Þjóðviljinn - 21.10.1958, Blaðsíða 7

— ÞJÓÐVTLJINN — Þriðjudagur 21. október 1958
Þriðjudagur 21. október 1958 — ÞJÓÐVILJINN — <7
ÞIÓÐUILIINN
tJtKeiauai. ono«uuM«niouiit alDÝBa - Sóslallstaflokkurlnn. - Rltstíórar
Maknós Kiartansson áb.). SiKurBur Quðmundsson. — Préttarltstiórl: Jón
Blamason. - Biaðamenn: Ásmundur Slsrurlónsson. Guðmundur ViBÍússon.
ívar H. Jónsson. aíaunus Torf 1 Olafsson, SigurJón Jóhannsson, Sieurður V.
f'HSbiófsson. - AuglýslngastJórl: Guðgeir Magnússon. — Rltstjóm. af-
creiðsla. ajigiýslngar. Drentsmiðia: Skóla.örðustig 10. - Síml: 17-500 (B
iínurl — Áskrlftarverð kr. 30 á mán. í Reykjavík og nágrenni; kr. 27 ann
arsstaðai Lausasöluverð kr. 2.00. — Prentsmiðja Þjóðvlljans
Efliiig
útflutningsfrainleiðslunnar
Tjhns og nýlega var vikið að
hér í blaðinu voru kaup
á 15 nýjum togurum gerð að
einu helzta stefnuskráratriði
núverandi ríkisstjórnar við
myndun hennar fyrir atbeina
Aiþýðubandalagsins. Var þetta
e.itt af þeim atriðum til efl-
ingar og uppbyggingar at-
vinnulífsins sem Alþýðubanda-
lagið' lagði áherzlu á við
stjórnarsamningana. Sumum
þessara atriða stjórnarsáttmál-
ans hefur vel miðað í áttina
en öðrum miður eins og togara-
kaupunum, þar sem samstarfs-
flokkarnir hafa þvælzt fyrir og
hindrað raunhæfar aðgerðir.
¥»au umskipti sem orðið hafa
* að því er snertir viðhald og
aukningu vélbátaflotans eru
stórt spor í rétta átt. í því
efni var líka brýn nauðsyn á
algerri stefnubreytingu frá því
aðgerðarleysi sem rikjandi var
í stjómartíð Ólafs Thórs. Síð-
ustu árin sem Ólafur Thórs fór
með sjávarútvegsmál vantaði
mikið á að viðhald og aukn-
ing bátaflotans væri viðun-
andi. í þessu efni urðu alger
umskipti um leið og Lúðvík
Jósepsson tók við forustu í
sjávarútvegsmálum þjóðarinn-
ar,
IThtt stærsta einstaka átakið
sem gert hefur verið á
þessu sviði eru samningarnir
um smíði fiskiskipanna í Aust-
ur-Þýzkalandi. í samræmi við
þá samninga fá íslendingar á
næstu mánuðum 12 stór fiski-
skip inn í landið. Þessi skip
fara til þeirra staða út um land
sem brýnasta hafa þörfina fyr-
ir ný framleiðslutæki. Þau eiga
að verða aflgjafi og undirstaða
aukins og traustara atvinnu-
lífs, öruggari atvinnu og betri
afkomu almennings á þéssum
stöðum. Það eru þorpin á Aust-
fjörðum, Norðurlandi og Vest-
fjörðum sem verða þessara
nýju skipa aðnjótandi.
Jafnhliða þessum aðgerðum
ríkisstjómarinnar til aukn-
ingar á vélbátaflotanum hafa
verið gerðar ráðstafanir til að
koma áfram og í fullt gagn
þeim hraðfrystihúsum og fisk-
iðjuverum sem í byggingu
voru en stöðvast höfðu vegna
fjárskorts. Gagnvart þeim
vanda stóð fyrrverandi ríkis-
stjórn skilningssljó og ráð-
þrota. Framtak núverandi rík-
isstjórnar var hins vegar nægj-
anlegt til þes að þessi miklu og
dýru mannvirki urðu að því
gagni fyrir framleiðsluna og
þjóðarbúskapinn sem að var
stefnt með því að ráðast í
byggingu þeirra.
¥aetta framtak núverandi rik-
isstjómar bæði að því er
snertir aukningu vélbátaflotans
og byggingu hraðfrystihúsa og
fiskiðjuvera, leggur ekki aðeins
grundvöll að aukinni og traust-
ari atvinnu verkafólks víðs-
vegar um landið heldur hefur
það og skotið nýjum og mikils-
verðum stoðum undir þjóðar-
búskapinn í heild. Fullvíst er
að á þessu ári verður landað
hér innanlands meira magni af
fiski en nokkru sinni áður.
