Þjóðviljinn - 10.10.1958, Blaðsíða 4
4) ■— ÞJÓÐVILJINN ■— Föstudagur 10. október 1958
,Heilsugæzks' í matj urtagörðum
á vegum B.tvinnudeildariunar
Engólkr Ðavíðsson segir frá rannsóknar- og leiðbeiningarferðum um Iandið
Undaníarin sumur hefur Búnaöardeild Atvinnudeild-
ar Háskólans haft á hendi einskonar „heilsugæzlu” í
matjurtagöröum víðsvegar um land. Hafa þeir Ingólf-
ur Davíðsson og Geir Gígja ásamt Kára Sigurbjörns-
syni o.fl. aðstoðarmönnum ferðazt um landið á sumrin
bæ frá bæ og rannsakaö heilbrigðisástandið í mat-
jurtagörðunum.
Þjóðviljinn hefur haft tal
af Ingólfi Davíðssyni og feng-
ið hjá honum eftirfarandi
upplýsingar um starfið í eum-
ar.
I ferðum þessum hefur
einkum verið lögð stund á að
rannsaka útbreiðslu kartöflu-
hnúðormsins og kálæxlasýk-
innar en það eru einhverjir
hættulegustu matjurtasjúk-
dómar, m.a. vegna þess að
þeir geta lifað mörg ár í görð-
unum og stöðugt valdið smit-
un og tjóni.
Berast h-m'Mí’-
Kartöf’uhnúðormurinn berst
emkun með útsæði og æxla-
veikin með káljurtum til
gróð"raptn;ngar úr sýktum
uoneidisreitnm og auk þess
með búfiáráburði undan grin-
i,m er etið hafa svkt kál eða
róO,-. Ennfromur berast báðir
phiv',órnarnir með garðvrkju-
V£,t'-C*n,rn, mold og rusli úr
görðunum.
Þarf að legg.ja niður
— Sýkta garða þarf he^zt
að leqrg.ia niður og breyta
þeim í tún. Skipta þarf jafn-
framt alveg um útsæði, og
hreinsa geymslur, t.d. kalka
þær.
Kálæxlaveikin er útbreidd-
nst á jarðhitasvæðum, t. d. í
Hveraverði, að Laugarvatni,
Svðr-Revkjum í Biskupstung-
nm. í landi Flúða og Hvamms
í Hrunamannahreppi og sum-
staðar í Mosfellssveit. Er
mönnum eðlilega sárt um
Stöngulsýki.
heitu garðana og eru tregir
lil að leggja þá niður með
öllu. En vel er fært að hafa
sáðskipti og hætta ræktun
káls og rófna á sýktum svæð-
um.
Að hætta algerlega
— Og auðvitað ættu allir
garðyrkjumenn að sjá sóma
sinn í því að hætta algerlega
að láta af hendi til gróður-
setningar káljurtir eða aðrar
plöntur með rót úr smitaðri
mold .gvo að sýkin dreifist
ekki frá þeim út um landið
Það er lágmarkskrafa sem
gera verður til þeirra.
Kartöíluhnúðormur í rénun
Undanfarið hafa þeir Kári
og Ingólfur ferðazt um Borg-
arfjörð, Árnes- og Rangár-
vallasýslur (en Geir Gígja í
Dalasýslu). Telja þeir kart-
öfluhnúðorminn í rénun, því
að margir leggja sýktu garð-
ana niður eins og vera ber,
en þó engan veginn allir.
Sumum bæði í borg og bæ,
(einkum öldruðu fólki) er
furðu sárt um gömlu garðana
þótt þeir séu alsýktir og þetta
séu flest smá-garðholur með
kraga af njóla, húspunti o. fl.
illgresi umhverfis og langt inn
í garðana — auk arfans —
því vinnukraftur er víðast
lítill til hirðingar. En flestir
slíkir garðar eru rétt við bæj-
arvegginn.
