Þjóðviljinn - 06.11.1958, Blaðsíða 7

Þjóðviljinn - 06.11.1958, Blaðsíða 7
Fimmtudagur 6. nóvember 1958 — ÞJÓÐVILJINN — (7 Úlfhildur frá Efstabœ: Anðskildir menn og undantekning Meistari minn og fóstri, Jón- as Jönsson frá Efstabæ, þótti á sínum tíma efnilegur rithöf- undur og þó munu aldrei hafa komið eftir hann á prenti nema þrír ritdómar. Hann var mjög bókhneigður maður og ekki skrapp hann svo til Reykjavík- ur, hvorki með bilað sláttuvél- arblað eða annað, að e-kki kæmi hann með nýja bók heim með sér. Ég hef reynt að hafa þennan sið hans í heiðri, þó að nú séu samgöngur orðnar örari en þá var og ég fari oft- ar til Reykjavíkur en hann gerði. Þegar ég var þar á ferð síðast, hafði ég heim með mér öll Félagsbréf Almenna bókafé- lagsins, því að krakkarnir höfðu týnt sumum hinna gömlu fyr- ir mér án þess að ég hefði les- ið. Félagsbréf Almenna bókafé- lagsins eru yfirleitt geðþekki- leg rit og fara stöðugt batn- andi. íhaldið í landinu hefur á síðari árum eignazt mjög vel pennafæra menn, sem skrifa sanngjarnlega. Það hefði t.d verið óhugsandi fyrir fáum ár- um aðeins, hvað þá á mínum ungdómsárum, að sjá birtast í Morgunblaðinu greinar um bókmenntir eins og Sigurður A. Magnúss. ■ skrifar þar nú. Sama er naunar að segjaumsumvið- töl Matthíasar, er í þessu blaði birtast. Það væri ófyrirgefan- leg þröngsýni að viðurkenna þetta ekki þakklátum huga og eins það, að yfirleytt eru grein- ar Félagsbréfanna og ritdómar þeirra með menningarbrag. Undanteknjngar eru þó hér. Já, því miður undantekningar. Annað félagsbréfið birti 1956 langa grein eftir háskólakenn- ara Sigurbjörn Einarsson og var grein sú framsöguerindi, sem höfundurinn hafði ætlað að flytja á fundi hjá Stúdenta- félagi Reykjavíkur. Erindið var sem sé samið allmiklu síðar en þessi sami Sigurbjörn talaði mest um varnir fslands, bað menn að halda vöku sinni og var í Morgunblaðinu kall- aður „nytsamur sakleysingi“. Erindi þetta kallaði háskóla- kennarinn „Gerska stjórnar- hætti“. Hann endaði með nið- urlagsorðum svohljóðandi: „Það er ekki nóg að hlakka yfir faili Stalíns, og vér kepp- um aldrei til úrslita við komm- únismann með því að níða hann. Hitt skiptir öllu, hvort vér reynumst kommúnistunum fremri í réttsýni, fórnfýsi, já- kvæðum eldmóði, drengilegri viðleitni til þess að móta og varðveita heilbrigða stjórnar- og þjóðfélagsbaráttu“. Þetta er óneitanlega fallega sagt. En fari nú svo, að „vér“, en það mun á máli háskóla- kennarans þýða vestrænt lýð- ræði, yrðum kommúnistunum fremri í þeim dyggðum, sem taldar eru 'upp, hvað hefur þá gerzt? Svarið við þeirri spum- ingu felst að nokkru leyti í þeim ádeiluorðum, sem prófess- orinn beinir að þjóðfélagshátt- um okkar. Hann segir þá með- al margs annars: „Það, sem vér höfum lifað af pólitísku siðleysi á þessari öld, er rökrétt afleiðing langr- ar þróunar. Siðlaus auðhyggja og guðlaust misrétti er undan- Haiui er1 lUidantekníng fari þess, þar á ofan ábyrgðar- laus skrumspeki og niðurrif“ En svarið felst þarna ekki nema að nokkru leyti, vegna þess að talað er hálfyrðum, á- deilan er almenns eðlis, jafn- vel mörg hundruð ára gömul slagorð, sem auðvaldsskipulag- ið hefur leyft sakleysingjum sínum að brúka með þeirri ör- uggu vissu, að næg ráð voru til að taka fyrir munn þeirra, ef þeir ætluðu að gerast hættu- iegi. En með þessum orðum er Sigurbjörn prófessor kominn inn á þá braut, sem hann hefur gengið síðan. Þarna er hann enn ekki búinn að gleyma misfellum kapítalismans, en talar um þær undir rós, nefn- ir engin nöfn, engin dæmi, svo að enginn fari nú að taka neitt til sín í þeim herbúðum, Tal hans um kommúnismann er ekki undir rós. Það er vafalaust rétt, að til þess að sigrast á kommúnism- anum, þurfa andstæðingar