Þjóðviljinn - 27.06.1958, Blaðsíða 6

S) — ÞJÓÐVILJINN — Föstudagnr 27. júní 1958
IMÓÐVIIIINN
ÚtEefnndl: SameininBarflokkur alþyðu - Sósíalistaflokkurinn. - Ritstjórar:
Maanús Kjartansson <áb.)t Sigurður Guðmundsson. - Prét.taritstjóri: Jón
Bjarnason. - Blaðamenn: Asmundur Sigurjónsson, Guðmundur Vigfdsson.
Ivar H. Jónsson, Maenús Torfi Olafsson, Sigurjón Jóhannsson, Sigurður V.
Friðbjóísson. — Auglýslngastjóri: Guðgeir Magnússon. — Ritstjórn, af-
I ereiðsla, auglýsingar, prentsmiðja: Skólavörðustig 19. - Sími: 17-500 <5
I lmun. - Askriftarverð kr. 25 A mán. i Reýkjavik og nágrenni: kr. 22 ann-
arsstaðar. — Lausasöluverð kr. 1.50. - Prentsmiðja Þjóðviljans.
Hverjir hafa samþykkt það?
nPíminn birtir í gser orðrétt við-
tal sem Hermann Jónasson
hefur átt við norska blaðið Berg-
ens Tidende. Gerir forsætisráð-
herra þar ágætlega grein fyrir
íandhelgismálinu, en ræðir í nið-
■urlagi efnahagsmálin, og segir
þar m. a. að því er Tíminn
greinir
Oú skipan hefur verið höfð á
5?*-^ hér á landi að hækkaði
vöruverð hækkuðu laun sjálf-
krafa um leið. Þetta fyrirkomu-
lag hefur eyðilagt mikið fyrir
okkur. Nú hefur veiúð samþykkt
að afnema þetta í haust. Þá er
spumingin hvort launþegar vilja
fallast á þessa ráðstöfun. Þeir
halda þing síðsumars. Snúist
þeir gegn því að þetta sjálívirka
iaunakerfi verði afnumið hefjast
mikilir erfiðleikar. Það er hætt-
an í fjárhagslífi okkar nú, segir
Hermann Jónasson forsætisráð-
herra.“ (Leturbr. Þjóðv.)
etta eru kynleg ummæli, en
eru væntanlega rétt eftir
höfð fyrst Tíminn gerir enga at-
hugasemd. En hvaða aðilar eru
það sem hafa samþykkt að af-
nema vísitölukerfið í haust?
Ekki hefur Alþingi samþykkt
r’
Tminn hefur að undanförnu
haft uppi háværan munn-
söfnuð í garð Þjóðviljans og
Sósíalistaflokksins. Hefur
blaðið sagt að þessir aðilar
beiti sér fyrir virkri andstöðu
við efnahagslögin nýju og
birtist það í verkföllum þeim
sem nú eru hafin, enda ger-
ist Þjóðviljinn svo djarfur að
skýra frá þeim verðhækkunum
sem nú dynja yfir dag eftir
dag! Hefur blaðið sagt að í
þessu birtist samstaða sósíal-
ista og Sjálfstæðisflokksins;
hins vegar hefur það forðazt
að minnast á Aiþýðuflokkinn
í þessu sambandi. Alþýðublað-
ið hefur svo aftur birt hrafl
úr þessum skrifum Tímans og
í bætt við frá eigin brjósti að
allt væri þetta satt og rétt!
Staðreyndin er þó sú að að-
eins eitt félag hefur gert
verkfall vegna efnahagslag-
anna nýju. Það er Sjómanna-
félag Reykjavíkur, þar sem
Alþýðuflokkurinn er við völd
— að vísu fyrir náð Sjálf-
stæðisflokksins. Annað félag
— Hið íslenzka prentarafélag
—• hefur náð ca. 2% kaup-
hækkun, sem væntanlega hef-
ur verið rökstudd með nýju
efnahagslögunum, en einnig
það félag er undir stjórn Al-
þýðuflokksmanna — með
hjálp íhaldsins. Kröfur iðnað-
armannafélaganna fjögurra,
sem hófu verkfall í fyrrinótt,
eru hins vegar ekki í neinum
tengslum við efnahagslögin
nýju og afleiðingar þeirra.
