Þjóðviljinn - 20.06.1958, Blaðsíða 7

Föstud&gur 20. júní 1958 — ÞJÓÐVILJINN — (7
Norskt landslag
Gamalt hús við lygnan fjörö.
og höfuð af undarlegum dýr-
um með kringlótt útglennt
augu með samofin te’kn vís*
dóms og vitfirringar i mögn-
uðum trollskap heiðninnar, og
isumir þessir munir eru nokk-
urt umhugsunarefni einum fá-
vísum Islendingi sem hafði
haldið að fornþjóðir norðurs-
ins hefðu ekki verið svo auð-
ugar að myndlist sem mætti
hera fram á heimsþingi þjóð-
anna.
Og svo erum við fyrr en
varir farin að skoða undar-
legan fleka af þeim viði sem
balsa nefnist eem nokkrir
ungir menn sigldu á frá Suð-
ur-Ameríku yfir Kyrrahafið
af mikilli fífldirfsku til að
sanna vi:ir.d:.Iega ti'gátu og
"TVTógu margir landar mínir
hafa þrætt Noreg upp á
sinn sálarstreng frá syðstu tá
og inn í botn á hverjum firði
norður eftir öllu allt þangað
til komið er á vit frænda okk-
ar Lappanna og hafa haft í
annarri hendi Pet.erseus Skole-
atlas með heilsíðulandabréfum
af ötlum fvlkium en í hínni
handskrifaðan lista vfír söau-
s'taði sem eru nefndir í. ís-
lenzkum forn.söaum þar á
meðal Heimskringlu Snorra
og þeim stöðum sem eru
nefndir í ættartötum sem ekki
enda á Bia.ma bunu ov Orími
hersi úr Soprni. Og við hvert
fótmál er það borið saman
og vinstri höndin látin vita
af þeirri hægri, og begar
nöfnunum ber saman á landa-
hréfinu og sagnfræsrðarlistan-
um þá er það skrásett í vasa-
hókina en áttavitinn dinglar
í bandi um hálsinn.
Öll þekkium við þann verð-
mæta litteratúr sem af bessu
athæfi hefur snrottið. það æt.ti
’ að duga í næstu fimm hundr-
; uð ár og ég vænti þess að
enginn reiðist mér þó ég feti
ekki í þessi frægu fótsnor.
Sömuleiðis er það öngar frétt-
' ir að Islendingi sé vel tekið
í Noregi. Norðmenn gera vel
við alla fslendinga einkum út
um sveitir þar sem þeir hugsa
til okkar eins og raunvera-
iegra ættingia sem hafa ver-
ið lengi í burtu. Einn daginn
fórum við um Raumaríki og
komum þar ! Kaernsmo í
Nesi. Bóndinn þar fvlifi hús
sitt með þessum kúltúrflæk-
ingum og veitti beim af rausn
og fagnaði gestunum ásamt
konu sinni með bvi. tignar-
látlevsi sem ennþá er til hiá
einum og einum béraðshöfð-
ingia sem hefur ekki briálazt
af skotflann'um nútímans. við
vornm leíddir um mikil blóm-
' ræktarhús af stoltum garð-
yrkiumönnnm sem gátu að
vísu ekki svnt okkur vínber
og annelsínnr Kkt og barst
úr Hveragerði í Morgunblaðs-
gluggann nm miðiau vo+ur »n
við steinbögðum yfir bví fs-
lend’ngaruír iafnvel ritst.ióri
Morgunbiaðsins ctyrn hefði nú
vel getað eumoð pf smu en
háftvísin ríkti ofar hverri
kröfn.
LandbÚusðsrskÓK er f
Hvammi, hað er víst skrifað
með einu emmi baðra. Og bee-
ar við komum baneað t.il að
! skoða ævagamlan biigarð með
sérkennilegum pvinsterkum
sexfándu aldar húsum úr
hjáikum rákumst, við á ungan
vasklegan fslending sem er að
l.iúka þar némi. hann heitir
Jóhannes Vilhiáimsson og
væri nú kiörgengur í, cvslu
Sigurðar Bjarnaoonar ferða-
félaga okkar hefði hann set.ið
á Fróni en honum iíkar svo
| vel vistin með Norðmönnum
að hann ætlar að setiast að
f Ráumaríki. hinu forna ríki
Erlings Sk.iálgssonar. Þarna
gengum við nm gamlar stofur
og sáum áhöld sem er löngu
hætt að nota en margir slikir
munir eiga sér sérstaka feg-
urð þar sem þeir hvila nú í
ellinni og manni vei’ður hugs-
að til margra fallegra áhalda
heima sem hverfa óðum úr
höndum vinnandi fólks, drabb-
ast niður og týnast.