Kemur þar, auk góðra afla-
bragða og vaxandi skipastóls,
einnig til greina sá hindrunar-
lausi rekstur á öllum fiski-
flota landsmanna sem núver-
andi ríkisstjórn hefur tekizt að
tryggja í algerri mótsögn - við
þær síendurteknu framleiðslu-
stöðvanir sem fylgdu íhalds-
stjórn Ólafs Thórs eins og
skugginn og ollu þjóðinni stór-
felldu tjóni á ári hverju.
l^essi mikilsverða breyting
* gerir hvorttveggja í senn,
að auka atvinnuna í landinu
og að færa þjóðinni meiri
gjaldeyristekjur, Enda sjást
þess merki í mikilli og stöðugri
vinnu um allt land við hag-
nýtingu .aflans. Munu þess fá
dæmi á síðari áratugum að at-
vinna verkafólks hafi verið
jafn mikil og almenn um land
allt og verið hefur á þessu ári.
Útflutningsverðmætin eru líka
meiri en áður og kemur sér nú
vel að búa við þá miklu og
traustu markaði sem fengizt
hafa fyrir íslenzkar sjávaraf-
urðir í hinum kreppulausu
löndum sósíalismans.
TPn þótt segja megi að vel
^ horfi um atvinnu almenn-
ings eins og sakir standa gef-
Ur það ekkert tilefni til að
slaka á þeirri fyrirætlan ís-
lendinga að auka togaraflota
sinn eins og ráð var fyrir gert.
Búbkapur þjóðarinnar krefst
þess að útflutningsframleiðsl-
,an sé efld en fremur dregið úr
óarðbærum fjárfestingarfram-
kvæmdum. Framleiðslan verður
að ganga fyrir vinnuafli þjóð-
arinnar eigi vel að fara. Það
er því mikil skammsýni að
standa gegn aukningu togara-
flotans á grundvelli þess að
þjóðin geti ekki mannað fleiri
skip. Það sem íslendinga vant-
ar er aukin framleiðsla sjáv-
arafurða, meiri vöruvöndun og
fulkomnari nýting aflans. Við
þurfum því fleiri fiskiskip og
fleira fólk til starfa að fram-
leiðslunni, bæði á sjónum og
við nýtingu aflans í landi. Og
að því þarf að vinna, m.a. með
því ,að hrinda án tafar í fram-
kvæmd smíði þeirra 15 togara
sem fastbundin var í stefnuyf-
irlýsingu ríkisstjómarinnar.
LÁGMYND eftir Sigurjón Ólafsson. Hún er höggvin í grásteinsbjarg, og er myndflöturinn
150x80 sm. Lágmyndin hefur að undanförnu staöið fyrir utan vinnustofu listamannsins á
Lauganesi, en á fundi sínum í gœr ákvað Menntamálaráö íslands aö festa kaup á henni,
handa Listasafni ríkisins.
SIGURJON OLAFSSON
FIMMTUGUR
Kæri Sigurjón!
ÓsJca þér til hamingju
með fimmtugsafmœlið og
þjóðinni með þig. Það
brennur að vísu ennþá við
að þjóðin okkar vilji grafa
listamennina sína lifandi og
gráta þá því hjartnœmar
dauða. En þakka þér fyrir
tryggðina við hana og list-
ina, sem þú gefur henni.
Gríska lýðrœðið forna hefði
kunnað að búa rétt að þér.
Við skulum vona^ að ís-
lenzka lýðveldið lœri það
líka bráðum.
Þinn
Einar Olgeirsson.
Reykjavík er um margt ein-
kennilegur höfuðstaður. Þar er
hægt að ganga um lengi dags
án þess að rekast á neitt sem
ber þess vott að land þetta
byggi forn menningarþjóð. Þar
eru til dæmis háskóli og þjóð-
leikhús sem minna meira á
úrelta þýzka útvarpsgrammó-
fóna en hús. Aðrar opinberar
byggingar sverja sig óþægi-
lega í ætt við stofnanir þær
vestur í Ameríku sem hafðar
eru til þess að einahgra hættu-
lega afbrotamenn. Það sem
aðrár iafngamlar og grónar
fél5'á! sjálfsagt til hag-
ræðis og augnayndis, er þær
skipuleggja borgir sínar, er í
Reykjavík ýmist talið óþarft
eða gert af slíkum klaufaskap,
, að minnir helzt á skoplegar
stælingar frumstæðra þjóða,
sem langar til að tileinka sér
vestræna menningu.