Þau félög hafa á undanföm-
það, ekki hafa stjórnarflokk-
arnir samþykkt það, ekki hefur
það verið samþykkt innan rík-
isstjórnarinnar. Hefur þessi
ráðstÖfun ef til vill verið sam-
þykkt í innsta ,hring Fram-
sóknarflokksins sem er þá far-
inn að gefa sér eitthvert alræð-
isvald í efnahagsmálum þjóð-
arinnar?
TTverjir svo sem að „sam-
þykktinni“ standa er hægt
að ,.fulJviss,a forsætisráðherrann
um það að launþegar munu
aldrei una því að eiga að bera
verðhækkanir bótalaust. Verk-
lýðsamtökin hafa að vísu
margt við vísitölukerfið að at-
huga nú sem fyrr, en þau
munu aldrei taka í mál að
kerfið verði „afnumið" eins og
forsætisráðherra boðar, enda
er vægast sagt hæpinn timi til
að boða slíka kenningu þegar
nýjar verðhækkanir dynja yfir
dag hvem! Og í þessu efni eru
það samþykktir alþýðusamtak-
anna sem skipta öllu máli, og
menn sem vilja ganga í ber-
högg við þær bera ábyrgð á
þeim erfiðleikum sem af kunna
að hljótast.
afstaða
um árum dregizt aftur úr öðr-
um sambærilegum félögum og
hafa sýnt mikið langlundar-
geð í samningum eínum við
atvinnurekendur og reynt allt
sem þau gátu til að fá at-
vinnurekendur til þess að
semja án átaka um hina sjálf-
sögðu og óhjákvæmilegu sam-
ræmingu. Þegar þau voru
engu að síður neydd til samn-
ingsuppsagnar og verkfalls
að lokum. báru þau aðeins
fram samræmingarkröfur ein-
ar, og þær eru algerlega ó-
háðar efnahagslögum þeim
sem Tíminn ber mest fyrir
brjósti.
Allur þorri félaganna, þar á
meðal þau sem sósíalistar
og bandamenn þeirra stjórna,
bí.ða hins vegar átekta enn
um sinn og ætla að kynnast
reynslunni af efnahagslögun-
um og þeim verðhækkunum
sem nú dynja yfir dag eftir
dag. Væri vissulega fremur á-
stæða til að Tíminn þakkaði
þeim ábyrga afstöðu og gætni
en að hann haldi uppi fávís-
legu orðaskvaldri. Hins vegar
gera félögin sér sannarlega
engar gyllivonir um það hver
áhrif hinar nýju ráðstafanir^
hafi á kjör launafólks, enda
hafa þau gert ráðstafanir til
þess að geta hafið kjarabar-
áttu með lágmarksfyrirvara.
Það er skylda þessara félaga
að tryggja kjör meðlima
sinna, og í því efni geta fé-
lögin einmitt vitnað í stefnu-
yfirlýsingu núverandi stjórn-
ar sem hét því að tryggja
ARNI ÁGOSTSSON:
Móðurför íslenzkrar betlisfefnu
Oft heyrum vér stjórnmála-
menn vora brigzla hver öðrum
um það, að þeir gangi með
betlistaf frammi fyrir vestræn-
um stórveldum. Núverandi rík-
isstjórn er m. a. borin þeim á-
sökunum af Sjálfstæðismönn-
um. Gegnir þetta þó nokkurri
'furðu, því áð mig minnir, að
Sjálfstæðisflokkurinn í inni-
legri samstöðu með Alþýðu-
flokknum og Framsóknar-
flokknum, gengi fyrir stjóm
Bandaríkjanna á sinum tíma
og bæði þau um að staðsetja
herstöð á íslandi íslendingum
til halds og trausts i hörðum
heimi. — Þessi fyrsta betiiför
íslenzkra stjórnmálamanna til
Bandaríkjanna er furðulegust
fyrir það, að hún var gerð að
ósk Bandarikjastjórnar, vegna
Bandarikjanna sjálfra en ekki
íslendinga. Þessi för íslenzkra
stjómenda átti þannig forsend-
ur einar í óskum forráðamanna
erlends rikis, en hvergi rót í
brjóstum íslenzks fólks. Hún
varð því strax feimnismál á ís-
landi og af ótta við andstöðu
íslenzku þjóðarinnar á hernað-
araðgerðum erlends stórveldis
hérlendis var þessu áhugamáli
Bandarikjanna um herstöðvar
á íslandi snúið svo rækilega
við í málgögnum stjórnarflokka
hér, að það var gert að óum-
flýjanlegu lífsspursmáli fyrir
íslendinga, að þeir tryggðu sér
hervernd Bandaríkjanna.
