Þjóðviljinn - 01.11.1958, Blaðsíða 3

Laugardagur 1. nóveinber 1958 — ÞJÓÐVILJINN — (3
Fjáröflun til útrýmingar heilsuspillandi
húsnæðis og almennra húsnæðlslána
Frumvarp Karls GuSjónssonar rœtf i neSri deild
Á fundi neðri deildar Aiþingis í gær var rætt um frum-jverið í ráði um nokkur undan-
varp Karls Guöjónssonar er miðar að því að aflað verði farin ár, að þessar tvær stofn-
fjár til útrýmingar hei'lsuspillandi húsnæðis og' til al- janir byggðu sér, annað hvort
mennra húsnæðislána með því að ætla Byggingarsjóði saineiginlega eða hvor i sínu
ríkisins 4Vz% af nettóágóða verzlunarstofnana ríkisins.
Er þar aðallega aö ræða um Áfengisverzlun ríkisins og
Tóbakseinkasölu ríkisins. en tekjur þeirra eru áætlaðar
192 milljónir króna á fjárlögum ársins 1959.
f framsöguræðu sinni mælti
Karl m.a. á þessa leið:
Lögin 34 ára gömul
Árið 1924 voru sett sérstök
lög um það, með hverjum hætti
verzlunarstofnanir ríkisins
skyldu vera útsvarsskyldar, og
það er aðalefni þeirra laga, að
á þeim stöðum sem slíkar verzl-
anir eru reknar, ' skulu þær
greiða í útsvar til viðkomandi
hæjár- eða sveitarfélags fimm
af hundraði af nettóágóða sín-
um.
Þessi lög eiga fyrst og'fremst
við. varðandi einkasölu ríkis-
ins á tóbaki og áfengi, og að
svo miklu leyti, sem útsvör
eru-greidd eftir þessum lögum,
þá er það a.m.k. að langmestu
leyti frá þessum stofnunum.
Lengi hafa verið skiptar skoð-
anir manna um það, hvert rétt-
læti væri í því, að slík fyrir-
tæki borguðu útsvör til ein-
stakra sveitarfélaga, og hug-
myndir hafa verið uppi hér á
Alþingi um það, að stofnanir
sem þessar og þær sem eru
samlög allra landsmanna, ættu
að greiða útsvar í sameigin-
legar þarfir þjóðarinnar allr-
ar, frerpur en til þeirrar staða
einna, þar sem verzlunarfyrir-
tæki þeirra eru staðsett.
Skattlagningaríyrirtæki
Ég ætla ekki að gera þetta
sjónarmið að sérstöku umtals-
efni að þessu sinni, en skal
taka það fram, að ég tel eðli-
legt, að stofnanir, verzlunar-
stofnanir, séu að einhverju
leyti skattskyldar þar sem þær
reka sinn atvinnurekstur aðal-
lega.
Hitt er annað mál, að 5%
af nettóhagnaði kann að hafa
verið eðlileg útsvarsálagning á
þeim tíma, þegar hún var á-
kveðin i lögum, eða fyrir 34
■ árum, en nú hefur þróun mála
orðið sú, að öllum er kunnugt,
að þær stofnanir, sem hér er
aðal’ega um að ræða, Tóbaks-
einkasala ríkisins og Áfengis-
verzlun ríkisins, hafa jafnt og
þétt verið að breytast frá þvi
að vera venjuleg verzlunarfyr-
irtæki og í það að vera sérstök
skattlangingarfyrirtæki ríkisins
á þær vörur, sem þær verzla
með.
Nú er svo komið, að á-
góði þessara tveggja stofn-
ana, sem ég hef nefnt, er
verulegur þáttur í sjálfum
ríkistekjunum. Á s.l. ári, ár-
inu 1957, nam ágóði þess-
ara tveggja fyrirtækja sam-
taís 175 millj. rúmlega, og
útsvar það, scm þær eiga
þannig að greiða, nemur liátt
á 9. millj. kr. Nú hagar
málinu svo til, að Tóbaks-
einkasala ríkisins, sem skil-
aði á s.l. ári yfir 70 millj.
kr. hagnaði, hefur hvergi að-
setur beinlínis, nema í
Reykjavík, og ágóði hennar
er þess vt’gna ágóði af vöru-
sölunni til allra landsmanna
og ekki eingöngu bundinn
við þann stað, þar sem verzl-
lagi hús fyrir rekstur sinn. Og
nú er ekki öruggt að slíkt hús
hlyti að verða í Reykjavík.
Það mætti allt eins hugsa sér
það, að það yrði t.d. í Hafn-
arfirði eða Kópavogi, og ég í-
mynda mér það, að íbúarnir á
þeim stöðum hefðu ekkert á
hef í frv. gert till. um það, að
útsvarsskylda þeirra til þeirra
staða, þar sem verzlunarrekst-
urinn fer fram, verði látinn
nema hálfum af hundraði. Það
mur.di á næsta ári, skv. því,
sem ég hér hef gert grein
fyrir, nema nálægt 1 millj. kr.
