Þjóðviljinn - 13.07.1958, Qupperneq 4

T '.«*»
4) — ÞJÓÐVILJINN — Surmudagur 13. júlí 1958
Þjóðviiiinn )
ÚtKefandl: Sameinlngarflokkur alþýðu — Sósíállstaflokkurlnn. — Rltstjórar:
Mapnús Kjartansson (6b.), Sigurður Ouðmundsson. — Fréttarttstjóri: Jón
BJamason. — Blaðamenn: Ásmundur Sigurjónsson, Ouðmundur Vigfússon,
fvar H. Jónsson, Magnús Torfi Ólafsson. Sigurión Jóhannsson. Sigurður V.
Friðbjófsson. — AuglýsingastJóri: Guðgeir Magnússon. — Ritstjórn. af-
grelðsla. auglýslngar, prentsmiðja: Skólavörðustíg 19. — Sími: 17-500 (5
línur). — Askriftarverð kr. 30 á mán. í Reykjavík og nágrenni; kr. 27 ann-
arsstaðar. — Lausasöluverð kr. 2.00. — Prentsmiðia ÞJóðviljans.
o___________________________
Er þetta norræn samvinna?
|7nn einu sinni hafa Islend-
*-i ingar fengið að kynnast
þvi hversu haldlitil hin marg-
rómaða „norræna samvinna'*
er, þegar kemur út fyrir
vettvang skálaglamurs og há-
tíðahalda. Við heyjum nú
baráttu i landhelgismálinu,
sem varðar alla framtíð okk-
ar, varðar líf eða dauða eins
og forsætisráðherra hefur
komizt að orði, og vissulega
hefði mátt ætla að frændþjóð-
ir okkar á Norðurlöndum
skildu afstöðu okkar manna
bezt og legðu okkur lið sem
þær megnuðu. En þvi fer viðs
fjarri að svo hafi verið. Á
Genfarráðstefnunni brugðust
þær okkur allar; meira að
segja Danir, sem þó mæltu
fagurlega um sérstöðu Is-
lendinga, Færeyinga og Græn-
lendinga, sviku ihúa þessara
landa og greiddu atkvæðimeð
bandarísku tillögunni, en hún
var sem kunnugt er hættuleg-
ust okkur.
: Tftir að Islendingar tóku á-
kvörðun sína um stækkun
fiskveiðitakmarkanna í 12
míiur, hefur sama sagan end-
urtekið sig. Dólgslegar hótan-
ir Breta í okkar garð virðast
ekki hafa komið neitt illa við
hina ástríku frændur okkar,
heldur reyna þeir nú að yfir-
gnæfa hverir aðra í fordæm-
ingu einni á aðgerðum okkar
og herða sig sérstaklega sið-
ustu dagana — eftir að Bret-
arnir sjálfir eru farnir að
stillast! Sænska ríkisstjómin
hefur sent formleg mótmæli
og heimtað samninga og und-
■anhald íslendinga. Danska
fiskimannasambandið hefur
samþykkt mótmæli með þeim
rökum að aðgerðir Islendinga
kunni að torvelda viðskipti
Dana og Breta! Og Lange,
ittanríkferáðherra Norðmanna,
hefur aftur og aftur viðhaft
mjög kuldaleg ummæli um
aðgerðir íslendinga og reynt
að veikja aðstöðu okkar út
á við, enda þótt landar hans
í Norðurnoregi heri fram
sömu kröfur og íslendingar
og hafi heitið því að styðja
okkur með ráðum og dáð.
Framkoma dönsku ríkis-
stjómarinnar og H. C.
Hansens forsætis- og utanrík-
ismálaráðherra Danmerkur er
kafli út af fyrir sig. Þegar
íslendingar höfðu tekið end-
anlegaPákvörðun í landhelgis-
málinu har Hansen fram til-
; lögii um; einhverja, ráðstefnu
á vegjmv Atlanzhafsbanda-
lagsins, enda -þ,ótt. hannf /yissi
fullvel að Islendingar teldu
slíka ráðstefnu andstæða
hagsmunum sínum. Og þrátt
_ fyrir neikvæðar uhdirtektir
okkar hefur Hansen ekki fall-
ið frá hugmynd sinni. Hann
hefur haldið þannig á samn-
ingum sínum við Breta, að
ekki verður fjallað um kröf-
ur Færeyinga fyrr en búið er
að finna „lausn“ á deilunni
við okkur, eins og hann
kemst að orði. Og sú lausn
sem hann á við er nýtt sarnn-
ingamakk: „Ég vona að á
vegum Atlanzhafsbandalags-
ins muni takast að ná sam-
komulagi um meginatriði
landhelgisdeilunnar. Málið
hlýtur að verða rætt í fasta-
ráði Atlanzhafsbandalagsins“.
