Þjóðviljinn - 25.07.1958, Blaðsíða 5
Föstudagur 25. júli 1958 — ÞJÓÐVILJINN — (5
m
' Flestum mún í fersku minni
febrúaratburðirnir í Tékkó-
slóvakíu 1948 þegar hægri
sinnuð öfl í borgaraflokkun-
, um gerðu tilraun til að rjúfa
þá þjóðlegu einingu sem tókst
að mynda eftir að landið hafði
verið frelsað undan oki naz-
ista. Ríkisstjómin undir for-
ustu Klements Gittwalds, að-
alritara Kommúnistaflokksins,
vann að margháttuðum fram-
förum og félagslegum umbót-
um. 1 henni áttu sæti aulc
fulltrúa kommúnista og sósíal-
demókrata fulltrúar þessara
hægri flokka: Þjóðlega sósíal-
istaflokksins, flokks borgara-
stéttarinnar í Bæheimi og
Mæri, Þjóðflokksins, sem
studdur var af kaþólsku
kirkjunni og Lýðræðisflokks
Slóvakíu, flokks borgarastétt-
arinnar í austurhluta Tékkó-
slóvakíu. Ennfremur áttu
sæti í 'stjórninni tveir utan-
flokkamenn, Jan Masaryk,
utanrikisráðherra og Lúðvík
Svoboda, landvarnaráðherra.
Stjóm þessi hafði ákveðna
róttæka stefnuskrá og gekk
samstarfið greiðlega í fyrstu.
En smátt og smátt urðu
hægri flokkamir tregari til
samstarfs og reyndu að
hregða fæti fyrir hinar rót-
tækari framkvæmdir, þótt
þeir hefðu áður á þær fallizt.
Hörðnuðu átökin mjög i upp-
liafi ársins 1948, en þau at-
riði eem einkum ollu ágrein-
ingi voru: NÝ stjórnarskrá,
sem ákveðið hafði verið að
ganga frá fyrir kosningar
sem fram áttu að fara á ár-
inu, ný lög um almannatrygg-
ingar, skipting stórjarða, end-
urbætur á skattakerfinu o. fl.
' en öll þessi atriði voru bund-
in fastmælum í stjómarsamn-
ingnum. Einnig varð ágrein-
ingur um krr'fur alþýðusam-
takanna um bætt lífskjör.
Andstæðingar þess að
stjórnarsamningurinn yrði
haldinn og efndur fyrir kosn-
ingar voru ! miklum minni-
hluta í ríkisstiórninni. Þeir
héldu þó afstöðu sinni til
streitu. Grinu þeir til þess
ráðs að r.iúfa stjórnarsam-
vinnuna í stað þess að halda
gerða samninga og notuðu
sem átyllu að innanríkisráð-
herrann Václav Nosek, hefði
ráðið nokkra kommúnista í
lögregluliðið, en Kommúnista-
flokkurinn var þá þegar lang-
stærsti flokkur landsins. —
’ Kröfðust hægri menn þess
að þingræðinu yrði vikið til
1 hliðar og skipuð „sérfræðinga-
stjórn“.
Eins og vænta mátti neit-
T rtðu vinstri flokkarair að
fallast á þessar kröfur og
1 sátu ráðherrar kommúnista
og sósíaldemókrata um kyrrt
‘ í stjórninni, en þeir tveir
• flokkar höfðu fengið hreinan
meirihluta með þjóðinni við
siðustu kosningar og skip-
•-uðu meírihluta ráðuneytisins.
* Jafnframt vom haldnir geysi-
f jölmennir almennir fundir
og 'kröfugöngur þar sem kraf-
izt var efnda á stjómarsamn-
'ingnum, en vanefndir og upp-
hlaup hægri manna hafði vak-
Ið mikla reiði meðal almenn-
ings og haft í för með sér
fjöldaúnsagnir úr flokkum
þeirra. Jafnframt hafði Komm
únistaflokkurinn vaxið geysi-
lega. Næstu mánuði á undan
þessum atburðum höfðu geng-
ið í hann að meðaltali um 50.
