Þjóðviljinn - 21.10.1958, Page 3
Þriðjudagur 21. október 1958 — ÞJÓÐVILJINN
(3
Listin á
Mammoni
— Það er tvennt ólíkt að
skálda mynd eða fara eftir fyr-
irmyndum. Mér befur alltaf
fundizt ég geta hvílt mig á
að gera andlitsmyndir, því þá
þarf ég ekki að reyna að hafa
fyrir því sjálfur að skálda
mynd, — ég sagði: reyna að
skálda.
Þetta er fyrsta setningin sem
ég skrifa. Við erum inni hjá
Sigurjóni Ólafssyni í braggan-
um hans í Laugarnesi: höfum
verið ,svo niðursokknir í að
spjalla að þetta er fyrsta
setningin sem ég man eftir að
skrifa — í miðju samtali.
Það var einu sinni talað um
KjarvaLshús Það var meira en
talað um Kjarvalshús: sjálfir
þeir vísu menn sem ákvarða
hrútastyrki, verðlauna hvern
slægðan þorsk með haus og út-
hluta vegaspottum árlega á-
kváðu eitt árið að nú skyldu
þeir byggja Kjarvalshús. Það
er 'sVO langt síðan að flestir
hafa gleymt því. SÍS hefur
komið sér upp svíðingarstöð
við Laugárnes og íhaldið hefur
byggt sína Morgunblaðshöll —
Kjarvalshús fyrirfinnst ekkert,
og Sigurjón ólafsson hefur
hafzt við í bragga í Laugarnesi
frá því hann kom aftur heim
til landsins. En þetta ræði ég
ekki við Sigurjón, vik þó tal-
inu að húsum. Hann hefur ekki
áhyggjur af húsum.
— Hús? segir hann. Það er
nóg 'lífsstarf að byggja sér
hús og koma upp börnum.
Sumir eru alltaf að koma sér
upp. húsi, rétt eins og það sé
einhver hápunktur menningar-
innar að hafa byggt sér hús!
Það er fullt af fólki sem hefur
þá atvinnu að byggja hús. Það
i- . H
Höggmynd
það henta Hér er bæði sam-
band við sjó og land. Það er
líka gott þegar maður er að
flytja steina að þurfa ekki
að fara upp tröppur! Eg kann
vel við mig hér útfrá. Það ætti
að friða Laugarliesið, hafa þar
ekki ryðgaða skúra, kassa og
olíutunnur; fyrst og fremst
hreinsa Laugarnesið. Þeir ættu
ve! að geta friðað tangann.
Laugarnesið liggur verulega
fallega í landinu, víðsýnt aust-
ur og vestur Bezt að halda því
hreinu. Og svo er þetta sögu-
staður. Hallgerður langbrók
kvað m. a. liggja hér grafin.
TÆKIR Á TOGARA
Nei, við skulum ekki minn-
veit ekki hvað barnið á að
heita sem fæðist á næsta ári.
Fólk er að spyrja hvað þetta
sé, þegar ég er með stein. Er
þetta kona, spyr það. Og þegar
ég segi því að þetta sé grá-
steinn þá verður það hlessa.
—- Þú ert að austan?
— Já Aðalsteinn SigAaunds-
son — hann var Þingeyingur
— var kennari minn í 3 vetur
á Eyrarbakka. Aðalsteinn var
ágætur maður. Aðalsteinn vildi
að ég lærði meira. Hann talaði
við Magnús Helgason skóla-
stjóra Kennaraskólans um hvort
ég mætti ekki sitja í tímum
og taka þátt í öllu, án þess að
taka próf. Eg fékk það, og ég
stundaði þetta vel, mætti á
var að þvi komin að gráta rétti
ég upp hendina og sagðist hafa
góða tillögu. Hvað er það?
spurði hún. Við skulum syngja,
sagði ég. Seztu! sagði hún
hryssingslega. Þetta minnti ég
hana á þegar hún varð áttræð.
Eg vissi að þú varst skáld,
sagði hún Hún héit enn að
þetta hefðu verið skáldaþank-
ar en ekki yfirveguð skynsemi.
ELDUR YFIR FJALLI
Það logar eldur yfir fjalli á
braggaveggnum hjá Sigurjóni.
— Já, þetta er mynd sem ég
málaði þegar ég var strókur á
Bakkanum.
— Fékkstu þá við að mála?
— Já. Eg fór til Asgríms og
lærði hjá honum. Svo var ég
hjá Einari Jónssyni Við Þor-
valdur vorum báðir saman hjá
Ásgrími. Ásgrímur var ágæt-
ur. Hann kom heim til okkar
til að fylgjast með hvað okkur
miðaði áfram. Þá var enginn
myndlistarskóli. Eg þurfti
aldrei að borga kennsluna,
v • r* :
Sigiirjón Ólafsson er fæddur 21. okt. 1908 á Eyrarbakka. Aðalsteinn Sig-
inundsson var kennari bans í bernsku en 15 áija gamall lióf hann nám
hjá Ásgrími Jónssyni og síðar Einari Jónssyni. Árið 1928 fór hann í mynd-
höggvaradeild Listaháskólans í Höfn. Kennari lians þar var Utzon-Frank.