Þennan dag ókum við um
sveitiraar og sólin skein á
snjóinn og dökkir stofnar
hinna nöktu trjáa renndu blá-
um skuggum út á hjarnið, og
girðingannrar og staurar sem
stóðu upp úr snjó lögðu til
lítil myndarleg spilverk og
mynztur með þessum sama
bláa blæ skuggans. Og þenn-
an dag heimsóttum við gamalt
fólk .á elliheimili.
Það var í nýjum húsakynn-
um og við vorum leidd í stór-
an móttökusal og boðið upp á
kaffi og bakkelsi af f jölbreyti-
legu tagi og þar vora fluttar
stuttar ræður og lýst húsa-
kynnum, byggingameistarinn
kynntur og gerð grein fyrir
gífurlegum aðstöðumun sem
væri til þess að annast gamla
fólkið héraa eða þarna fyrir
handan í gamla húsinu. En
gamla fólkið, hugsaði ég,
THOR VILHJÁLMSSON:
gamall og ónýtur, og engum
skyldur.
Einhversstaðar á leiðinni
tókst okkur Anders Ek að
stelast úr lestinni og laumast
í setustofu þar sem gamalt
fólk sat meðfram veggjunum
og við gengum yfir autt gólf-
ið þar sem enginn var í þess-
um stóra sal og heilsuðum
fólkinu. Við fórum að reyna
að tala við það en stundum
heyrði það ekki til okkar og
benti út um gluggann og
sagði: sólin skín þarna úti.
Á leiðinni út tókum við eftir
gamalli konu sem sat ein sér í.
ekugga af miklu arinstæði.
Þegar ég heilsaði henni var
svo erfitt að finna fastan
punkt í samræðunni að ég
reyndi að heita því sem ég
hafði heyrt hina segja og
sagði: nú skín sólin úti. En
gamla konan hrissti höfuðið
ákaflega og sagði: nei nei og
við það skildum við með löngu
handabandi.
Þegar við komum aftur út á
langan ganginn fyrir framan
voru félagar okkar horfnir og
þá var slæðingur af gömlu
fólki á ganginum eins og þvi
í Osló
hvar er gamla fólkið? Við
gengum um húsið og vorum
alltaf að tala um arkítektúr
e’n við Anderis Ek stálumst
til að skimast í hverja gátt
og hvert slcot á leiðinni til
að vita hvort við sæjum ekki
eitthvert gamalt fólk. Það
virtist ætla að mistakast með
öllu. Nema okkur var sýnt
inn í eitt herbergi samkvæmt
ósk að sjá vistarverumar og
þar lá einn gamall maður í
rúminu og horfði upp í loftið
eins og hann væri vanur því
að láta horfa á sig án þess
að blanda geði við skoðendur.
Hann er lasinn auminginn
var sagt.
Óg það kom líka í Ijós að
hann var sænskur og við
fengum að hevra að sam-
kvæmt reglugerðum um nor-
ræná sattivinnu fengju allir
Norðurlandabúar að vera á
gamalmennahæli hvar sem
þeir era staddir á Norð-
urlöndum ef þeir eru bara
nósm gamlir.
Hann lá í rúminu iangur, og
gömul húðin láusleg utan á
beinunum, og augun voru lítil
og frekar raunaleg og eins og
honum væri ljóst að það skipt-
ir ekki miklu máli fyrir aðra
hvort maður er dapur eða kát-
ur þegar maður er orðinn
hefði verið gefið merki um áð
nú væri það aftur frjálst.
Lítill hvikur karl kom
hlaupandi á móti okkur, tog-
aði í skeggið á mér og sagði:
sæll gamli, og hló ákaflega.
Og ykkur líður vel hérna er
það ekki? segi ég til að svara
þessum blíðuhótum.
