Þjóðviljinn - 08.11.1958, Page 7

Laugardagur 8. nóvember 1958 — ÞJÖÐVILJINN — (7
Stofnun sklpulagssjóðs í
kaupstöðum og kauptánum
SjóSnum verSí m.a. aflaS fekna meS
verShœkkunarskaffi á fasfeignirt sem
hœkka i verSi viS breyff skipulag
Á fundi bæjarstjórnar
Reykjavíkur s.l. fimmtudag
flutti Guðmundur Vigfússon,
bæjarfulltrúi Alþýðubanda-
lagsins tillögu um stofnun
sidpulagssjóðs, er hafi það
hlutverk að greiða kaupverð
fasteigna, er bæjarstjóm
kaupir til þéss að skipulags-
breytingu verði komið í
framkvæmd. E!r gert ráð
fyrir að sjóðnum verði m.a.
aflað tekna með því að
leggja verðhækkunarskatta
á fasteignir, sem hækka í
verði vegna skipulagsbreyt-
inga. Tillögu Guðmundar var
samkvæmt tillögu borgar-
st.jóra vísað til bæjarráðs til
athugunar. Er hér birt
framsöguræða sú, er Guð-
nrundur Vigfússon flutti fyr-
ir tillögunni.
!Ég hef leyft mér að leggja
fyrir þennan bæjarstjómar-
fund svohljóðandi tillögu:
„Bæjarstjómin telur brýna
nauðsvn tif bera, að sett
verði lög um stofnun skipu-
lagssióðs í kaupstöðum og
kauptúnum, er hafi það hlut-
verk að greiða kaupverð
fasteigna, er bæjarstjóm
kaupir til þess að sldpulags-
breytingu verði komið í
framkvæmd, og verði sjóð-
um þessum meðal annars
aflað tekna með því að
leggja verðhækkunarskatta
á allar þær fasteignir, sem
hækka í verði vegna skipu-
lagsbreytinga,“.
Eins og tillagan ber með
sér er hún viljayfirlýsing
bæjarstjómar og myndi án
efa, næði tillagan samþykki,
verða leitað til þingmanna
Reykjavikur um flutning
frumvams á Alþingi I sam-
ræmi við efni hennar. Nauð-
syn slíkrar lagasetningar er
tvímælalaust mést hvað
Reykiavík enertir, en málið
er einnig aðkallandi fyrir
ýmsa aðra kaupstaði og kaup-
tún, þar sem skipulagsbreyt-
ingar á gamalli byggð em
orðnar nauðsyn vegna þeirrar
þróunar sem orðið hefur á
undanförnum árum og áratug-
um, en einkaeignaréttur á lóð-
um annarsvegar og tak-
m"rkuð fjárráð bæjarfélag-
anna hins vegar tefur fyrir
skipulagsbrevtingum og gerir
þær í raun og vem litt fram-
kvæmanlegár að óbreyttum
aðstæðum.
Það er auðvitað mál út af
fyrir síg, að enn hefur ekki
verið gengið frá endanlegu
ekipulagi Revkjavíkurbæjar og,
hefur það mál oft verið rætt
hér í bæjarstjórninni. Ég skal
ekki ræða það mál almennt
að þessu sinni, en vil þó nota
tækifærið til að minna á nauð-
syn þess, að gengið verði sem
fyrst frá skipulagi bæjarins
á lögformlegan hátt. Meðan
það er ekki gert heldur út-
þennsla byggðarinnar áfram
h"mlulaust, með öllum þeim
gífurlega kostnaði sem henni
fylgir fyrir bæjarfélagið og
gjaldendur þess, og með því
ástandi í gatnagerð sem er
langt frá því að vera mönnum
bjóðandi og veldur árlega
stórfelldu tjóni á samgöngu-
tækjum bæjarbúa og þar með
Guðmundur Algfússon
einnig gífurlegu f jártjóni fyrir
einstaklinga og þjóðfélagið
í heild. Ásigkomulag hins sí-
vaxandi gatnakerfis sem ekki
tekst að malbika er svo fyrir
neðan allt sem telja verður
mönnum bjóðándi í vaxandi
borg, að það kallar óhjákvæmi
lega á skjótar og margþættar
aðgerðir til úrbóta.