Hlaut gullverðlaun 1930, fe.uk námi 1933. Höggmyndir hans skipta tugum.
Eru alldreifðar, á söfnum og opinberum stöðum: Höfn, Stokkhólmi, Osló,
Esbjerg, Árósum, Vejle, Reykjavjk — jafnvel hjá F.A.O. í Róm. Noltkrar
inni í Laugarnesi. Hann hlaut Eckerbergs-verðlaunin 1939 fyrir mynd af
móður sinni.
I Weilbach’s kunstnerleksikon (útg. 1952) segir m. a. svo uin Sigurjón:
„Þann tíma sem Ólafsson vann í Danmörku var liann gáíaðastur og að
vissu leyti sjálfstæðastur myndhöggvari sinna samtímamanna.
er fásjnna að hver maður sé
að byggja- hús. Mikið af þess-
um húsum verkar á mig eins
og að gera líkkistu utan um
sjálfan sig. Þegar menn eru
búnir að standa í því að út-
vega sér allt sem þarf til þess
að: byggja hús og það er loks
komið upp — þá eru menn
orðnir svo þreyttir og gaml-
ir að þá deyja þeir!
. . S: ‘v: ; ■ I
FRIÐIÐ LAUGARNESIÐ!
— Já, ég fór hingað strax
þegar ég kom heim. Finnst
ast á sjómennskuna. Hef alitaf
haft áhuga á sjó frá því ég var
strákur á Eyrarbakka, og hef
raunar smíðað mér tvo báta
sjálfur. En sonur minn dró 20
punda iúðu á silungsfæri Þá
varð hann hræddur!
Gamail? Hann ex fimm ára
(Við höldum áfram að tala
um daglegt brauð).
— Það hefur verið hjáip í
nauðum að geta unnið fyrir
timakaupi. Það hefur oft kom-
ið að góðu haldi, ekki aðeins
til að mála braggann, en þeg-
ar eitthvað bregzt getur mað-
ur farið í vinnu og málað fyrir
kaup!
Mér líður annars aldrei bet-
ur en á sjó þegar ruggar vei.
Pabbi var neyddur til að vera
40 vertiðir í Þorlákshöfn og
var alltaf sjóveikur. Eg hélt að
ég væri svona líka. Og þegar
ég fór fyrst utan, 1928, þá fékk
ég piilur og það gerðist ekki
neitt. Þegar ég fór heim aft-
ur fékk ég engar pillur, og þá
gerðist ekki neitt. Já, mér líð-
ur vel á sjó.
Gamall togarasjómaður
spurði mig einu sinni: Hvað er
list, — ég veit það ekki, ‘ en
mér lizt vel á þig, og Þorvald
líka, sagði hann, ég myndi taka
ykkur báða á togara hjá mér,
— þið eruð líka báðir svo li.ti-
ir.
AÐ GERA SVONA
Á ALÞINGI?
— Og nú spyr ég eins og sjó-
maðurinn
— Það er að reyna alitaf að
halda sér hreinum —, svíkja.
ckki sannfæringu sína. Maður
veit ekki hvað þetta er — ég
hverjum morgni kl. 8 Eg fór
iíka í kennsluæfingar — þótt
ég þyrfti þess ekki. Og einu
sinni vildi ég reyna hvað ég
gæti. Eg sagði við „börnin:
þið þurfið ekki að vera hissa á
því að þó ég sé svona lítill get
ég orðið voða vondur! Þau
brostu. En það er alltaf til
misjafn sauður og einn strák-
urinn ætlaði að hleypa upp tím-
anum fyrir mér. Aðalsteinn
hafði kennt mér að hrópa ekki
þótt ég reiddist og því kallaði
ég á strákinn til mín og hvísl-
aði í eyrað á honum. Það
dugði! — En heldurðu að hægt
væri að gera svona á Alþingi?!
ÁST OG KRISTINDÓMUR
Á BAKKANUM
Eg hef alltaf verið ástfang-
inn frá því ég man eftir mér.
Þegar ég var smástrákur fór ég
langt fram hjá húsunum sem
stelpurnar voru í, til þess að
mæta þeim ekki; ég var svo
feiminn. Þær voru tvær. Eg var
iengi að velta því fyrir mér
hvora ég elskaði meira.
Mín gamla móðir var sterk.
Þegar ég varð efstur í skólan-
um um vorið og kom heim,
mikill á lofti yfir sigrinum
sagði hún bara: Út í garð að
pæla!
