Þjóðviljinn - 16.07.1958, Blaðsíða 7
Miðvikudagur 16. júlí 1958 — ÞJÓÐVILJINN — (7
Góðir fundarmenn.
Prá því Island var hemum-
ið í maí 1940, hefur sú geig-
vænlega ’hætta vofað yfir
landsmönnum að landið kynni
að þykja eftirsóknarverð hæki
stöð herjum í stórstyrjöld.
Þetta hefur ekki hreytzt, þó
að tækni styrjaldarþjóða til
fjöldamorða á mannfólki hafi
vaxið stórlega á síðustu miss-
irum. Sumir Islendingar hafa
frá upphafi litið svo á að hlut-
leysi í átökum stórveldanna
mundi vera okkur heppilegast,
en aðrir talið sjálfsagt að
skiþa sér annaðhvort í fylk-
ingu austurs eða vesturs. Af-
staða' íslendings ætti þó ekki
að markast af því hvort
hjarta hans slær með komm-
únistum í austri eða auðkóng-
um í vestri; hann verður að
miða sína afstöðu við það
hvað hezt hentar íslenzkri
þjóð.
Eg hef hugsað mér að ræða
hér við ykkur nokkuð um þá
samkeppni sem ríkir milli
höfuðvelda austurs og vest-
urs, þar sem báðir aðilar vilja
koma sér sem bezt fyrir, —
og er það ekki nema mann-
legt og engum láandi. Hitt ber
miklu fremur að álasa þeim
fyrir að standa með boga sína
spennta hvor gegn öðrum, þar
sem ekki þarf nema lítið til
að örin fljúgi af streng og
hinn gjaldi líku líkt. Þá
þyrftu stjórnendur heimsmála
að sýna meiri skynsemi og
meiri samvinnu en þeir hafa
gert hingað til, ef fyrsta
skotið milli heimsálfanna, ný-
tízku ör eða eldflaug, eitruð
með vetnissprengju, yrði ekki
til þess að fylkingar austurs
og vesturs steyptu hvor yfir
aðra því sprengjuregni sem
mundi gera þessa jörð að
stórum hluta óbyggilega og
þá sem eftir kynnu að lifa,
að örvasa vesulum villimönn-
um, sem ef til vill gætu sagt
niðjum sínum — ef þeir hefðu
þá vit nóg til þess — frá
hinum miklu ragnarökum á
20. öld. Annars skal ég ekki
ræða hér frekar þau geig-
vænlegu áhrif sem kjarnorku-
sprengingar, jafnvel í til-
raunaskyni, hafa á komandi
kynslóðir að dómi vísinda-
manna. Það gerir annar ræðu-
maður hér og miklar upplýs-
ingar eru um það í bæklingi
sem hér má fá á fundinum.
Um miðjan nóvember s.l.
barst ein sú fregn út um
heiminn sem eínna mest hef-
ur hnippt í almenning til al-
varlegri íhugunar um heims-
ástandið nú í seinni tíð, en
það var þegar bandaríski
hershöfðinginn Power, yfir-
maður alls árásarflugflota
Bandaríkjanna, skýrði frétta-
mönnum í París svo fi’á: Síð-
an 1. október í haust hefur
hluti af árásarflugflota Banda
ríkjanna á flugvöllum í Atl-
anzhafsbandalagsrík jum og
víðar um heim staðið á flug-
brautarendum dag og nótt,
með fullfermi af kjarnorku-
sprengjum innanborðs. Við
hlið flugvélanna bíða áhafn-
irnar skipunar um að fara um
borð og hefja sig til flugs.
Kortéri eftir að viðvörun hef-
ur borizt á árásarflugflotinn
að vera kominn á loft, sagði
þessi bandaríski hershöfðingi.