í útsvör.
ur til útrýmingar heilsuspill-
andi ibúða, fari u.þ.b. að níu
tiundu hlutum, eða þó líklega
nokkru meira, til útrýmingar
einmitt á heilsuspillandi hús-
næði í höfuðborginni. Ög hin
almennu húsnæðislán hljóta
jafnan að renna þangað mest,
sem mest er byggt og það er-
um við heldur ekki i neinum
vafa um, að þar er einnig höf-
uðborgin stærsti aðilinn.
1 því góðæri, sem við íslend-
ingar lifum i og höfum lifað
í á undanförnum ár.um er það
okkur til lítillar sæmdar, að
enn skuli allmargt fólk í okk-
ar landi búa í húsnæði, sem
talið er vera heilsuspillandi og
álít ég, að það beri að leggja
meginþungann á að á það ó-
Til útrýmingar heilsu-
móti því að úthluta lóð undir, Spillandi húsnæði Og al- fremdar^stan(j sé bundinn end>
ir. Vænti ég þess, að með þeim
Á hinn bóginn tel ég eðli- ráðstöfunum, sem frv. leggur
legt, að það sem þessar stofn- auií þeirra annarra ra
siíkt aðsetur. I Kópavogi mundi mennra húsnæðislána
það trúlega'þýða það, að hægtj
væri að gera íbúa þorpsins al-j
gerlega útsvarslausa miðað við
þær framkvæmdir, sem útsvör-
in nú standa undir. I Hafnar-
firði mundi þetta standa undir
meira en helmingnum af út-
svörunum, — ef aðsetur þess-
ara stofnana væri fært á slíka
staði.
Karl Guðjónsson
Óeðlilegur tekjustofn
Það væri- þess -vegna án allr-
ar lagabreytingar vel hægt að
hugsa sér það, að sá tekju-
stofn, sem þannig hefur mynd-
azt hjá höfuðborginni, væri
fallvaltari og ótryggari heldur
en eðlilegt væri. Ég álít, að
réttmætt sé að færa þennan
gjaldstofn niður, færa útsvars-
álagninguna á ágóða þessara
fyrirtækja niður þannig, að
hann geti ekki skoðazt nema
eðlilegt útsvar á stofnanirnar
sem slíkar, því það er hann
ekki í dag, hann er í rauninni
anir hafa hingað til greitt í
útsvar, renni að langmestu
leyti til þess að undirbyggja
almennar framfarir og til þess
að leysa úr félagslegum vanda-
málum þjóðarinnar sem heild-
ar. Þess vegna hef ég lagt til
í frumvarpinu, að 4V£ af hundr-
aði af nettóágóða verzlunar-
stofnana ríkisins verði látinn
renna í byggingarsjóð ríkisins
og þaðan aftur til þess að full-
nægja húsnæðisþörfinni í land-
inu, að hálfu leyti til þess að
útrýma heilsuspiHandi húsnæði,
en að hiini leytinu til þcss að
; álag á vissar skattheimtur rík-
un þessi heíur skrifstofur igjns
Það væri í •rauninni ekki
mikið ósanngjarnara að ákveða
t.d. að það bæjarfélag, þar
sem vörumagnstollur eða verð-
tollur er innheimtur skyldi fá
í útsvar part af þeim skatti.
En ég geri ráð fyrir því, a.ð
það yrði talin óeðlileg skatt-
lagning, enda væri hún það.
Á sama hátt er útsvarsskatt-
lagningin á Áfengisverzlun rík-
isins og Tóbakseinkasölu ríkis-
ins eins og nú er komið með
5% gjaldi á þeirra ágóða, al-
gerlega ósanngjörn.
sinar.
Svipuðu máli, og þó ekki al
Veg sama, gegnir um Áfengis-
verzlun ríkisins. Hún hefur að
vísu nokkrar útsölur í fáum
bæjum landsins og greiðir þar
að parti hluta af hagnaði eín-
um, skv. þessum lögum, en all-
ur aðalágóðinn er talinn falla
undir aðalaðsetur áfengisverzl-
unarinnar, sem er hér í Reykja-
vík.
Á við öll útsvör í
Vestmannaeyjum
Þegar þess er gætt, að þess-
ar tvær stofnanir borga út-
svar á 9. millj. á þessu yfir-
standandi ári, og það er borið
saman við þau útsvör, sem fell-
ur til hjá öðrum kaupstöðum,
þá kemur í Ijós, að út-
svarsupphæð þessara tveggja
fyrirtækja er álíka inildl og
t.d. cll útsvörin í Vestmanna-
eyjum, og álíka mikil eins og
öll útsvörin í Kópavogi.
Það má kannski segja, að
með því að lækka þennan á-
góðahluta þá minnki tekjur
Reykjavíkurborgar verulega.
