegisverð í Hvíta húsinu og leit inn
í síðdegissamkvæmi hjá ambassador Finna"
Utanríkisráðuneytið íslenzka
er lítið fyrir það gefið að skýra
Islendingum frá atburðum sem
varða landsmenn alla. Fréttir
um orðsendingar sem okkur
berast og annað þvílíkt koma
ævinlega fyrst í erlendum út-
varpssendingum og blöðum, en
frásagnir ráðuneytisins hér ber-
ast eftir dúk og disk — komi
þær þá nokkumtíma. Þó geta
þeir atburðir gerzt í heiminum
sem utanríkisráðuneytið telur
að Islendingar megi fyrir enga
muni missa af — þannig barst
Þjóðviljanum mikið vélritað
skjal frá ráðuneytinu fyrir
nokkrum dögum, svohljóðandi:
„Vikublaðið Time birti 26.
maí s. 1. fjörlega ritaða grein
um Thor Thors sendiherra í út-
gáfu þeirri, sem ætluð er Suð-
ur-Ameríkuríkjunum. Með því
að þessi útgáfa berst að jafnaði
ekki hingað til lands, birtist
greinin hér í þýðingu. Greinin
nefnist „Ambassador to Every-
where“ (Ambassador í öllum
löndum) og víkur að því að
Thor Thors er sendiherra Is-
lands í mörgum Ameríkuríkj-
um, auk Bandaríkjanna og
Kanada.
„Þeir gætu rúmazt í einum
‘símaklefa fastafulltrúi íslands
hjá Sameinuðu þjóðunum, am-
bassador þess í Bandaríkjun-
um og sendiherrann í Kanada,
Brasilíu, Argentínu og Kúba.
Þeir eru sami maðurinn, Thor
Thors 54 ára að aldri, sem kom
tii Bándaríkjanna 1939 sem
formaður íslenzku sýningaj'-
nefndarinnar á heimssýning-
unni og árið eftir sem aðalræð-
ismaður í New York og tók til
óspilltra málanna.
Thor Thors, sem eitt sinn
var kappliðsmaður í knatt-
spyrnu og er iþróttamaníns-
legur á velli, Iauk lagaprófi
í Háskóla Íslands 1926 og hélt
síðan til Cambridge og Sor-
bonne til framhaldsnáms. Þeg-
ar heim kom, gerðist hann
framkvæmdastjóri útgerðarfé-
lags og tók sæti á Alþingi ■
(hinu elzta þjóðþingi veraldar
— stofnað 930). Síðan hélt
hann til heimssýningarinnar í
Flushing Meadow með styttu
af Íslendingnum Leifi Eiríks-
syni, sem sýnd var I sýningar-
deild Islands. ; Hann tók sér
bólfestu í New Ýork og starf-
aði að því að treysta samstarf ■
íslands og Banjiaríkjanna í ■;
heimsstyrjöldinni á meðan kaf-
bátarnir reikuðu um höfin eins
Framhald á 11. síðu.