Bandaríkin höfðu áður sýnt
mikinn áhuga fyrir því að öðl-
ast herbækistöðvar á íslandi
m. a. er þau báðu um að fá
Hvalfjörð leigðan til 99 ára.
Þeirri beiðni var synjað vegna
áhrifa sósíalista. Nokkru síðar
gengu forráðamenn þessa stór-
veldis á fund æðstu manna ís-
lenzkra og lögðu þeim lífsregl-
ur í þessu þýðingarmikla máli
Bandaríkjanna. Þeir sögðu ís-
lenzkum stjómmálamönnum
það að málinu yrði því aðeins
vel borgið, að það yrði gert að
íslenzku landvarnamáli og fs-
lendingum talin trú um, að það
væri stórhættulegt ábyrgðar-
leysi af þeirra hálfu að hafa
ísland vamarlaust á hverju
sem gengi í heimsmálunum.
Þetta gekk eftir. Flokkarnir,
sem létust trúa hervemdarhug-
mynd Bandaríkjastjórnar,
skrýddu sig nú í fyrsta skipti
kufli betlarans og báðu inni-
lega og ákaft um hervemd
hennar.
Hér kom fram leikni æfðra
stjórnmálamanna stórveldis í
viðskiptum við menn nýniynd-
ugs kotríkis, sem virðist hafa
verið svipað innan brjósts
frammi fyrir fulltrúum erlends
stórveldis og feimnum dreng,
sem mætir til spurninga hjá
presti sinum í fyrsta sinni.
Og sjálfsagt hefur það stutt
góð málalok Bandaríkjastjórn-
ar í þessu efni, að hún hef-
lífskjör launþega og bæta|
þau. Reynist þetta fyrirheit
stjórnarsáttmálans vanefnt, I
situr sízt á málgagni forsætis-
ráðherrans að áfellast félögin
fyrir það þótt þau neyðist til
þess að grípa til sinna ráða'
til þess að tryggja hagsmuni
og lifskjör launafólks. I
ur verið búin að leggja nokk-
uð rétt sálfræðilegt mat á
þá íslenzka stjórnmálamenn, er
við upphaf þessa máls komu.
Nóg um það. Bandaríkin höfðu
unnið stóran og frjósaman sig-
ur. íslendingar voru nú komn-
ir fyrir eitt pennastrik í þakk-
arskuld við erlent stórveldi,
sem hafði komið stóru og' þýð-
ingarmiklu máli sínu fram, án
þess að svo sýndist sem það
væri í þess þágu. íslendingar
höfðu fyrir opinbera beiðni
forsvarsmanna sinna leyst þá
þrekraun(!) að fá hervernd
Bandaríkjanna, sem miklu
fengust til að fóma til þess að
öryggi íslands yrði sem bezt
Árni Ágústsson
tryggt ef til stríðs kæmi. Og
þannig var málið látið blasa
við íslendjngum.
Þeir íslenzku sjórnmálamenn,
sem þannig tóku upp herstöðva-
mál Bandaríkjanna og gerðu
það að íslenzku landvarnamáli
á ytra borði, samkvæmt um-
saminni áaetlun við erlenda
menn og færðu á reikning
þjóðar sinnar siðferðilega
þakkarskuld í garð Bandaríkj-
anna fyrir að koma fram máli,
sem þó var, er og verður fyrst
og fremst mál hins erlenda
stórveldis, ejga ekki góðra
kosta völ, ef til þess kæmi, að
þjóðin frábæði sér náðarvernd
þá, sem hér um ræðir. Auðsætt
er að þeir menn gætu ekki
veitt utanríkismálum fslands
forstöðu, ef svo færi, að þjóðin
opnaði augu sín fyrir hinum
stórkostlegu blekkingum, sem
ofnar hafa verið um herstöðva-
málið frá byrjun.