Tror du det? sagði þessi
gamli maður með þungri á-
herzlu á hverju orði alvarleg-
ur og næstum ásakandi við
mig, þenna.n nýfundna kump-
ána. Svo brá hann alvörunni
og skellihló samkvæmt heim-
sneki sem hann hafði tamið
sér. og sagði: veiztu það minn
kall að ég man eftir forstöðu-
mannimim okkar sem litlum
strákpjakk? Þetta. var tiltölu-
lega ungur maður: ekki orðinn
áttræður ennbá. og jafnaldri
hans fvlgdi okkur út ganginn
og sa^ði við okkur: vitiði það
að við höfum e>uu héraa sem
er níutiu og átta ára? og
þagnaði sm'ggvast af stolti:
Hann bekkir nú ekki okkur
hina. Nema 'stundum. Bara
•áugnablik. Stundum kemur
hann í borðsalinn. En þá
bekkir hann okkur ekki hina
kal'ana. En bevar einhvers-
staðar er músilc þá, er sá
gamli mættur, og vill fá að
heyra. Og vertu nú blessað-
Bi-úðkaup í Setesdal. Fólk klœtt gömlum
\ vi&hafnarfötum.
ur og sæll og gangi þer vel.
Þegar við ókutti burt tókum
við ekki eftir þvx hvort það
3. GREIN
voru blómsturpottar í glugg-
unum heldur sáum við lifandi
andlit á gömlu fólki sem var
bara að bíða og veifaði til
okkar sem ókum aftur inn í
umferðarrásina.
En sólin skein um allan
snjóinn, og sumsstaðar var
ösp með hvítleitum berki, og
víða hin sígræna fura; og
skaflar meðfram veginum
felldu skuggana bláu n>ður á
tröðina með undarlegum
mynztrum.
Og tvö lítil börn í dökk-
•bláum og ranðum peysum
frestuðu því að renna sér n>ð-
ur langa brekku á sleða sín-
um meðan billinn fór í hvarf,
og snjórinn bráðnaði og af
brúnum húsþaka drupu drop-
amir, einn, tveir, þrí.r.
Þessa dagana skinti ört,
eina stundina skoðuðum við
víkingaskipin gömlu með hin-
xim óviðjafnanlega fögru lín-
um og formi og ýmsa gamla
foranorrræna listmuni með
þessum endalausu dreka-
mynztrum, eins og öll fom-
norræn mvndlist hafi snúizt
um samanvafinn orm, Mið-
garðsorminn þvi í þann tíð
höfðu menn ekki spurnir af
þeirri merkilegu sögupersónu
sem þenti formóður okkar
Evu á eplið skilningsins. Já
stóðust allar mannraunir und-
ir forystu nafna míns Heyer-
dal og allur heimurinn klaop-
aði fyrir tiltækinu sem fáir
hefðu hikað við að fordæma
sem óðsmannsæði fyrir fram.
Þarna voru þeir vikum sam-
an á flekanum og óx hár og
skegg og skáru ekki fremttr
en Haraldur lúfa.
í næstu andránni eram viö
svo stödd í. leikhúsi til a'ð
horfa á lokaæfingu á Jóns-
messunæturdraumi Shake-
speare í bjóðleikhúsinu. Það
var að mörgu leyti mjög fin
svning og ungur skólabróðir
Baldvins Halldórssonar frá
Bretlandi, Maurstad, lék Puck
með neistandi fjöri svo annar
eins -álfur hefur varla fyrr
sézt og handverksmennirnir
voru samstilltir eins og
kammerhl.iómsveit á að vera,
en allar hrevfingar og tilfær-
ingar á sviðinu voru undir
yfirstjórn ballettmeista>'or>s
frú Birgit Cullberg frá fiví-
bióð sem er talin einna
fremst meðal kóreografískra
höfunda og stjórnenda á
Norðuriöndum. Verk hennar
var svo vandað og hún hafði
náð að töfra fram svo mik-
inn plastískan hreinleika nð
bað var hin mesta raun að sjá
hvernig sviðsskrevtingaraar
sem voru gerðar af Ungvem'a
nokkrum Horvath að nafui
unnu gegn fegurðinni og o'rk-
uðu eins og ruddaleg skemmd-
arverk og magnaði með mf>>”ii
þá hugsun að allir þættir e!M
að vera samofnir eg pnitTviið-
aðir af einum vilja að sam-
eiginlegu marki.
í þessari sýnin°,u réð> hi”n
kóreógrafiski blæ>- hvi að
meginsviðið var mikið til a»tt
og einskonar þingstaður f”r’r
ýmsar kyiijaverur. álfa. að->is-
fólk og jarðbundna iðrmðar-
menn frá þeim tíma þeaar
þeir vora allt annað en beir
fjármálaleitu yfirskalaf u rsta r
og burgeisar eins og hér er
Framhald á 10 síðu