Þjóðviljinn - 24.07.1958, Blaðsíða 7

Fimmtudagur 24. júlí 1958 — ÞJÓÐVILJINN — (7
Viðtal við Pál HjarsiasoiK
Ég vissi lítil deili á þeim
hjónum Páli Bjarnasyni og
Guðrúnu Halldóru Jónsdóttur,
þegar ég skundaði til fundar
við þau upp á Garð fyrir
nokkrum dögum. En hér kem-
ur dálítill fróðleikur um þau.
Hann er alinn upp á koti í,
Bandaríkjunum og stundaði
almenna daglaunavinnu, en
tókst þó að afla sér nokkurr-
ar menntunar og gerðist kenn-
ari um skeið. Árið 1906 flutt-
ist hann til Kanada og gerðist
þar landnemi í Saskatchewan
og fékkst þar við landbúnáð
bifreiða- og fasteignasölu og
fleiri viðskipti, og þar kvænt-
ist hann 1912 Guðrúnu konu
sinni. Þar fengu þau að lok-
um að kenna á kreppunni og
fluttu 1933 til Vancouver i
British Columbia.
Baráttudjdrít fólk
Þau hjón fara ekki dult með
það, að þau eru róttæk í skoð-
unum. Páll segir, að aðferðir
Bandaríkjamanna í Spánsk-
Ameríska stríðinu 1898 hafi
fyrst stjakað við skoðunum
sínum í þjóðfélagsmálum, ,,þá
sá ég, hvað undir bjó; ný-
lenduræninginn gægðist þar
fram undan kufli Bandarísku
stjórnarinnar, og svo var það
heinísstyrjöidin 1914—1918.
Þá fyrst fóru þeir að telja
mig andstæðing Vestursins,
og settu riddaralögreglu til
þess að vakta mig. Þeir áttu
að grafa upp eitthvað sak-
næmt í farí mí.nu. En það
fór aldrei lengra. — Þetta
var árið 1920“.
— Svo að þið hafið ekki
orðið fyrir alvarlegu hnjaski
a"kum stjórnmálaskoðana ?
— Ekki við, því að enn er
dálítið skoðanafrelsi í Kan-
ada, en börnin okkar hafa orð-
ið fvrir alls konar áreitni.
Emil Bjarnason, sonur okkar,
er einn af leiðtogum Verka-
mannaflokksins í British Col-
umbia. Hann er hagfræðingur.
Þeir eru ýmist að senda hon-
um hótunarbréf eða reyna að
kaupa hann frá stuðningi við
Flokkinn. —
Er kommúm'stafiokkur leyfð-
ur í Kanada?
— Já, kommúnistaflokkur
innan sviga. Róttækasti flokk-
urinn þar heitir The Labour
Progressive Party, stofnaður
1944 og er undir forystu
Buck. Þegar borgarapressan
nefnir hann réttu nafni setja
þeír kommúnistaheitið innan
sviga á eftir. —
— En var enginn róttækur
flokkur til áður í landinu ? —
— Kommúnistaflokkur var
stofnaður þar 1921, en 1931
var félagsskapurinn lögsóttur
og 8 forv’stumennirnir tukt-
húsaðir. Þá var Bennet for-
sætisráðherra Kanada. Eftir
það varð flokkurinn að fara
huldu höfði; en 1944 var
stofnaður flokkur róttækra
vinstri manna og kommúnista.
— Starfa önnur börn ykk-
ar en Eími] á vegum Verka-
mannaflokksins ? —
— Valdimar, sonur okkar,
er formaður félags rafvirkja
í Ontario. Mona, dóttir okkar,
er gift Nigel Morgan, for-
manni flokksins í British Col-
umbia, en þar er aðalfyigi
okkar í Kanada. Hún vinnur
mikið með manni sínum.
Leynilögreglan telur sig þurfa
vera á hælum hans stundum
og tvisvar hefur verið skotið
inn um gluggann hjá þeim, en
engan sakað. Einnig eru þeir
að vinna skemmdarverk hjá
þeim og skrifa honum hótun-
arbréf. Erling, sonur okkar,
er lyfjafræðingur, Arlan lækn-
ir í Vancouver, Lion lærði á
tónlistarskóla, leikur á fiðlu,
og gerðist kennari, en leiddist
að nemendurnir vildu helzt
spila gaul, svo að hann gerð-
ist teiknari hjá stóru verk-
takafélagi í Bandaríkjunum.
Elisabet, dóttír okkar, er for-
stjóri kvenfataverzlunar suð-
ur í Kaliforníu. Þau eru öll
gift.
Bandarísk hjálenda
— En aðalflokkar landsins
eru íhaldsmenn og frjálslynd-
í Bandarikjunum og Banda-
ríkjamenn hafa miklar her-
stöðvar í Kanada og ráða öllu
á herstöðvunum.