Hansen hefur þannig hengt
sig aftan í íslendinga, ekki
til þess að styrkja okkur,
heldur til þess að reyna að fá
okkur til samninga og undan-
halds.
■fslendingar vantreysta dönsku
stjóminni fullkomlega í
Iandhelgismálinu. Ástæðan er
sú að Danir standa sérstak-
lega höllum fæti í samning-
um við Breta, þar sem þeir
eru mjög háðir brezkum
markaði fyrir svínakjöt sitt
og aðrar landbúnaðarvömr.
I þeirra augum eru lífshags-
munir Islendinga og Færey-
inga smámunir í samanburði
við sölu á fleski. Því hefði
danska stjórnin unnið íslend-
ingum mest gagn í landhelg-
ismálum með því að draga sig
algerlega í hlé. Það gat hún
gert með þvi að ákveða að
landhelgismálið væri innan-
landsmál Færeyinga sjálfra,
þannig að það yrði Lögþingið
og forustumenn Færeyinga
sem tækju endanlegar ákvarð-
anir og fjölluðu um málið inn
á við og út á við. Samstaða
íslendinga og Færeyinga er
sjálfsögð og byggist á sam-
eiginlegum hagsmunum og
eömu aðstöðu beggja, og slík
samtenging á landhelgismál-
inu hefði aðeins styrkt ís-
lendinga. En danska stjórnin
hefur annarra hagmuna að
gæta, og þvi eru afskipti
hennar af landhelgismálinu
síður en svo æskileg fyrir íe-
lendinga.
Enda þótt Islendingar hafi
yfirlei-tt raunsæjar hug-
myndir um „norræna sam-
vinnu“ og hafi ekki gert sér
neinar gyllivonir um gildi
hennar, munu fæstir hafa bú-
izt við að skandinavísku ríkin
myndu snúast gegn okkur í
,4andhelgismálinu og reyna að
torvelda aðgerðir okkar. En
nú erum við einnig þeirri
reynslu ríkari og skulum
muna hana næst þegar fagrar
ræður verða. haldnar á nor-
rænu þingi. '
«v.v
^wv*
AW
skAeþAttur
Ritstjóri:
Sveinn Knstinsson
Endatöfl
verki sínu.
Við athugum þá eftirfarandi
stöðu.
Endatöfl eru vandtefld og
þar er oft mjór og torgengur
vegurinn, sem til lífsins ligg-
ur. Þar hefur líka mörgum
orðið fótaskortur, þótt hann
hafi sloppið klakklaust um
flókna stigu byrjunar og mið-
tafls. Að þessu sinni mun ég
helga þáttinn þessari vandmeð-
förnu grein skáklistarinnar.
Nýlega er kornin út bók eftir
rússnesku stórmeistarana Kan
og Bondarewsky.
Eru þetta raunar þrjú bindi,
og eru þar fjölmörg endatafls-
-afbrigði tekin til rækilegrar
meðferðar að því er hermt er.
Sjálfur hef ég ekki séð bók
þessa, enda ólæs á rússnesku,
en í nýjasta hefti bandaríska
skáktímaritsins . „Chess Rev-
iew“ er tekið dæmi úr henni
sem inngangur að „Endatafli
mánaðarins“ eftir Dr. Max
Euwe fyrrverandi heimsmeist-
ara í skák.
í því sem á eftir fer styðzt
ég við hið ameríska tímarit.
Dæmið sem valið er, er kóng-
ur og riddari gegn kóng og
peði.
í því falli er verkefni þess
sem riddarann hefur eingöngu
það að ná jafntefii, viniiingur
er útilokaður fyrir hann. En
það getur oft reynzt erfitt að
ná jafntefli nema kóngurinn
komist fyrir peðið eða geti
stutt riddarann við völdun
uppkomureits peðsins. En það
skiptir einnig miklu máli á
hvaða línu taflborðsins peð-
ið er.
Sé peðið á öðrum línum en
jaðarlínunum (þ. e. á öðrum
línum en a eða h-línunni!) þá
nægir riddaranum að komast
fyrir peðið, þótt kóngurinn sé
víðsfjarri eða tað ná valdi á
reit sem peðið á eftir að fara
um á leið sinni upp í borðið
Kóngurinn sem peðið t'lheyrir
getur aldrei hrakið riddarann
frá þeirri aðstöðu að fórna sér
fyrir peðið er það leitár upp-
göngu.
Öðru máli gegnir, ef peðið
er á a- eða h-línu. Þar hefur
riddarinn mun minni mögu-
leika, til að hindra uppgöngu
peðsins, ef kóngur hans er ekki
til aðstoðar, en óvinakóngurinn
sækir að. í þessu falli, er það
algild regla að peðið má ekki
vera komið upp á næstu reita-
línu við borðið (eiga einn reit
eftir til að verða að drottn-
ingu), því þá nær riddarinn
ekki að stöðva það, þar eð ó-
vinakóngurinn hrekur hann þá
frá. Þetta stafar að sjálfsögðu
af því að þegar um jaðarlín-
urnar er að ræða, þá hefur
riddarinn minna hreyfifrelsi og
getur aðeins valdað uppkomu-
reitjnn frá einni hlið. í dæm-
um þeim sem hér vérða tekin
verður eingöngu fjallað um
möguleika riddara eins síns
liðs til að hindra uppgöngu
jaðarpeðs studdu af kóngi.