Það er að vísu alveg rétt. En
það er ekki nema eðlilegt held-
ur, að óeðlilegar tekjur séu
leiðréttar, og það er ákaflega
vafasamt fyrir Reykjavik að
byggja á þessu sem föstum
tekjustofni.
Ég nefni t.d., að það hefur
] 0 milljónir á næsta ári
Á næsta ári er í fjárlaga-
frumvarpi því, sem lagt hefur
verið fram, gert ráð fyrir því,
að ágóði þessara tveggja fyrir-
tækja muni samtals nema 192
millj. kr. Það er því augljóst,
að útsvarpsgreiðsla þessara
fyrirtækja mun verða á næsta
ári á 10. millj. kr. og ef svo
fer, sem jafnan hefur farið á
undanförnum árum, að ágóði
þeirra verði nókkru meiri held-
ur en áætlanir fjárlagafrv. hafa
gert ráð fyrir, þá tel ég það
ekki of í lagt, þó að ætlað sé,
að þetta útsvar muni nema 10
millj. kr. á næsta ári a.m.k.
Ég teldi, að eðlilegt væri,
að þessar stofnanir borguðu
svo sem eins og 1 millj. í út-
svar á þeim stöðum, þar sem
þær reka verzlanir sínar og
stafana, sem þegar hafa verið
til þess gerðar að svo megi
verða, þurfi ekki langur tími
að líða þar til að ekki sé leng-
ur búið í heilsuspillandi hús'-
næði á okkar landi.
Þrír íhaldsmenn töluðu, Jó-
hann Hafstein, Magnús Jónsson
og Bjarni Benediktsson og
töldu að með frumvarþi Karls
væri verið að ráðast á Reykja-
vík. Taldi Jóhann að Karl
skorti alla góðvild til höfuð-
staðarins en Karl svaraði því
að Jóhann virtist ætlast til að
fullnægja þeirri almennu lána-, þingmenn utan af landsbyggð-
eftirspurn til húsnæðisbygg- inni litu á Reykjavík sem ein-
inga, sem nú er miklu meiri j hvern vesaling eða aumingja
heldur en tök eru á af fjár-|sem ríkið ætti að hafa á fram-
hagslegum ástæðum að sinna. j færi sínu. Kvaðst Karl leyfa
Ég bendi einnig á, að þó að| sér að gera Reykjavík hærra
frumvarpið sem slíkt, ef að; ur.dir höfði en svo og teldi hann
lögum verður, munai nokkuðj að Jóhann sýndi kjördæmi sínu.
rýra hlut Reykjavíkurbæjar í heldur takmarkaðan sóma með
tekjum af beinu útsvari, þá
mundi engum fremur en höfuð-
borginni koma að gagni sú
ráðstöfun á fénu, að afhenda
það byggingasjóði ríkisins. Ég
því að ræða málið út frá þeirri
forsendu. ;
Málinu var að lokinni um-
ræðunni vísað til 2. umræðu og
f járhagsnefndar með sam-
má fullyrða, að fé það, er renn- hljóða atkvæðum.
s voni’
msí sora
0 #
Þing Landssambands vörubifreiSastjóra verður • sett í
dag klukkan 2 e.h.
Þingið verður haldið í félags-
heimilinu að Freyjugötu 27 og
er ætlað að það muni standa í
þrjá daga. Verða þar rædd öll
helztu mál vörubílstjórastéttar-
Tveir dagar enn:
Bækur Vestur-ls-
lendinga á boð-
stólum
Nú eru aðeins tveir dagar eft-
ir af bókamarkaðinum í Ingólfs-
stræti 8, þar sem Árni Bjarna-
son og Egill Bjarnason hafa haft
á boðstólum mjkið úrval fá-
gætra íslenzkra bóka er komið
hafa frá Vestur-íslendingum.
Enn er margt óselt góðra og
fágætra bóka þar á borðunum,
en markaðurinn verður eins og
áður segir aðeins opinn tvo
daga, í dag og á mánudaginn.
í sambandinu eru nú 35 félög
víðsvegar um landið og félags-
mannatala samtals um 1100.
Fulltrúar á þinginu verða 30
til 40.
Vítavert gáleysi
Framhald af 1. síðu.
að enn var olía í tankinum sem
unnið var við og báðu þejr um,
að hann yrði tæmdur áður en
verkinu væri haldið áfram.
Lokaniðurstaðan verður sú að
tankurinn verður tæmdur og þá
mætir slökkvihðið og logsuðan
heldur áfram.
Það má segja að þessi at-
burður sé í aðra röndina spaugi-
legur, en hér er um mjög víta-
vert gáleysi að ræða, enda liggur
blátt bann við því að vera með
opinn eld nærri eldfimum efnunr
að ekki sé talað um á stöðum
sem þessum.
Gerið skil fyrir selda miða - Happdrætti ÞjóÖviljans