Tómatalinúðomiur
Sum jarðhitasvæði eru mjög
.sýkt eins og áður var nefnt,
t. d. svæðið við Flúðir, en þar
fundust bæði í fyrra og nú
í sumar kartöfluhnúðormar,
kálæxlaveiki og auk
þess tómatahnúðormar,
sem borizt hafa úr
gróðurhúsunum og lifa
í heitu moldinni og
valda þar ljótum ,æxl-
um á ýmsum jurtum.
Engin kartöflumygla
— Stöngulsýki út-
breidd
Ekkert hefur enn
borið á kartöflu-
myglu, enda hefur
verið óvenju þurrt
veðurfar á myglu-
svæðinu og kaldar
nætur komið öðru
hvoru. (Hefur víða
verið vatnslítið eða
vatnslaust á bæjunum
og háarspretta sáralítil
sökum þurrkanna).
Stöngu1sýki er all-
útbreidd í sumum görð-
um. Þarf að hreinsa burtu
sjúkar jurtir sem fyrst til
þess að smituðu kartöflurnar
lendi ekki saman við útsæðið
og jaðrar „gevTnslukartöflur1'
og valdi þar ekki vetrarrotn-
un.
Mikið um káhnaðk sunn-
anlands
Mörgum hefur tekizt vel að
verja kál og rófur fyrir kál-
maðkinum og einkum notað
til þess Lindan, Gesarol og
Rotmakk Kværk. Sumir hafa
látið nægja að blanda
Lindandufti saman við
fræið, en það hefur alls
ekki reynzt nægjanleg
vörn.
Mikið hefur verið um
kálmaðk sunnánlands og
hefur hann víða valdið
miklum skemmdum þar
sem engin eða ónóg
varnarráð hafa verið við
' w ,. ý a * « « ö ö u
höfð. Rófur eru einnig
sumstaðar mjög lélegar
sökum þurrka og kart-
öflugrös gulnuð og rýr
í mjög þurrum sand-
görðum, en víða sunnan-
lands virðist gott útlit
með kartöflusprettu.
Sáðskipti
Mjög tíðkast núorðið að
hafa sáðskipti og rækta kart-
öflur og rófur í nýræktarflög-
um 1—4 ár í stað. Er það að
miklu leyti gert vegna arfans
en er jafnframt mikilsverð
heilbrigðisráðstöfun gagnvart
kartöfluhnúðormi. o. fl. sjúk-
dómum. —
snemma á sumri má úða, t. d.
með nikótíni. Góð vaxtarkjör
og raðhreinsun draga úr
,,ormaplágunni“ samkvæmt
erlendri reynslu. Gesarol reyn-
ist og allvel. En sjaldan ger-
ír kálmölurinn skaða ár eftir
ár; —
Konurnar áhugásamastar
Víða til sveita háir fólksfæð
mjög garðyrkjunni. Víðast
ræktar þó bóndinn nógar kart-
öflur til síns heimilis og sum-
staðar dálítið af rófum. En
konurnar vilja ennfremur
rækta kál, salat, spínat og
gulrætur o. fl. heima hjá sér.
(Nógum ljúffengum matjurt-
Ingólfur Daviðsson
'incxcy/a*
um er úr að velja, sambr.
nýju Matjurtabókina). — En
konurnar eru svo heimilis-
störfum hlaðnar, að oft vinnst
lítill tími til garðyrkjunnar,
því miður. En sigursæll er
góður \úlji. Sjást þess víða
<S)--:----------------------—----
merki sem betur fer. Og hver
vill ekki geta sótt nýjar kart-
öflur, kál og rófur út í eigin
garð, fremur en þurfa að
kaupa myglusýktar erlendar
kartöflur? „Hollur er heima-
fenginn baggi“.
Æxlaveiki í káli
Kálmölurinn
Víða sunnanlands og í Borg-
arfirði er íóðurkál, rófnakál
og annað kál allt götótt og
nagað og mjög ljótt á að líta.
Veldur þessu aðallega lirfa
káfm^ölsins, en einnig dálítið
eniglar o. fl.