En hvort sem sú sjálfsagða
ráðstöfun fæst viðurkennd eða
ekki, að gengið sé endanlega
frá því skipulagi sem byggja
á bæinn eftir í framtíðinni,
eða búið verður við hitt enn
um skeið, að ákveða verði eft-
ir hendinni byggingar- og
gatnafvrirkomulag á einstök-
um stöðum, gefur það auga
leið hvaða erfiðleikar fylgja
því, að bærinn verður að
kaupa dýrum dómum hvern
lóðarskika sem taka þarf til
þess að gera skipulagsbreyt-
ingu framkvæmanlega. Nú er
svo komið að slíkar lóðir inn-
an gamla bæjarins fást yfir-
leitt ekki fyrir minna en 1000-
3000 krónur pr. fermetra,
hvort sem þær eru keyptar
samkvæmt samningum eða
eftir mati. Þetta er staðreynd,
hvort sem mönnum líkar hún
betur eða ver. Þessi baggi
hvílir á bæjarfélaginu og
þeirri kynslóð sem nú lifir
vegna þeirrar furðulegu
skammsýni forfeðranna að
skipta og ráðstafa þeim jarð-
eignum í einkaeign, sem eitt
sinn voru eign bæjarfélagsins.
Nauðsynlegum skipulags-
breytingum verður ekki komið
í framkvæmd nema teknir
verði upp breyttir starfshætt-
ir. Það er svo augljóst mál
að ekki þarf um að deila.
Allar meiriháttar breytingar
og umbætur á skipulagi ein-
stakra bæjarhverfa eru það
kostnaðarsamar að þær eru
bænum ofviða að óbreyttum
tekjustofnum. Flestum munu
þykja útsvörin ærin þótt ekki
þurfi að koma til stórfelld
hækkun’þeirra af völdum f jár-
þarfar til uppkaupa á lóðum
éða lóðahlutum sem hljóta að
fylgja flestum eða öllum
breytingum á skipulagi gamla
bæjarins. Hér er ekki um
neinar smáupphæðir að ræða,
eigi ekki allt að sitja í sama
fari og aðkallandi breytingar
á skipulaginu að dragast
miklu lengur en æskilegt er.
Skorturinn á nauðsynlegu
fjármagni í þessu skyni er
líka án alls efa ein helzta
ástæðan til þess, að ekki þyk-
ir fært að ráðast í nauðsyn-
legustu breytingar á skipulag-
inu í eldri bæjarhlutunum, evo
aðkallandi sem þær þó eru af
umferðarástæðum og til þess
að nýta betur þau mannvirki
í gatnagerð og öðru sem þar
eru fyrir hendi. 's>
Það er skoðun mín, að til"
þess að ráða bót á þessu þurfi
bærinn að fá nýjan tekjustofn
er gangi til sjóðsstofnunar, er
stæði urdir útgjöldum við
skipulagsbreytingar, svo sem
kaup á fasteignum i því
skyni. Þetta eru útgjaldasam-
ar framkvæmdir og ekki sízt
þegar byrjunin verður að
vera sú, að ná eignarhaldi á
rándýru landi, áður en unnt
er að hefjast handa. En elík-
ar breytingar á skipulaginu
eru ekki aðeins í almennings-
þágu eins og málum er háttað
hjá okkur. Ný og breið gata
sem ákveðin er af skipulaginu
og framkvæmd af bæjarfélag-
inu, skapar möguleika til
framtíðarbygginga af allt ann-
arri og fullkomnari gerð en
fyrir voru og hækkar fast-
e’gnir einstaklinga og hluta-
félaga stórkostlega í verði.