Frá 11. þingi Kommúmstaflokks Tékkóslóvaluu, sem lialdið var í Prag, 18. til 21. júní síðastl.
Guðmundur Vigfússon:
Efnnhagsþróunin
í Tébkóslóvflbíu
000 á mánuði og taldi hann um
hálfa aðra milljón meðlima og
var fjölmennari en allir aðr-
ir flokkar til samans. Ofan á
allt annað komst upp um við-
tækt samsæri nokkurra for-
'kólfa hægri flokkanna, sem
haft höfðu leynisambönd við
landflótta kvislinga, sem
dæmdir höfðu verið fyrir
landráð. Höfðu þessir hægri
menn jafnframt verið i makki
við fulltrúa bandariska auð-
valdsins þar eystra.
★
Úrslit stjómarkreppunnar
urðu þveröfug við fyrirætlan-
ir afturhaldsins. Markmið
þess var að hrekja Komm-
únistaflokkinn út úr ríkis-
Klement Gottvald,
aðalritari Kommúnistaflokksins
1929—1953
stjóminni í samræmi við
samskonar þróun í Vestur-
Evrópu sem fram fór að til-
stilli auðvalds Bandaríkjanna
og aðstoðarmanna þess í við-
komandi löndum. Hin öfluga
alþýðuhreyfing í Tékkóslóvak-
íu skyldi sett til hliðar, áhrif
hennar á þjóðlíf og stjórnar-
athafnir þurrkuð út. Þetta fór
allt á annan veg en ætlað
var. Verkalýður landsins, og
þá ekki sízt verkalýðurinn í.
höfuðborginni Prag, svaraði
afturhaldinu ekHi aðeins með
stórkostlegum útifundum og
kröfugöngum heldur og með
allsherjarvérkfaili til þess að
leggja áherzlu á þær kröfur
sínar að stjórnarstefnan yrði
framkvæmd undanbragðalaúst
og að áhrif hans minnkuðu
ekki heldur ykjust innan rík-
isstjórnarinnar.
Þessum átökum lyktaði á
þá leið, að rikisstjórnin var
endurskipulögð á mjög breið-
um grundvelli. Benes forseti
fól Klement Gottwald, aðalrit-
ara Kommúnistaflokksins,
endurskipulagningu stjómar-
innar, en hann var einnig
forsætisráðherra samsteypu-
stjórnarinnar sem hægri
mennirnir vildu feiga. Var
nú ráðherrunum 12 sem sagt
höfðu af sér veitt lausn frá
störfum en nýir menn skipað-
ir í þeirra stað. Fengu vinstri
flokkamir, kommúnistar og
sósíaldemókratar, talsvert
meiri itök í hinni nýju stjórn
en beirri gömlu, en allir hægri
flokkarnir stóðu einnig að
fítiórninni, það er að segja
þeir hlutar þeirra sem standa
vildu við hinn upphaflega
stjórnarsamning.
í þessu nýja ráðuneyti sem
Gottwald myndaði fengu 'sæti
ellefu ráðherrar úr Kommún-
istaflokknum, þrir sósialdemó-
kratar, tveir frá Þjóðflokkn-
um og Þjóðlega sósíalista-
flokknum hvorum um eig, einn
, frá Lýðræðisflokki Slóvakíu,
' einn frá Freisisflokknum,
• tveir ráðherrar tilnefndir af
miðstjórn Alþýðusambandsins,
annar kommúnisti, hinn sósjV
aldemókrati, og tveir utan-
flokka eins og áður, þeir Jan
Masaryk, utanríkisráðherra og
Lúðvík Svoboda, landvama-
ráðherra.
Klement Gottwald lagði
stefnuekrá undurskipulögðu
stjórnarinnar fyrir þingið 10.
marz og bað um traust þess.
Allir viðstaddir þingmenn, 230
talsins af 300, sem sæti áttu
á þingi, greiddu stjórninni at-
kvæði. Af stuðningsmönnum
stjórnarinnar vom 144 komm-
únifítar, 39 sósíaldemókratar
og 47 úr öðmm flokkum.