Kálmölurinn er útbreiddur
allt frá Nýja-Sjálandi og
norður til íslands og Græn-
lands. Lirfan er lítil, oftast
grænleit á lit. Sést hún neðan
á blöðunum og spinnur að
lokum um sig hjúp. — Nokk-
uð hefur borið á kálmöl hér
áður, en naumast eins mikið
og nú í sumar. Héðan af
ekkert við þessu að gera,
Vinningar í vöruhappdrætti SÍBS
er
Itnúðormar á rót kartöflu-
jurtar. — (Stækkað).
Skrá um vinninga í Vöru-
happdrætti S.I.B.S. í 10. flokki
1958:
100.000,00 kr.
13614
50.000,00 kr.
50853
10.000,00 kr.
20006 30263 31230 32178 35075
42934 46314 54565 56854 61309
5.000,00 kr.
779 4012 4790 5083 13113
18859 21853 22500 38169 46768
47921 53960 57684
1.000,00 kr.
2067 5882 8196 8810 9649
13969 14699 15483 16268 20923
22293 24022 25342 25759 28891
29689 30416 32149 38158 39300
44268 46523 47320 48386 48642
48806 48988 50628 54347 56749
58383 59958 60388 63745 64072
500 krónur
382
619
864
1745
2740
3102
3601
4868
5911
6152
6561
7164
7748
8280
8944
9703
10182 10235 10285 10595 10694
10842 10901 11057 11123 11136
11162 11185 11261 11263 11285
11397 11399 11417 11615 11652
12132 12372 12430 12767 12797
13277 13309 13341 13405 13511
13744 13803 14017 14042 14078
14189 14388 14447 14655 14764
83 173 209 305
445 493 563 597
649 696 704 763
946 1089 1246 1377
1877 2155 2389 2727
2841 2867 2887 2970
3210 3351 3417 3499
4378 4421 4532 4775
4886 5392 5442 5910
5915 5620 5936 6096
6188 6192 6437 6490
6592 6641 6647 6857
7278 7288 7453 7645
7756 7883 8088 8251
8486 8767 8796 8896
8995 9347 9445 9590
14871 15257 15265 15275 15345
15398 15438 15638 15920 15994
16057 16345 16804 16966 17390
17397 17502 17513 17523 17585
18216 18238 18369 18596 18844
19074 19415 19507 18812 19895
19937 20474 20698 20924 20997
21236 21376 21739 22050 22071
22344 22669 22721 23247 23392
23767 23945 24018 24176 24227
24552 24776 24807 24833 24860
25292 25609 26001 26189 26224
26282 26633 26712 27022 27452
27609 27681 27801 27922 28216
28426 28472 28480 28618 28875
28974 29119 29205 29428 29766
29974 29989 30070 30119 30790
30838 31219 32093 32258 32544
33918 34023 34105 34116 34289
34344 34433 34829 34875 34923
34965 35058 35224 353S6535413
35437 35456 35677 357S¥35754
35897 36062 36073 36116 36162
36516 36817 36884 37017 37029
37171 37478 38213 38265 38651
38674 38739 38779- -38788 -38806
38993 39201 39371 39459 39547
39570 39729 39892 40230 40280
40404 40434 40503 40546 40566
40622 40839 40857 41078 41395
41471 41560 41810 41930 41978
42580 4263S 42758 42798 42951
43177 43226 43415 43506 43510
43525 43540 43690 43771 43793
43898 44186 44279 45088 45111
45470 45717 46061 46092 46491
46747 46835 46970 46979 46992
47117 47435 47733-47774 47920
47925 47929 48281 48345 48569
48694 4S847 48936 48969 48984
49416 49451 49530 49670 49753
49883 50005 50119 50191 50256
50291 50707 50738 50912 51112
51131 51328 51392 51441 51557
51592 51763 51825 51932 51998
52270 52356 53069 53128 53200
Framhald á 11. 6>ðu.