hans að eiga þær dyggðir, sem prófessorinn telur upp. En til þess að eignast þær dyggðir, verða þeir fyrst að taka upp það skipulag, sem vakti fyrii upphafsmönnum sósíalismans að koma á. Er það það, sem prófessor Sigurbjörn vill? Varla. Nú er e-kki fyrir það að synja, að framkvæmdaatriði sósíaljsmans hafi orðið nokk- uð önnur, en æskilegt hefði verið. Það er að- segja, þau kunna að hafa orðið önnur en upphafsmennirnir vonuðu að þyrfti að verða. En hafi þau orðið önnur en þeir vónuðu, þá leiðir af sjálfu sér, að þau hafa orðið þeim í vil, sem töldu hugsjón sósíalista og þá um leið kommúnista óraunhæfa og óframkvæmanlega. Væri allt með fe’ldu, ættu’þeir menn nú að koma með rök sín, benda á misfellumar, sem þeir telja að hafi orðið, og segja: — Þarna sjáið þið. Þetta er óframkvæm- anlegt, eins og við sögðum. En það er ekki allt nieð felldu og þess vegna segja þeir þetta ekki. Þær rökræður um hagkerfi auðvalds og sósíalisma, sem oft áttu sér stað hér á Vesturlöndum fyrst eftir byltinguna í Rússlandi og lengur þó, heyrast nú ekki lengur. Fólk ætti t.d. að veita þvi athygli hvaða rökum and- stæðingar sósíalismans hér á landi beita gegn honum. Ég á þó ekki við rök þau, sem dægurbaráttan einkennist af, og eru í því fólgin að telja þjóð- inni trú um, að kommúnistar séu ekki venjulegir menn, og koma síðan eftir því sem hægt er kommúnistanafni á alla menn, sem leyfa sér að gagn- rýna ríkjandi stjómarhætti. Að ekki sé nú um þá talað, sem efast um blessun erlendrar hersetu á íslandi, en við það ætti háskólakennarinn Sigur- björn að kannast, þó að nú sé hann að reyna að gera sig hreinan í framan, þvo af sér kommúnisma og vilji, sem von er, sýnast maður eftir því sem getan leyfir frammi fyrir stórum meirihluta þjóðarinnar. Þannig' eru rök dægurbarátt- unnar og eru auðskilin strax nema prófessor þeirra. Hann er undantekning. Hin fræði- legu rök andsósíalista og mun- inn þeim og hinum er rétt að líta á í næstu grein. ;* Pasternak-málið — Fæstir íslendingar höíðu heyrt skáldið neínt — Hvað hafa „andlega frjálsu" menn- irnir sagt um íslenzka nóbelsskáldið? ÓFRÓÐUR skrifar: „Póstur sæll! Eins og þú hefur sjálf- sagt heyrt, þá er varla um annað talað hér í bæ þessa dag- ana en Boris nokkurn Paster- nak, rúsneskan rithöfund, sem nýlega hlaut nóbelsverðlaun, en hefur afþakkað þau sökum ó- ánægju og úlfaþyts, sem veit- ingin vakti í heimalandi höf- undar. Útvarpið hefur varið miklu af sínum dýrmæta fréttatíma til að fræða okkur um þetta Pasternak-mál, og ekki er að efa áreiðanleik heimildanna þar, brezku frétta- stofurnar, sem útvarpað hafa íystilegum frásögnum af sjó- hernaði Breta hér við land síð- ustu vikurnar, fara nú ekki aldeilis með neina lygi. Þá hafa, blöðin ekki látið sitt eftir liggja, þau hafa ver- ið fjölorð mjög um „hinn heimsfræga, rússneska rithöf- und“, og hina svívirðilegu með- ferð valdhafanna þar eystra á honum. Nú má vel vera að ég sé allra íslendinga ófróðast- ur; ég hafði nefnilega ekki heyrt þennan heimsfræga rit- höfund nefndan fyrr en núna um daginn í sambandi við veitingu nóbelsverðlaunanna, og ekkj minnist ég þess að hafa heyrt neina af kunningjum mínum tala um að þeir hafi lesið neitt eftir hann. Hefur e.t.v. ekkert verið þýtt eftir hann á íslenzku? í einhverju blaðinu í gær sá ég m,a. tal- að um „hinn ágæta, heims- fræga rithöfund“, sem einskon- ar píslarvotti frelsisins. Mér er þó násr að halda, að fæstir fs- lendingar hafi heyrt hann nefndan fyrr en fyrir rúmri viku síðan, og ég er hér um bil viss um, að Rannveig Þor- steinsdóttir, sem ræddi þetta mál í útvarpsþættinum um daginn og veginn, hefur fram undir síðustu mánaðamót ékki haft hugmynd um að skáldið Pasternak væri til og aldrei lesið orð í ritum þess, hvcrki á frrrrm.