Þessi átök í Tékkóslóvakíu
og úrslit þeirra urðu á sín-
um tíma tilefni mikilla blaða-
skrifa og æsinga víða um
heim. Þessar æsingar náðu
einnig hingað til Islands eins
og margir muna. Tilefni
þeirra var heift hinna banda-
rísku afturhaldsafla, sem
gerðu sér vonir um að hægt
myndi að hrifsa völdin með
auðveldum hætti úr höndum
alþýðunnar í Tékkóslóvakíu.
Þetta tilræði mistókst og þess
vegna ærðist afturhaldið og
lét öllum illum látum. Alþýðan
í Tékkóslóvakíu og flokkar
hennar kunnu tökin sem
dugðu til að hrinda áhlaup-
inu og tryggja framgang
þeirrar stefnu sem samið
hafði verið um og bæta átti
aðstöðu hennar og lífskjör.
Undir fomstu þeirrar þjóð-
fylkingar verkalýðsins og
framfaraaflanna, sem hlaut
eldskírn sína í hinum örlaga-
ríku febrúarátökum 1948, hef-
ur tékkóslóvakiska lýðveld-
ið sótt fram síðan á öllum
sviðum þjóðlífsins. Sterkasta
aflið í þjóðfylkingunni er óum-
deilanlega Kommúnistaflokk-
urinn, er fyrir allmörgum ár-
um hefur sameinazt vinstri
armi sósíaldemókrataflokks-
ins og hefur því tvímæla-
laust nú verulegan meiri-
hluta þjóðarinnar á bak við
sig. Er fyrrveranöi leiðtogi
sósíaldemókratanua. Zdenek
Fierlinger, nú forseti tékk-
neska þingsins o°- varafor-
sætisráðherra i rf’össtjórn-
inni, og hann á eirm;g sæti í
miðstjórn og t framúvæmda-
nefnd Kommúnistarrvkksins.
Einnig eiga sæti í miðstjórn-
inni f'—r-'nm-xíí '•—pormað-
ur .s^síalö^mókratafiokksins,
og fleiri fvrrverandi forustu-
menn þess flokks.
Aðrir stjórnmriiaflokkar
landsins standa einnig að
þjóðfylkingunni, en grimdvöll-
ur samkomulags þe;rra og
samvinnu hefur ve’-'ó frá
upphafi og er enn r* bvggja
unp eósialiskt þjóðfé'ag í
Tékkóslóvakíu. Um em
allir flokkarnir sammála. Var,
lögð áherzla á s’m-
stöðu allra stiómm-’af'okka
landsins á 11. þinsri Kommún-
istaflokks Tékkóslóvakíu, er
haldið var í, Prag 18.-21. júni
s.l. en þar fluttu fulltrúar
allra samstarfsflokkanna ám-
aðaróskir og kveðjur til
Kommúnistaflokksins, fóm
miklum viðurkenningarorðum
um foruetuhæfni hans og
dugnað í uppbyggingarstarf-
. inu og létu hið bezta. af sam-
vinnunni innan þjóðfylkingar-
innar og um stjóm landsins.
s r s r- ■
Hvaða árangri hefur þá
þjóðfylkingin, undir forustu
Antonín Novotny,
forseti Tékkóslóvakíu,
aðalri’tari Kommúnistaflokksi ns
Kommúnistaflokksins, náð við
uppbyggingu sósialisks þjóð-
félags í Tékkóslóvakíu á
þessum tíu árum?
Hér verður ekki leitast við
að svara þeirri spurningu
tæmandi, en drepið skal á
nokkur atriði til fróðleiks og
þá fyret og fremst stuðst við
þær upplýsingar er fram komu
á flokksþinginu í Prag, eink-
um í ítarlegri yfirlitsræðu
Antoníns Novotnys, forseta
Tékkóslóvakíu og aðalritara
Kommúnistaflokksins.
Nú, 10 ámm eftir febrúar-
atburðina 1948, er efnahags-
líf landsins að langmegtu
leyti komið á sósíalískan
grundvöll. Iðnaðurinn hefur
verið þjóðnýttur, sömuleiðis
bankastarfsemi og verzlun.
Smásöluverzlunin er þó yfir-
Framhald á ?, síðu.