Þjóðviljinn - 27.08.1958, Síða 11

Miðvikudagur 27. ágúst 1958 — ÞJÓÐVILJINN — (11
Hans Scherfi
Fulltrúmn sem hvarf
ín þvottaliús. Og þó svo væri, hvernig ætti hann aö fara
aö? Hvernig á aö flokka tauiö? Þetta eru ný og áöur
óþekkt vandamál.
Honum er kalt. Stormurinn hvín í ofninum. Framan
á ofninum er hjörtur á stökki. En þarna er hvorki við-
ur né koks. Og hvaðan er hægt aff fá slíkt?
Þaff er hægt að kaupa eldivið í skóginum í rúmmetr-
um, segir Jens Jensen. En þaff þarf aff höggva hann
og kljúfa. Hver á aff gera hað? Jens Jensen á sjálfur
stóran hlaða af brenni í húsagarffinum. En þótt Her-
bert Johnson tækist aö fá eldivið keyptan í skóginum
og fá mann til að saga og kljúfa og hlaffa, hvar ætti
hann þá aö koma hlaðanum fyrir? Hann hefur enga
geymslu. Og þegar Jens Jensen er spurður, svarar
hann þungbúinn, að þaö viti hann ekki og þaff komi
honum ekki við.
Jens Jensen er ekki sérlega vingiarnlegur maður.
Hann er þungbiýnn og alvarlegur og hefur nóg að hugsa.
En þaff er líka hægt aö fá eldivið hjá kaupmann-
inum niðri í þorpinu og í sögunarmyllunni er líka
selt brenni. Jens Jensen skilur ekki þennan aumingja-
dóm.
En bað er alls ekki auðvelt aff laga sig eftir aðstæðum
fyrir þá sem aldrei hafa þurft þess meff. Þaff er ekki
hlaupið að því aff skipta tilveru sinni niður, þegar
affrir hafa alltaf gert þaff.
í tólf ára skólagöngu voru baff kennarar sem sögffu
hvað gera skvidi, hvað ætti aff læra og vita og hugsa.
Og það voru ailtaf affrir sem ákváffu næsta skref.
Og skólinn tók svo sem ekki enda þótt tekið væri
stúdentspróf. Því fylgja önnur próf. Maður situr viff
nám og lestur. Nám er aff læra ýmislegt utanað. Vís-
indi eru endurtekning á annarra. skoðunum. Og þegar
síðasta prófinu er lokiff, fer maffur á skrifstofu — ef
til vill í ráffuneyti, og þar er líka fyrirfram ákveðið
hvaff á aö gera og segja og skrifa.
Þaff er ekki auffvelt aff vera sjálfstæffur fyrir þann
sem affrir hafa hugsaff fyrir í 46 ár.
Hann hefur verið skóladrengur alltof lengi. Næstum
alla æfi. Hann hefur lært skyldurækni og hlvðni og
reglusemi og nákvæmni. Hann hefur verið undir
verndarhendi foreldra og kennaia og eiginkonu og skrif-
stofustjóra. Hann hefur veriff meðhöndlaffur og upp-
alinn og bevgður og mótaöur og búinn undir að gera
þaff' sem affrir vildu. Allt lífiö hefur veriff undirbún-
ingur undir eitthvaö annaff. Þegar hann fæddist var
þaff alvarlegasta vandamáliff hvort hann fengi eftirlaun
þegar hann yrffi 65 ára. Þaff var aldrei hugsað um nú-
tíðina. Það var alltaf veriö aö huesa fram í tímann.
Hann hefur hlotið alltof mikla skólagöngu.
Nú veit hann að utor og fruor og potior og sömu-
leiðis vescor taka meff sér ablatívus og fremur ber aff
nota quis en aliquis á eftir si og nisi, ne og num. Og
hann veit einnig sitt af hverju um cosínus og sínus
af andstæðum og hjálægum hornum. Og hann þekkir
margar lagagreinar og setningar. Þaff er ekki af fróff-
leiksþroska sem hann hefur tileinkað sér þekkingu sína.