En samt, ef grannt er að gáð
og farið út í afkima þessa stað-
ar, má sjá eitt og eitt hús sem
rís undir nafninu byggingar-
list Eins og af slysni hafa
slæðzt á opin svæði fáeinar
höggmyndir, sem stinga mjög
í stúf við asnalega karla sem
standa eins og kústsköft víða
um háborgina og virðast tákn
ríkjandi hugmynda þessa stað-
ar um höggmyndalist. Sé geng-
ið enn lengra, til dæmis inn
í Lauganes, þar sem engin
bygging er samkvæmt skipu-
lagsuppdráttum hinna ábyrgu
borgara, rofar enn til. Þar nið-
ur við sjó fjarri alfaraleið,
er einn af þeim skúrum, sem
hinir ábyrgu borgarar gleyma
yfirleitt, þegar þeir halda skál-
arræður um það að íslenzk al-
þýða lifi um efni fram. Um-
hverfis skúr þennan standa af
handahófi, eins og þær séu að
bíða eftir að komast burt,
nokkrar myndir barðar í grá-
grýti. í skúmum býr sá mað-
ur sem hoggið hefur grjót og
hnoðað leir af hvað mestri
list á Norðurlöndum um lang-
,an aldur.
Sigurjón ólafsson fór ungur
utan þar sem honum var bú-
inn mikill frami. Eins og geng-
ur vakti frægð hans óskiptan
fögnuð þeirra er heima sátu, og
Morgunblaðið birti annað veif-
ið fregnir af honum. Þama átti
ísland enn einn fulltrúa sem
slegið gat á eskimóakomplex
þjóðarinnar. En Sigurjón
skeytti ekki um þá reglu, að
því lengra að heiman sem
landinn dvelst, þeim mun
ástsælli. í stað þess að flytja
suður til Timbuktú og verða
ástmögur þjóðarinnar um ald-
ur og ævi tók hann upp á þeim
skramba að koma heim.
Síðan hefur verið heldur
hljótt um Sigurjón Ólafsson.
Morgunblaðið hætti fljótlega
að finna nokkuð fréttnæmt í
honum og sneri sér að öðrum,
sem bjuggu í útlöndum. Mynd-
ir úr íslenzku grágrýti hlóðust
upp í skúrnum og utan við
hann. Á tólf árurn voru 4
myndir Sigurjóns sett-ar upp
á almann.afæri þar af ejn,
sú er fjærst var mannabyggð-
um, á vegum hins opinbera.
Ef satt er að auðævi hverrar
þjóðar séu falin í þegnum
hennar, þá eigum við ekki svo
Htil auðævi í þessum eina
þegn, Sigurjóni Óiafssyni. Á
það bæði við um starf það sem
hann á að baki sér, og verk
þau sem hann er megnugur að
leysa af hendi. Það er sjálf-
sagt óraunhæft að ætiast til
þess af hinu opinbera að það
geri nokkuð af viti í menn-
ingarmálum. En mönnum eins
og Sigurjóni á að fela mikil
og stór verkefni, svo að kom-
andi kynslóðir þurfi ekki að
bera kinnroða fvrir eintómt
drasl eins og verið er að koma
á laggirnar austur í Skálholti
og víðar.
Nú er í tízku allskonar dað-
ur við fortíðina. Það er varla
svo haft upp á sendibréfs-
snuddu frá öldinni sem leið,
að lærðir meim fórni ekki
höndum og hrópi; pretiotissima!
En hvað um verðmæti nú-
tímans? f Kaupmannahöfn, á
pakkhúsloftum, í kjöllurum og
i vörzlu einstaklinga er fjöldi
mynda gerður af Sigurjóni Ól-
afssyni. Einhverntímann fellur
Sigurjón frá, en hann einn veit
með nokkurri vissu hvar mynd-
ir þessar eru niður komnar.
Víst er að það er hvergi
skráð. Það verður ærið verk-
efni lærðum mönnum að hafa
upp á þeim ef ekki er ráð í
tíma tekið.
Nú er Sigurjón fimmtugur.
Hann hefur ekki ávaxtað pund
sitt á borgaralega vísu g mun
án efa aldrei eignast sáluhjálp-
artákn hins sanna íslendings,
— bíltíkina. En aétli svo sem
hálfu bíltíkarverði væri ekki
vel varið til þess að safna sam-
an myndum þessuni og koma
þeim heim?