Og bandaríska blaðið New
York Post sagði fyrir
skömmu: „Nú er hægt að
segja að ekki einu sinni eða
tvisvar, heldur mörgum sinn-
um hafi flugvélar úr sprengju-
flugflota Bandaríkjanna hafið
sig á loft, hlaðnar vetnis-
sprengjum, og stefnt í áttina
til Rússlands.... og þriðju
heimsstyrjaldarinnar. Merkið
sem sendi þær á loft var til-
kynning f rá ratsjárstöðva-
keðjunni yfir norðanverða
Ameríku um að ókennilegir
hlutir, að því er virtist fjar-
stýrð sovézk skeyti, væru
komin hálfa leið til Banda-
ríkjanna. I hvert einasta
skipti reyndist þetta á mis-
skilningi byggt. Það kom í
ljós að „hin fjandsamlegu
fjarstýrðu skeyti“ voru ann-
aðhvort loftsteinaskúrir eða
um var að ræða rafmagns-
truflanir sem ollu því að
merki kom fram á ratsján-
um.“ Þetta voru orð hins
bandaríska blaðs. Þeim hefur
ekki verið mótmælt, en Banda-
ríkjastjóm hefur gefið þá
skýringu á þeim að flugvélar
sem þannig séu sendar af stað
með kjarnorkusprengjufarm
hafi skipun um að snúa við á
ákveðnum stað, ef ekki séu
gefnar beinar fyrirskipanir
um að halda áfram og varpa
sprengjunum á .fyrirfram á-
kveðna staði.
Ef við lítum nú á þessi um-
mæli og athugum hvað þau
merkja, þá virðist eftir þess-
um frásögnum bandarískra
blaða velta á einni saman
hlýðni einstakra flugstjóra
hvort slíkar sprengjuflugvélar
halda áfram og varpa niður
helsprengjum sinum eða hvort
þær snúa aftur til stöðva
sinna og varpa ekki sprengj-
unum. Trúlegt er að banda-
rískum hemaðaryfirvöldum
þyki ekkert eðlilegra en nota
þær hérstöðvar sem þau halda
tökum á, þann veg sem þeim
sjálfum virðist hagkvæmast,
og þar með undir bækistöðvar
fyrir slíkar árásarflugvélar.
Og ef sú ógæfa ætti nú eftir
að henda Rússa eða Banda-
ríkjamenn að ráðast með stór-
árás á hinn aðilann — ef til
vill vegna kjarnorkuárásar af
mistökum — lægi vitanlega
beinast fyrir áð reyna að eyði-
leggja herstÖðvar hins, þaðan
sem helzt mætti vænta árása,
og þar em stöðvarnar á Is-
landi í fremstu víglínu.
Islenzkir menn sem hér
vilja hafa útlendan her hamra
stöðugt á því að hér sé engin
árásarstöð, heldur aðeins
stöðvar til varnar. Þetta er að
vísu falleg hugsun, en fánýt,
því að varla færu útlendir
hershöfðingjar að spyrja is-
lenzka ríkisstjórh (með fárra
mínútna fyrirvara) hvort þeir
mættu senda árásarflugvélar
héðan til annarra landa, og
gildir í þessu tilviki einu máli
Ein af flugvéhun þeim s.em sífellt eru til taks með vetnissprengjufarm.
hvort forsætisráðherrann heit-
ir Hermann eða Ólafur. Ekki
er því heldur gerandi á fæt-
urna að Rússar myndu í
styrjöld við Bandaríkjamenn
þykjast geta treyst þeim orð-
um Islendinga að engra árása
væri héðan að vænta — hér
væm aðeins varnarstöðvar —
og að þeir mundu þess vegna
hlífa stöðvum Bandaríkjá-
manna hér á landi við kjarn-
Ræða Árna Böðvarssonar á fundum
samtaka rithöfunda og menntamanna á
Snæfellsnesi 1 4. og 15. fyrra mánaðar
orkuárásum; ef þeir gerðu
það, væm þeir mýkri og frið-
samari í viðskiptum en for-*
vígismenn Atlanzhafsbanda-
lagsins hafa viljað vera látá.
Stórveldin viðurkenna nú að
„Bandaríkin og Sovétríkin
eigi helmingi fleiri kjarnorku-
sprengjur en með þyrfti til
að drepa hvert mannsbarn í
heiminum“, eins og banda-
ríska blaðið Washington Post
hafði í marz sl. eftir Nikita
Krústjoff hinum rússneska.