Hann hefur engan áhuga haft á sinus og cosinus né
orrustunni viff Pavia (1525) og kröfurétti. Það var ekki
af þekkingarþrá sem hann las um þetta. Það var aff-
eins vegna þess að honum var sett það fyrir. Og þess
þurfti til, svo aff hann kæmist lengra. Það hefur verið
skylda og námsefni og undirbúningur undir væntanleg
eftirlátm.
Herbert Johnsson gengur fram og aftur í litlu stof-
unum sínum. Hann horfir út í rigninguna og það fer
hrollur um hann.
Hvers vegna er hann hérna? Hver er tilgangur hans.
Hann er hingaff kominn af frjálsum viija.
Hjartlcær eiginmaður mirni
VirjIJÁIJMLK TÓMASSON
áeúst
Ýmiss konar kringumstæffur urffu til þess. Hann er,
enginn uppreisnarmaður. Hann breytti ekki í örvænt-
ingaræffi. En ef til vill hefur hann lengst undir niffri
búiff yfir örlitium lífsvilja. Vilja til að ráöa sér sjálfur.
Örlítilli frelsisþrá.
Þaö var affeins tilviljun aö vilji hans félck ritrás. Ogi
nú er hann kominn út í þaff sem hann ræffur tæplega !
við. Það leiffir hvað af öffru.
Og nú situr hann hér. Herra H, Johnsson frá Amer-
íku.
XXVIII
Það er kominn nóvember. í beim mánuffi eru íbúar
Danmerkur taldir. Þá er haldið manntal. Það er lítil- j
vægt atriði fyrir annaö fólk, en herra Herbert Johns- j
son frá Ameríku hrekkur við þegar Jens Jensen kem-
ur meff manntalsskýrslu til hans og biffur hann að út-
fylla hana nákvæmlega og skrifa skýrt og greinileaa. j
Þarna er nýtt vandamál og hann fær ákafan hjartslátt.!
Hann veröur að fá lánaðan penna og blekbvttu. Þess
háttar á hann ekki sjálfur. Hann skrifar aldrei bréf. Og
höndin á honum skelfur þegar hann iitfyllir dálkana,
svo aff skriftin virðist annarleg og óeðlileg.
Hann hugsar sig lengi um áður en hann man eftir
fæðingardegi sinum. Er hann kvæntur, ókvæntur eöa
ekkill? Hversu mörg born? Auðvitað enein.-
Númer og bókstafur og þjóöfélagsstaða. Það blýtur
að vera nóg aff skrifa að hann sé hættur vinnu! Bú-
staður í nóvember fyrra ár? — Nebraska!
Öðru fólki veitist þetta sjálfsagt auðvelt, en Herbert
Johnson er orðinn náfölur og á erfitt meff andardrátt.
Og nú verffur aff muna það sem skrifaff hefur verið.
Upp á seinni tímann. Ef til viil væri vissara aff taka
afrit.
Hann er taugaæstur og niffurbrotinn og miður sín.
Það er eins og þessi 46 ára gamli skóladiengur sé að
svindla á prófi eða að breyta tölum í einkunnabók
sinni. Hann hefur aldrei gert bað fyrr. Hann byrjar of
seint. Hann hefur beðiff of lengi. Þegar einhver ætlar
að skrópa úr r.kóla, ætti hann ekki að bíffa þangaö til
hann er oröinn 46 ára.
Fæffingardagur og ár? 46 ára. En þá er maffur full-
orffinn! Annars er ekki svo langt síðan hann gekk
í skóla. í gamla gráa húsinu á Frúartorgi. Kennari
stóð og skimaöi eftir þeim sem komu of seint. Á morgn-
ana var sunginn lofsöngur. Hinn signaða dag við sjáum
enn.
Þessi hlýja vetrardragt úr
grófu tvídi með nýtízku 7/8 síð-
um jakka er frá tízkuhúsi í
Milano.