Þótt nú horfi ef til vill verr
en nokkru sinni fyrir hinni ís-
lenzku þjóð, þar sem hugsjóna-
hórdómur í þágu Ameríkana er
óðum að verða atvinnuhórdóm-
úr, með öllu því kaldrifjaða
, hugarfari sem því fylgir, má
ekki gefa upp vonina um að
þeir sem á eftir koma hreinsi
af sér lúsina. Handa þeim verð-
um við að varðveita frá tortím-
ingu þau menningarverðmæti
sem til eru, þótt við gerum
ekki annað við þau en henda
þeim ofan í svaðið inni í Laug-
arnesi eða annars staðar, unz
þeir koma sem 'vita hvað þeir
eiga að gera við þau.
Ekki skulum við vorkenna
Sigurjóni þótt valt sé veraldar-
gengi, Hann hefur hlotið þau
laun sem sérhverjum ljsta-
manna hans hvar sem er í
heimjnum. — Þessi piltur frá
Eyrarbakka lofaði þegar í upp-
hafi meiru en flestir, ef ekki
aliir, jafnaldrar hans, og það
væri mikið vanþakklæti að
halda því fram að hann hefði
ekki staðið við þau loforð
hingað til. Fáir hafa auðgað
myndlistarheim okkar sem Sig-
urjón, brotið upp á nýstárlegri
hlutum, jafnframt því sem
h.ann hefur gert fjölda manna-
mynda í hefðbundnum stíl,
ávo tæknilega fuilkomnar, að
manni finnst að hann hefði
sómt sér vel sem prófessor við
hvaða listaháskóla sem er, frá
því hann var rúmlega tvítugur.
Sigurjón er hreinræktaður
myndlistarmaður, í verkum
hans tala form og hlutfö’.l
sínu skýfa máli, þar tjóir ekki
að leita neinskonar tilfinninga-
semi eða rómantískra hughrifa
sem svífa fyrir utan og ofan
myndjrnar, þær hvíla örugg-
lega í efninu sjálfu, þenslu
þess og jafnvægi.
Óhjákvæmjlega hljóta frum-
legustu verk mikilla lista-
viskíflaska; það er verið að
skúra gólfið og stundin nálg-
ast, þegar menn eiga að um-
gangast listaverk með sama
svip og þeir stæðu yf:r mo’d-
um hæfilega fjarskyids ætt-
ingja.
— Þú verður að fara að koma
þér heim og klæða þig í pípu-
hattinn, segir félagsformaður-
inn, Klukkan átta kemur for-
setinn.
— Forsetinn? Það er hann
sem kenndi mér að teikna; já,
veiztu það ekki?
Myndhöggvarinn snarar sér
að viskíflöskunni og losar
tappann með einni hreyfingu
þumalfingurs; siðan gár hún
í kring, en það er einn sem
vill ekki drekka af stút.
— Þú ert eins og helvítið
hann Knútur R.assmundssen
þegar ha.nn var á ísnum. Þótt
hann væri í lífsháska, já í
blindhríð, vildi hann ekki
drekka nema úr afskaplega finu
glasi.
Áður en varir er myndhöggv-
arinn farinn að hafa yfir
passíusálma eftir séra Hall-
manni eru öllum lífsþægind-
um ofar; ,að vinna verk sem
máli skipta, verk sem fyrr eða
síðar verða metin að verðleik-
um.
Kjartan Guðjónsson
Það er stundum sagt meðal
gamalla menningarþjóða að
myndlistarmenn öðlist fyrst
fullan þroska og áræði eftir
fimmtugsaldur, þá séu þeir
búnir að vinna sér inn fyrir
sínum mestu verkum.
Þegar litið er yfir verk Sig-
urjóns Ólafssonar blasir við
ævintýralegur árangur, hvert
stórverkið af öðru sem öll bera
merki um svo óskeikula eðlis-
gáfu að lengi má leita að hlið-
manna að verða umdeild fyrst
í stað, enda hefur Sigurjón orð-
ið fyrir árásum, en hann getur
líka glaðst yfir því á fimm-
tugsafmælinu að honum hefur
hlotnast mikil viðurkenning,
einkum erlendis þar sem mynd-
listarsmekkur er rótgrónari en
hér.
Það er mikil ástæða til að
óska honum og þjóðinni ailri
til hamingju með þennan af-
mælisdag og sýningu þá sem
haldin er í þcssp tilefnj..
Þorvaldur Skúlason.