Hefur Verkamannaflokkur-
inn ekki komið að manni? —
— Jú, í kosningunum eftir
stríð, en það var höfðað fals-
mál á hendur honum og hon-
um haldið í tukthúsi í sjö
mánuði. Þá missti hann lieils-
una og fór til Póllands. Það
■ var William Rose. Einnig höf-
um við komið manni á fylkis-
þing. —
— Ykkar bíða þá ekki auð-
unnir sigrar? —
— E. t. v. Eftir styrjQldina
hefur verið allgóður hagur
hjá fóiki, þangað til á síðasta
ári, en í góðærum vill því
gleymast eða sjást yfir eðli
kapítalismans. En allir hafa
ekki sofnað á verðinum og
fólkið áttar sig. Það getur
ekkert bjargað stjórnarstefnu
Vesturlanda þar hlýtur allt að
fara forgörðum, sökum hins
Hjónin Páll Bjarnason og Guðrún Halldóra tfónsdóttir
ír? —
— Það eru 5 stjórnmála-
flokkar í landinu. Sósíaldemó-
kratar. Þeir eru alls staðar
eins og töpuðu helmingi fylg-
is í kosningunum. Þá er Sós-
íalkredit — hneigðir til fas-
isma, en þurrkuðust út, La-
bour Progressive og stóru
flokkarnir tveir. Það er sami
rassinn undir þeim báðum, i-
haldsmönnum og frjálslynd-
um, eins og bandarísku flokk-
unum. Stefna þeirra er sú
sama, einungis mismunandi
auðhringar að baki.—
— En af hverju stafaði
kosningasigur íhaldsmanna?
Hér er sagt, að þeir hafi borið
sig brattari gegn Bandaríkj-
unum en frjálslyndir ? —
— Fólk var orðið leitt á
þeim frjálshmdu og vildi
skipta, en það er enginn mun-
ur á afstöðu þeirra til Banda-
ríkjanna. Kanada er eins kon-
ar bandarísk hjálenda. Banda-
riskir auðhringar eiga miklar
eignir í Kanada. og ágreining-
ur við þau er einungis leik-
araskapur, settur fram til
þess að blekkja. fólk. Hrfuð-
stöðvar herstjómar beggja.
landanna eru suður í Cólóradó
sig að svelta út á ofstæk-
ið? —
— Ofstækið er minna en
áður sökum kreppunnar sem
nú herjar atvinnulífið og
möguleikanna á verzlun við
þessi lönd. Það er lífsspurs-
mál fyrir Kanada að gera
verzlunarsamninga við Kína
og önnur sósíalistaríki. Einn-
ig era núna meiri samskipti
milli Ráðstjórnarríkjanna og
Ameríku en áður, og það
dregur úr ofstækinu. Menn í
æðri stöðum fara nú orðið til
Rússlands. Fiskimálaráðherr-
ann í British Columbia fór
þangað fyrir tveimur árum og
lét vel af förinni, og taldi
Rússa standa okkur' langt
framar í fiskiðnaði. Þrír s.jón-
varpsmenn reyndu að flækja
hann og fá hann til þess að
tala af sér, en hann horfði
einungis á þá með há.ðsglotti.
Einn aðalbankastjcri Kanada-
banka. sagði nýlega eftir Rúss-
landsför, að .menn væru vit--
lausir, ef þeir héldu að upp-
reist yrði í Ráðstjórnarríkjun-
um. Fólkið væri ánægt og
byggi við batnandi hag. —
— En í Bandaríkjunum ? —
— Þar er m.a. Cyrus Eat-
on, milljónari, sem heldur sín
glæpsamlega auðvaldsskipu-
lags. —
Minnkandi ofstæki
— En þótt flokkarnir séu
Bandaríkjunum fylgispakir, þá
getur sýndaráróður gengið í
kjósendur, sé andstaða gegn
bandarískum yfirgangi rik hjá
þjóðinni. —
— Það er t.öluverð andstaða
gegn auðvaldsdrottnun Banda-
rikjanna í Kanada, einnig
meðal hinna auðugu. Það
er mikið atvinnuleysi hjá okk-
ur, um 800 þús manna eru
skráðar atvinnulausar. Það
er há tala af 16 milljóna
þjóð. Okkur vantar markaði.
Bændur geta ekki selt nema
lítmn hluta af korninu; hitt
hleðst upp og eyðileggst, en
bændur lenda í framfærslu-
skuldum. Við gætum selt okk-
ar korn til Asíu, Kína og Al-
þvðulýðveldanna, en Banda-
ríkin banna það og stjórnar-
völd Kanada hlýða; þau
hlýða flestu sem kemur frá
Washington. —
— Er mikil lifandi óvild í
garð Ráðstjórnarríkjanna í
Kanada? Leggja menn það á
einka friðarþing og hvetur
menn til dáða gegn atómvopn-
um. Hann býður vísindamönn-
um á ráðstefnurnar alls stað-
ar úr heiminum, einnig frá
Ráðstjórnarríkjunum og ritar
greinar í blöð. Hann vill
stuðla að bættri sambúð.