á’inu né öðrum málum, Þá niirnir mig, að sum blöðin hafi ha’dið því fram, að Pasternak hafi verið bann- að að veita verðlaununum við- töku, en það held ég að sé ekki rétt. Og af því að það er nób- elsverðlaunahöfundur, sem hér er um að ræða, þá finnst mér nú að sumir þeir, sem mest fárast um misþyrminruna á andlega frelsinu hjá Rússum, gætu litið í eigin bann. Tit skamms tírna hefur and'egum leiðtogum Alþýðublaðsins ekki fundizt neitt athugávert við það, að skáldskapur Elínborgar Lárusdóttur væri metinn tí l hærri launa en flestra annarra íslenzkra rithöfunda, og lengi vel skör hærra en skáldskapur nóbelsverðlaunaskáldsir.s Hall- dórs Kiljans. Fyrir nokkrum órum var Les- bók Morgunblaðsins og fleii'i rit undirlögð af skriffinnum, sem töldu sig borna til að sanna að Halldór Kiljan væri nauðaómerkilegur • rithöfundur, óþjóðlegur og , raúhsr íslenzkri tungu og menningu til minnk- unar, og gagnmerk félög gerðu eftirminnilegar samþvkktir þar að lútandi. Og það var á allra vitorði, að hinir íslenzku út- verðir andlegs frelsis vonuðu í lengstu lög að sænska akademí- an tæki heiðursdoktorinn frá Heidelberg fram yfir Kiljan eða skipti verðlaununum a.m. k. jafnt á milli þeirra. Ef þáð er tilviljun ein, að allir helztu formælendur „andlegs frelsis“ og „frjálsrar menningar“ á fs- landi, eru menn sem forfröm- Framhald á 10. síðu. <S>- Haraldur Jóhannsson hagíræðingur: , Drög að iiElögum um breytingar a íyrirkomulagi greiðslna utílutn- ingsuppbóta og hækkun yfirfærslugjalds úr 16% í 32% Drög þessi voru samin laug- andaginn 22. marz 1958 og send forystumönnum Alþýðu- bandalagsins sem hugsanlegar lokatillögur um samninga á grundvelli stöðvunarstefnunn- ar um fjáröflun til útflutn- ingsatvinnuveganna. Engar verulegar breytingar verða á hæð uppbóta. Bank- arnir greiða 27% uppbætur á allan erlendan gjaldeyri, sem skilað er fyrir vöruútflutning. Yfirfærslugjöld af seldum gjaldeyri verða 32%. Útflutningsuppbætur nema 1958, að ætlað hefur verið af f.o.b.-verði: 1. Til bátaútvegsmanna á bátavörur 32.1% 2. Til vinnslustöðva á bátavörur 27.3% 3. Til vinnslustöðva á togaraafurðir 22.4% 4. Til fiskimjöls- verksmiðja 33.0% 5. Til verkanda hrogna 24.2% 6. Á niðursuðuvörur 57.0% 7. Á Norðurlarjissíld a) Saltsild 24.5% b) Bræðslusíld 16.4% 8. Suðurlandsíld a) Saltsíld 48.3% b) Bræðslusild 55.6% e) Freðsíld 33.4% 9. Á búvörur 65.0% Ekki er tekið tillit til þeirra ívilnana, sem sjávarútvegur og landbúnaður njóta við irin- flutning rekstrarvara. Engar útflutningsuppbætur eru greiddar á: 1. Lýsi. 2. Hvalafurðir. 3. Mj'' 1 úr fiskiúrgangi togara 4. Togarahrogn. Ef bankar greiða 27— upp- bætur á keyptan gialdeyri, sem fengizt hefur fyrir vöru- útflutning, verða grr'ridar hærri uppbætur eða (nær) jafn háar og nú er gprt: Til vinnslustöðva á bátavömr. til vinnslustöðva á togaravörur, til verkanda hrogna, á Norð- urlandssíld. Á þessar vöriir þyrfti þess vegna ekki áð greiða frekari uppbætur. Á þessar vörur, sem út- fiutningsuppbætur voru ekki áður greiddar á, yrðu útflutn- ingsuppbætur greiddar: lýsi. hvalafurðir, mjöl úr fiskúr- gangi togara, til togara á hrogn. Fiskmjölsverksmiðjur fengu 5% lægri uppbætur en þær fá nú. En með því að lækka verð á bátafiskúrgangi dvgðu beim 27% uppbætur. Hins vnenr Framhald á 10. siðu.

x

Þjóðviljinn

Beinir tenglar

Ef þú vilt tengja á þennan titil, vinsamlegast notaðu þessa tengla:

Tengja á þennan titil: Þjóðviljinn
https://timarit.is/publication/257

Tengja á þetta tölublað:

Tengja á þessa síðu:

Tengja á þessa grein:

Vinsamlegast ekki tengja beint á myndir eða PDF skjöl á Tímarit.is þar sem slíkar slóðir geta breyst án fyrirvara. Notið slóðirnar hér fyrir ofan til að tengja á vefinn.