Ég rekst inn í Listamanna-
skálanum á afhallandi laugar-
degi i rigningu; Myndir Sig-
urjóns eru komnar upp á stöpl-
ana, nema á einn. Þar uppi á
stendur fagurlega ódrukkin
grím, en ekki upphátt eða fyr-
ir alla í senn, heldur víkur
hann sér með eldsnörum
hreyfingum frá einum til ann-
ars og lætur þá hafa þá ljóð-
línu í eyra sem honum þykir
bezt eiga við. í miðju versj slær
hann út höndunum, skyndilega
orðinn jafn afhuga séra Hall-
grími og pínu lausnarans og
segir:
— Það er verst hvernig ven-
usinn hefur skrapazt á rassin-
um! Hann litur af einum á
annan; það er snögg ásökun í
augnaráðinu,: líkt. og hver og
einn liggi undir grun.
—• Það gerir ekkert. Skál!
Kallinn sem hafði hana í Dan-
mörku lamdi af henni haus-
inn með sleggju; svo þegar
hún er loksins komin heim er
hún skröpuð á rassinum. Svona
gengur þetta íil! Það er erfjtt
að vera myndhöggvari.
Ég fer að líta í kring um
mig. Stöplarmr standa hrein-
ferðugir á nýskúruðu gólfinu;
fyrir átafninum trónar upp
trémyndin með teinunum, sem
heitir ýmist Póstskipið kémur
eða Krían og guð almáttugur.
Nú heitir hún aðeins Krían.
Hún er eins qg hafrænan á
Laugarnesinu á vorin, svipiétt-
ur þytur, áhyggjuleysið algjört.
Hún æt.i að stamda á aitari i
nakinni, hvítri kirkju þar sem
guð er einn.
Á hinum g.aflveggnum er
stór lágmynd, biá og gull’ituð,
með fugli sem hefur sig yfir
landið. Hún er sennilega eizta
myndin hér inni. Ég horfi á
haha og er farinn að halla
nokkuð mikið undir fla.tt þeg-
ar ég tek eftir því að mynd-
in stendur á rönd.
— Já, það er sko paliurinn.
Hann er ekki nógu breiour
til þess að hún geti staðið rétt.
Af hverju á ég einn að hafa
fyrir þessu? Af hverju má fólk
ekki leggja svolítið á sig líka?
Það er harðsnöggur heims-
ádeilutónn í röddinni, og ég
sé að ég hefði ekki roð við
honum þótt hann hefði bitið
það í sig að láta ailt púbiik-
umið standa á haus eftir klukk-
an átta.
. Og þar eru Þau höfuð, sam
engin slík. . . Það má virð-
ast þröngsýn útkjálkamennska
að halda því fram, að einhver
hlutur sé gerður betur á Is-
iandi en annarstaðar í heim-
inum. Ég ætla samt að taka á
mig þann dóm að halda því
fram, að höfuðmyndir Sigur-
jóns Ólafssonar séu einhver
beztu myndhöggvaraverk sinn-
,ar tegundar, sem gerð eru á
okkar dögum. Sigurjón byrj-
ar Þar sem meðalgóðir menn
enda; hann greypir ekki að-
eins í myndina svipmót manns-
ins, já fas hans, heldur er
lífsviðhorf mannsins eins og
lifandi strengur í þessum kalda
eir. Meistaraverk eins og
myndimar af Jóni Krabbe, a£
Sigurði Guðmundssyni og móð-
ur listamannsins eru að þessu
ieyti óviðjafnanleg. Þótt við
. hefðum aldrei séð þetta fólk,
getum við næstum því heyrt
hvernig það talar, séð hvern-
ig það hreyfir sig, fundið við-
mót þess, snöggt eð,a hlýtt c ða
fágað; það eru ævisögur í einu
andliti, og þó miklu meir. Það
eru brot af mannfólkinu á jörð-
inni og myndimar hefðu sama
gildi, hvort sem þær stæðu á
safni suður í Ítalíu, vestur í
Ameríku eða hér. Og ekki er
Sigurjón síðri þegar hann not-
ar meitilinn. I gabbrómyndinni
af Ásgrími Jónssyni er formið
samhæft efninu á þann hátt, að
það mun löng leitin að öðru
slíku. Allur hinn rólyndi
traustleiki hins gamla lista-
manns er saman kominn í þc ;su
einfakla formi, veður dagan.na
þegar hanh stóð úti með léreft
sitt, djúp íhyglin þegar hann
sat einn heima.
Þá man ég það, að þessi
gabbróhnullungur kostaðimála-
ferli á sínum tíma. Hann er
ættaður frá Einari í Hvalsnesi
Pramhald á 10. síðu.