„En við munum ekki hefja
ófríð að fyrra bragði, við
þurfum aðeins að vera nægi-
lega sterkir til að koma í veg
fyrir að andstæðingurinn ráð-
ist á okkur“, klingir sífellt í
kringum okkur, og hið sama
segja raunar austanmenn
heima hjá sér. Nú vill svo til
að báðir aðilar hafa á undan-
.förnum árum haft næg tæki-
færi til að finna sér tylli-
ástæður, ef þeir hefðu annar-
hvor eða báðir, verið ákveðnir
í að grípa fyrsta tækifærið til
að koma af stað þriðju heims-
styrjöldinni. Nægir þar að
minna á mál eins og Ung-
verjaland og Egyptaland fyrír
þrem missirum. Hitt mun
sönnu nær, og hafa jafnvel
forustumenn stórveldanna
ymprað á því hvor í sínu
lagi um hinn aðilann, að hvor-
ugt stórveldanna i austri eða
vestri liefur löngun til að
steypa sér ög heiminum út í:
nýja styrjöld. Tortryggnin er
þó of mikil til þess að anncr
aðilinn þori að leggja niður
vopnin, og er ekki heldur von
til þess að það geti orðið
fýrsta sk'refið, að leggja nið-
ur allan vopnaburð. En ein-
hvers staðar Verður að byrja,
og mætti raunár vera að smá-
þjóðir eins og íslendingar
gætú gert sitt til vemdar
heimsfriðnum og þar með
vestrænni menningu, ef aðeins
væri gerð til þess heiðarleg
tilraun af hálfú þeirra sem
fara með stjóm íslenzkra
mála og ráða atkvæði íslands
á alþjöðabekknúm. Það fram-
lag okkar í friðarátt getur þó
aldrei orðið það að halda á-
fram áð leyfa öðmm aðilan-
um bækistöðvar í landinu, því
að engum getur það dulizt að
herstöðvar Bandaríkjamanna
hér eru ekki annað en þátt-
ur í vigbúnaðarkapphlaupi
Atlánzhafsbandalagsins og
annaira vesturyelda, á sama
hátt og herstöðyar Sovétríkj-
anha i lÖndum Austur-Evrópu
erú þeirra íeikur í því tafli.
Þétta hafa margir íslend-
ingar skilið frá upphafi, og
það skilst fleirúm, bæði aust-®
an tjalds og vestan — svo
maður lialdi sig við hefðbund-
ið orðalag forvstumanna vest-
rænna þjóða —, að stórt skref
yrði það til að bæta sambúð
austurs og vesturs, styrkja
friðinn í heiminum, ef hin
andstæðu stórveldi fengjust
til þess að fækka herstöðvum
sínum hjá öðrum þjóðum og
héldu sig sem mest heima hjá
sér.
Góðir fundarmenn. Ég ræði
í þetta sinn ekki frekar þá
hættu sem þjóðum stafar af
lierstöðvum í landi sínu, þar
sem sifellt vofir yfir hættan
á helsprengjuárás með tund-
urflaugum eða öðrum þvílík-
um tólum, heldur vildi ég að
.síðustu árétta fernt, og það
er þetta;
1) Þaðeru engar likur til að
í stórstyrjöld yrðu íslending-
ar spurðir neinna ráða um það
hvort héðan yrðu gerðar árás-
ir, heldur mundi yfirstjórn
hersins taka allar ákvarðanir
um slíkt. Þær ákvarðanir færu
fremur eftir öðru en því hvað
bezt hentaði Islendingum.
2) Enginn getur búizt við
öðrú én þeir áðilar sem þætt-
ust mega vænta árásar frá
herstöðvum á Islándi, gerðu
sitt til að leggja þær stöðvar
í rúst, og þá yrði fleira eyði-
lagt en herstöðvarnar eina-.r.
3) Ef tæk;st að fækka her-
stöðvum stórveldanna í lönd-
um r.nnarra þjcða sem helzt
eru ásteitingarsteinar hi:is að-
ilans, mundi það draga úr
tortryggninni og þar með
minnka ófriðarhættuna.
4) Loks er ónefnt það at-
riði sem ekki sízt ætti að
ýta við Islendingum, en það er
menningarleg og fjárhagsleg
bölvun af langdvölum útlends
setuliðs í landinu.
Nú vill svo til að þrír af
fjórum þingflokkum hafa : í
orði viðurkennt að senda þurfi
herinn burt frá íslandi, og
þetta var einn af hyrningar-
steinunum þegar núverándi
stjómarsamstarf var liafið.
En ríkisstjómin hefur enga
tilburði haft í alvöru í þá átt
að efna þetta heit, og mun
ekki hafa að óbreyttum að-
stæðum, nema almenningur,
umbjóðendur þingmanna,
bindist samtökum til að ýta á
þessa óvirku fulltrúa sina og
knýja á með því almennings-
áliti sem íslenzk stjórnamöld
þora ekki að standa gegn.
ó'czUjcettsaerðiA.