Óneitanlega er þetta frábrugð-
in dragt þeim sem við vorum
orðnar vanastar, en engu að síður
er þetta fallegur og hentugur
búningur þegar kólna tekur í
veðri. Það spillir ekki að krag-
inn er úr lambskinni, lituðu gul-
brúnu og því siður að jakkinn
er líka fóðraður með samskonar
skinni.
Ekkert gerir sig sjálft
Framhald af 10. síðu.
Sá bær, byggð eða þjóð sem
engin skil kann á sinni sögu,
lífi og starfi þeirra sem þar
ha.fa lifað og starfað er skyn-
lausum skeppnum líkari en
mönnum sem nokkurn metnað
liafa fyrir landi sínu og þjóð.
Engin þjóð ætti að vita þetta
betur og muna en Islending-
ar, því að á þessu — fremur
en nokkru öðru — hefur til-
vera hennar sem þjóðar
byggzt. Þar er stolt hennar
og stærð framar öllu öðru, og
fyrir það liefur hún fyrst og
fremst hlotið viðurkenningu
sem sjálfstæð þjóð og lilut-
geng meðal annarra menning-
arþjóða.
Ég get aldrei grætt á þessu
eða fengið greiðslu fyrir all-
an þann tj ma og fyrirhöfn
sem þetta hefur kostað mig,
en ég tel mér allt þetta marg-
borgað með vissunni um, að
ég sé að vinna nytjaverk, sem
jafnvel seint og síðamneir
verði til þess að auka fremur
en deyfa lífs- og sjálfsbjarg-
arviðleitni þeirra eem síðar
kunna að byggja þennan bæ.
Semur þá allt á ritvél?
Já, það hefi gert alla
tíð. Ég tek afrit af öllum
mímnn bréfum, og mörgn þvi
sem ég s'krifa og sendi frá
mér. En það er ekki eingöngu
af þessu, heldur liinu, að mér
finnst anðveldara að semja á
ritvélina. A þann veg er ég
líka fljótari, því að hendin
hefur stundum eklci undan.
Það þreytir meira að hand-
skrifa en vélrita. Auk þess
flýtir það mikið fyrir setjur-
um If prentsmiðjunum að fá
vélrituð handrit en ekki skrif-
uð, sem oft eru harla ólæsileg
og seinsett. Um smátt og
stórt þurfnm við helzt að vera
praktísk, spara það sem hægt
er að spara, og flýta fyrir og
auðvelda á öllum sviðum eftir
mætti, því að öll mistök og
kæruleysi á öllum sviðum
koma seint eða snemma, á
einn eða annan hátt niður á
þjóðfélaginu í heild. Þetta er
því miður eitt af þri sem við
einstaklingarnir gefum ekki
nærri nógu mikinn gaum, að
við erum, og eigum að vera
ein órofaheild.
Ég hafði tafist lengnr en
ég ætlaði og klukkan var að
ganga eitt þegar ég kvaddi
Ólaf.
Á heimleiðinni var ég að
hugsa um, — trvort þeir iim-
bornir Akurnesingar eða aðr-
ir, sem unna átthögum sínum,
— hafa áhuga fyrir störfum
forfeðranna, eða vilja kynn-
ast sögu og þróun síns byggð-
arlags, — hefðu metið að
verðleikum, þó ekki væri
nema með þv| að lesa fyrstu
bókina, sem út er komin
nm sögu Akraness, — það
m'k’a menningarstarf, sem
Ö’rfur hefir hér unnið, með
þvv að reisa þessu byggðar-
lar;' þann minnisvarða, — sem
hæ-*- vnæfir um líf og störf
þess fóiks. s°m hér hefir lif-
að o" starfað.
Það ev illa farið, ef út-
gáfa þessi býður afhroð,
vegna skilningsleysis sam-
tíðarinnar á sögulegum menn-
ingarverðmætum.
Halldór Þorsteinsson Akranesi
fi-éttaritari Þjóðviljans

TIL
liggnr leiðÍD