En svo er hún voða spennt
ennþá hvort ég standi í stöðu
minni
Þegar Jakobína Jónsdóttir
varð áttræð heimsótti ég hana
(það er mynd af henni á sýn-
ingunni) .... Hún kenndi
kristindóm a Bakkanurh. Við
byrjuðum daginn með söng Og
ei.nu sinni þegar hún réði ekki
við neitt fyrir strákunum og
hvorki hjá Ásgrími né Einari
Jónssyni. Þó Jagði Ásgrímur á
sig heilmikla aukvinnu við að
líta eftir okkur,
Eg var hjá Einari heilan vet-
ur. Eg þorði aldrei að segja frá
því heima, — var svo hrædd-
Ur við hváð það myndi kosta.
Heima var sagt að ég væri
alltaf að slæpast þegar ég var
hjá Einari. Það vissi ekki ann-
að. Eg spurði hann að vetri
liðnum hvað þetta kostaði.
Ekki neitt svaraði hann. Þegar
ég var hjá Sinding kostaði það
ekkert, þetta kostar þig heldur
ekkert.
— Þú varst að talá um húsa-
málningu áðan?
— Já, ég stundaði húsamáln-
ingu í 4 ár. Þegar ég var búinn
að læra húsamálningu fór ég
upp í sveit, í heyvinnu, til að
fá sæmilega heilsu áður en ég
færi út í heiminn. Það var
gaman. Þá var ég hjá Jóni á
Ólafsvöllum. Hann borgaði mér
sama kaup og ég gat fengið
fyrir að mála . . Já, ég gat
slegið 12 hesta á dag á engi.
Áður en ég fór að Ólafsvöil-
um hafði ég oft séð Jón, hann
kom alltaf í kaupstaðinn einu
sinni —. fvisvar á ári og varð
þá alltaf fullur — það flaut þá
allt í brennivíni — og pabbi
bjó upp á lestina fyrir hann.
Því hélt ég að hann væri alltaf
svona. En svo var þetta hörku
duglegur verkmaður.
KERTALJÓS í 12
VINDSTIGUM
Það er mynd af Jóni Berg-
sveinssyni fulltrúa Slysavarna-
félagsins, á sýningu Sigurjóns.
Maður og kona
— Já, einu sinni bað prestur
úti á landi mig að gera mynd
af Jóni, svo ég fór til hans.
Andskoti er nú þetta skritið,
að þeir skuli vera svona fljótir
- . II *'*ö: ,:<>v /\ «f
að ákvarða sig. Þegar ég var
þarna voru bara einn eða tveir
menn, en nú er þetta orðið
stórt fyrirtæki, sagði Jón. Svo
gerði ég myndina, og prestur-
inn stóð í skilum. Þá vildu þeir
hjá Slysavarnafélaginu fá
myndina í eir og einn þeirra
sagði. Já, við erum víst ekki
farnir að borga þessa mynd
ennþá. Jón var nærstaddur og
sagði: Nú, var það þá svona!
Jón var ágætur maður. Hann
sagði einu sinni við mig: Ef
fólk er svo vitlaust að halda að
hægt sé að sigla fyrir Góðr-
arvonarhöfða við kertaljós í 12
vindstigum — þá er ekki hægt
að fá neinn heiður fyrir að
bjarga slíku fólki.
SALÓMONSKVIÐA
— Trúarofstæki er ein versta
tegund af geggjun, segir þú. En
veiztu að ég fékk þetta lika!
Eg ætlaði að trúa á Jesúm
Krist, Það var þegar ég var
í K.F.U.M. En alltaf þegar ég
ætiaði að trúa varð ég gagn-
tekinn af kvensemi!
Áður en ég fór til Ítalíu fór
ég til sr. Friðriks — hann er
einn mesti latínumaður lands-
ins. Hann gat kennt mér nóg í
ítölsku af þvi hann kunni Jatín-
una svo vel. Og svo þegar ég
ætlaði að géra myndina .af hon-
um spurði ég liann hvort hann
myndi eftir mér.
Nei, ég er búinn að sjá svo
marga stráka, svaraði hann.
Eg minnti hann á iatínuna og
ítölskuna.
Nei, ég man það ekki — jú,
nú man ég það!
Hvað manstu?
Þú hlóst.
Að hverju hló ég?
Þú hlóst að Salómonskviðu.
Og hverju þar?
Það var setningin: Snoppu-
frið kona er eins og gullhrjng-
ur í trýninu á svíni.
AÐ SVÍKJA — EÐA
SVÍKJA EKKI
— Nei, við skulum ekkert
tala um námsárin og starfsár-
in í Kaupmannahöfn. Eg- vann
hjá Utzon Frank í 16 ár, 4—6
tíma á dag, og síðan að min-
um eigin myndum. Þá var ég
oft þreyttur. Við tölum heidur
ekki um stríðsárin. Þá var ég
húsvörður í Nýhöfn 63, þurfti
að fara á fætur um miðjar
nætur, læra að slökkva eid,
allskonar íkveikjur, sem ég sem
I Framhald á 10. síðu.