Þannig eru einstaka auðmenn.
T.d. Corliss Lamont, tengdur
Morganauðhringnum. Hann er
prófessor við háskólann í. Col-
umbia, ég held í heimspeki,
og styður vinstrihreyfingu í
Bandaríkjunum með ráðum
og dáð.
Sendið herinn burt
— Hvernig þykir ykkur að
vera komin til tslands ? Er
land og fólk ekki öðruvísi en
þið bjugguzt við?
— Landið er stærra og
sléttara, fjöllin færri og lægri,
dalirnir víðfeðmari og lág-
lendið meira en við héldum. —
— Þið hafið þá orðið fyrir
líkri reynslu og Danakonung-
ar, sem komu hingað fyrst.
Þeir ætluðu varla að tnia því
að landið væri eins stórt og
raun ber vitni og frjósamt.
En fólkið ? —
— Framfarir hafa orðið
geýsilegar, en ég er ekki nógu
kunnugur fjármálaástandinu.
En ég er hræddur um að f jár-
málin reynist erfið. —
—- Era fjármál ekki alls
staðar erfið viðfangs, er það
nokkuð íslenzkt sérkenni ? —-
Hvernig er það í Kanada, —
atvinnuleysi og basl ? Enn þá
hafa íslendingar nóg að starfa
og sæmilega í sig. Það er
ekki slök fjármálastjórn. —
Hvað finnst þér? —
—- Eg sé að menn búa hér
vel, jafnvel betur en vestra,
en ég þekki þetta ekki nógu
veh Eg er óánægðastur með,
að hór skuli vera her. Það er
ekki- haígt að gera minna en
heimta að hann hverfi af land-
inu, livað sem yrði um fram-
kvæmdir. —
-— En værum við nokkru
nær, þótt við kreföumst að
herinn færi, ef hann sæti samt
sem áður sem fastast. —
•~j Þið losnið p Tn.k. aldrei
við hermn ef þið krefjizt
ekki að hann fari. en ef þið
krefjizt þess ném; fp~t og
lengi, þá fer hann e:nhvern
tíma, og þ:ð verðið fB sentla
herinn burt. Eg er hræddur
við hersetu á Islandi, eins og
nú er komið. Þéttbýlið er
orðið svo mikið í nágrenni
herstöðvanna, og það hljóta
allir að sjá, að það er eng-
in vernd í hersetu. Her'nn
er ekki hér á landi ykltar
vegna. Það var ykkar ólán að
hleypa hernum inn í landið.
Eg álít þá menn, sem tað
samþykktu, Iandráðamenn. —
— Eg rakst á það i bók
þinni Fleyglar að þér er spurn
hvernig við varðveitum ný-
fengið fullveldi. I kvæðinu
Hetjur vorar, — hérna er
bókin — er.eitt erindið svona:
En þá er að vita, livort drátt
var 5 dag
hið dýrmæta sjálfstæði geym-
ir
og lærir að samstarfa laud-
inu í hag|
í lengd eða reynslunni gleym-
ir.
Því fjármálablikan, sem blrsir
nú við
er byr.iuð að smálíkjast krossi,
við seiðrödd, er lijalar unu
sættir og g-ið,
en svíkur með Júdasar ko si.
— Herinn er hættulegast.ur
íslenzku sjálfstæði og velsæmi.
Eg er hræddur um að erfitt
muni að koma hernum burt
eins og nú er komið, og ] að
verður erfiðara með hverju
árinu sem líður. Það sem nú
gerist hér, einnig í stórvelda-
pólitíkinni, það gerir allt orf-
iðara að koma hernum burtu.
Auðvaldsríkin verða f\rir
hverju skakkafallinu af öðru,
—1 sannaðu til og herða þá
tökin á því sem þau tclja
sig hafa á valdi sínu. Einnig
er ávallt erfiðara að uppræta
það sem rótfestist. —
— En hernaðarlegt mí'dl-
vægi Islands fer stöðugt
minnkandi með eldflaugatækni
nútímans. —
— Eg veit það ekki. Vestrið
hefur ekki bombur enn þá,
sem geta kastazt alla. le:ð frá
Ameríku til Rússlands. Banda-
ríkin eru að pukrast með eitt,-
hvað hér og gera ísland að
eldflaugastöð, ef þau fá að
halda* herbækistöðvunum mik-
Framhald á 10. siðu.