Skulum við nú fyrst líta á
eftirfarandi stöðumynd:
I þessari stöðu á svartur
leik, en hvítur heldur jafntefli.
Prófum;
1. — — Kg2
2. Rg4 Kg3
3. Re3 Kf3
• p—h2 4. Rflf
4. Rfl Kf2
5. Rh2 Kg3
6. Rflf
og hvítur heldur jafntefli.
í þessu tilfelli verður riddar-
inn að halda sig á h2, g4 eða
fl. F3 er hinsvegar banvænn
reitur.
Athugum það út frá sömu
stöðumynd og fyrst.
1. — — Kgl
2. Rf3f? Kg2
3. Relf Kf2
4. Rd3f Kfl
og síðan rennur peðið upp.
Við höfum þannig fullvissað
okkur úm, að riddarinn heldur
jafntefli ef hann nær reitunum
h2, g4 eða f 1 áður en peðið
er komið lengra en á h3.
Næst skulum við líta á aðra
stöðu:
ABCDEFGH
Hér er málið flóknara. Ridd-
arinn þarf að sækja um lang-
vegu til að ná þeirri stöðu sem
nauðsynleg er til að hindra
peðið frá uppgöngu. Skulum
við fyrst líta á, hvemig það
má verða, þegar báðir aðilar
leika jafnan beztu leikina; en
fjalla síðan nánar um málið
á eftir.
1. Rb4! h5
2. Rc6! Ke4
3. Ra5!- h4
4. Rc4 Kf3!
5. Re5f Kg3
6. Rc4! h3
7. Re3!
og nú nær riddarinn annað-
hvort reitnum fl eða g4 og 7.
— h2 gengur ekki vegna 8.
Rflt. Hvítur heldur því jafn-
tefli.
Faerum okkur nú þrjá leiki
til baka til aukins skilnings á
þeim krákustígum sem riddar-
inn verður að . þræða til að
gegna hinu vandasama hlut-
ABCDEFOH
ABCOBFGH
Það var engin tilviljun, að
hvítur lék 4. Rc4 í þessari
stöðu. 4. Rb3 mundi t. d. leiða
til taps, eins og allir aðrir leik-
ir en Rc4, þeim leik mundi
svartur sem sé svara með 4. •—*
Ke3!
Á þann hátt heldur svartl
kóngurinn „andspæni“ gegn
riddaranum (í þriggja reita
fjarlægð) og hindrar hann frá
því að vinna leik með skák til
að komast fyrir peðið. Þetta
andspæni kóngs gegn riddara
er mjög mikilvægt í slíkum
endatöflum. Á beinni línu er
andspænisfjarlægðin 3 reitir, á
skálinu tveir reitir (einn reitr
ur á milli.)
Þræðum nú aftur hina réttvi
leið út frá stöðumynd III.
4. Rc4! Kf3!
4 — h3 gagnar ekki vegna 5.
Rd2f og síðan Rfl.
5. Re5f
Ekki 5. Rd2f vegna Ke2.
5. ---- Kg3
Þarna höfum við dæmi um
„skálinuandspænið“. Nú getur
riddarinn ekki skákað kóngn-
um aftur fyrr en í þriðja leik,
6. Rc4!
En það nægir. Við 6. — h3 er
svarið. 7. Re3 og riddfirinn
kemst til fl eða g4 rétt í tæka
tíð.
Lítum nú aftur á stöðumynd
II.
Prófum rangan leik:
1. Rc3 h5
2. Rd5f Kf3!
Nú rennur peðið upp í skjóli
skálínuandspænisins;
3. Rb6 h4
4. Rc4 h3
5. Rd2f Kg2
andspæni á beinni línu eða 3.
Re5f Kg3 skálínuandspænið.
Sama máli gegnir ef hvítur
reynir í þrðja leik að sigta eft-
ir reitnum b3:
3. Rc7 h4
4. ReG
því þá stoppar svartur riddar-
ann aftur af með hinu fræga
margnefnda skálínuandspænj
og • leikur .
4,---------------- Kg4!
Þess vegna er 1. Rb4 (út frá
stöðumynd II) eini rétti leikur-
inn. Sem sagt:
1. Rb4 h5
2. Rc6!
Við höfum áður séð að 2.
Rd5f leiðir til taps. Sama máli
. gegnir um 2. Rc2f Kf2! (and-
spænið).
2.----------------- Ke4
Xandsp.!)
Eramhald á 2, síðu.