Upphafleg meðferð her-
stöðvasamningsins var mjög
feimnisleg, m,ótuð af sífelldum
ótta við andúð þjóðarinnar,
enda var beiðnin um hervernd
ekki betur studd af íslending-
um en það, að ekki mun hafa
þótt öruggt að láta hana fá
formlega afgreiðslu á Alþingi í
upphafi og krafa, sem fram
kom um þjóðaratkvæðagreiðslu
í þessu kannski örlagaríkasta
máli þessarar aldar var stimpl-
uð nánast sem landráð og kom-
múnistískt samsæri gegn vin-
veittri stórþjóð.
Nú hefur mörgum íslending-
um komið það í hug með tilliti
til áhuga Bandaríkjanna fyrir
herstöð á íslandi, að afstaða
okkac hefði orðið önnur og
sterkari í þessu máli ef við
hefðum látið Bandaríkjastjórn
vinna að þessu máli sínu
sjálfa. Þá hefði hún að öllum
líkindum beðið íslendinga um
að mega hafa hér herstöð. ís-
lendingar hefðu þá getað sett
sín skilyrði. í þeirri aðstöðú
þurftu þeir ekki að nálgast
kommúnista eða Rússland
fremur en þeir sjálfir vildu.
Þeir þurftu aðeins að halda á
málstað Islands og sjá í hverju
honum væri mest lið. íslend-
ingar gátu vegn-a tryggðar og
tengsla við vestrænar þjóðir og
viðhorfa þeirra'í heimsmálum
orðið við ósk Bandaríkjanná
um herstöð hér um tiltekið
árabil eða þegar erfiðlega
horfði í heiminum. Enginu vafi
leikur á því að íslendingar
hefðu getað gert hagkvæmari
samnmga við Bandaríkin með'
þessum hætti en á grundvelli
betlimennskunnar með því m.
a. að heimta toll af öllum vör-
um, sem fluttar yrðu til her-
stöðvarinnar. Á þennan hátt
hefði málið . borið xétt að.
Bandaríkin hefðu þá opinber-
lega staðið í þakkarskuld við
íslendinga fyrir það að þeir
léðu þeim viss afnot af ís-
lenzku landi gegn ákveðnum
skilyrðum af íslands hálfu.
Hér er lauslega bent á það,
hvernig hægt hefði verið að
forðast fyrstu betliförina til
erlendrar ríkisstjórnar án þess
að nokkur vinabönd við vest-
rænar þjóðir hefðu verið rof-
in.
En stjórnendur íslands úr
þremur íslenzkum stjórnmála-
flokkum fóru aldrei þessa leið.
í stað þess fóru þeir í innilegri
samreið út á hinn breiða veg».
sem hefur leitt íslendinga til
aðstöðu ölmusumanna í sam-
starfi vestrænna þjóða.
Það sýnist því illgirnislegt
og . naumast samboðið sam-
fylgdarmönnum í fyrstu og
broslegustu betliför, sem farin
hefur verið á fund annars rík-
is af íslandi að þeir skuli nú
brigzla hver öðrum um síðari
betlireisur sem allar eiga upp-
haf sitt í hinni sameiginlegu
betliför þeirra allra, móðurferð
íslenzkrar betlistefnu á erlend-
an vettvang.
Þótt hér sé á það minnt
hvernig betur hefði mátt
standa að herstöðvasamningn-
um við Bandarikin af íslands
hálfu heldur en gert var, án
þess að slita nokkur eðlileg:
tengsl við vestrænar þjóðir, þá
felst ekki í því játning undir-
ritaðs um það, að íslendingar
hefðu nokkurn tíma átt að
leyfa hér herstöðvar.
Mín skoðun er sú, að smá-
þjóðir eigi það hlutverk helgast
nú og á komandi tímum, að
vera hlutlausar í átökum stór-
velda austurs og vesturs, að
þær eigi að sameina sig í hlut-
lausu bandalagi og öðlast með
því vald sem-um myndi muna
til þess að draga úr þeirri ógn-
arspennu sem. nú ríkir í al-
þjóðamálum. Þá spennu lina
þær ekki heldur auka með þvj
að vera taglhnýtingar annars-
hvors aðilans sem spennunni
valda.
Víðtækt bandalag margra
hlutlausra smáríkja yrði raun-
hæfasta friðaraflið eins og nú
er umhorfs. í heiminum.