Bæjarfélagið færir eigendun-
um stórar fjárfúlgur beint og
óbeint með slíkum aðgerð-
um og gróðamöguleikar þeirra
hafa vaxið stórum. Og þá
vaknar spurningin: Er það
réttmætt að þeir beri engan
hluta þessara útgjalda bæjar-
félagsins, fram yfir hvem al-
mennan borgara þess og gjald-
þegn. Eg held að þeirri spurn-
ingu verði ekki svarað nema
á einn veg: Það er réttmætt
og eðlilegt að sérstakur verð-
hækkunarskattur sé lagður á
þær fasteignir sem gefa auk-
inn arð og hækka í verði við
framkvæmd breytts skipulags.
Og það er bráðnauðsynlegt
fyrir bæjarfélagið að slíkur
skattur verði á lagður til þess
að standa undir þeim útgjöld-
um sem á það leggjast við
kaup á fasteignum til þess að
skipulagsbreytingar séu fram-
kvæmanlegar.
Verði að því ráði hnigið sem
tillagan- gerir ráð fyrir, þ.e.
stofnun skipulagssjóðs er afl-
að verði tekna m.a. með á-
lagningu verðhækkunarskatts,
ætti aðstaða bæjarins til þess
að koma í framkvæmd nauð-
synlegustu umbótum á skipu-
lagi gamla bæjarins að batna
verulega frá því sem nú er.
Bærinn fengi á þann hátt
nýjan og fastan tekjustofn,
sem skapar honum aðstöðu til
að hefjast handa um þær
breytingar á skipulaginu, sem
staðið hafa fastar lengur en
góðu hófi gegnir og eru í
raun og veru orðnar brýnar
og óhjákvæmilegar. Reykjavík
er fyrir löngu vaxin upp úr
þeim fetum, sem henni voru
sniðin um og fyrir aldamót
og jafnvel síðar. Þungi um-
ferðarinnar vex ár frá ári og
er orðið eitt mesta vandamál
bæjarfélagsins og bæjarstjórn-
arinnar. Þetta er í sjálfu sér
ekki óeðlilegt. Þeir sem réðu
skipulagi og uppbvggingu
gamla bæjarins miðuðu í
mörgum tilfellum breidd og
gerð gatna við handvagna og
hestakerrur en ekki þann
urmul bifreiða og stórra
flutningatækja sem nú er
kominn til sögunnar og fer
. sívaxandi. Slík stökkbreyting
kallar á nýjar aðgerðir eigi
að afstýra algeru öngþveitis-
ástardí í umferð og samgöng-
um.
Sú skylda hvílir á bæjar-
stjórninni, að hafa forgöngu
um þær brevtingar á skipu-
lagi og þá nýbyggingu gamla
bæjarins sem fyrir löngu er
orðið aðkallandi dagskrúrmál'.
Tillagan um stofnun skipu-
lagssjóðs er flutt til þess að-
auðvelda bænum þessa for-
göngu og flýta fyrir umbót-
unum. Umbætur á gömlu og
úreltu skipulagi eru bæði
í þágu almennings og bæjar-
félagsins og eigenda lóðanna
í gamla bænum. Meðan skipu-
lagið hefur ekki fengið á sig
löglegt framtíðarform og skil-
yrði eru ekki sköpnð fyrir
framkvæmd þess verða eig-
endur lóðanna einnig að halda
að sér höndum og geta ekki
nýtt þær í samræmi við óslrir
sínar, þarfir og hagsmuni.
Það er því einnig og ekki sizt
þeirra hagur að skipulagið sé
ákveðið og framkvæmdir hafn-
ar. Þess vegna er það og einn-
ig sanngirnismál að bsir fast-
eignaelgendur sem græða á
aðgerðum bæjarfélags’ns í
skipulagsmá’um beri bvngri
bvrðar í sambardi við kostn-
aðinn en hinn aimenni skatt-
þegn bæjarfélagsins.
•
Fg treysti þvi. að öllum
bæjarfulltrúum sé svo ljós
nauðsyn þess að levsa þetta
vandamál t’l framhúðar, að
þeir geti fallizt á þá tillögu,
sem hér hefur verið lögð
fram. Það yrði svo væntánlega
verkefni borgarst.jóra og bæj-
arráðs að trvCTgia flutning
málsins inn á Alþingi og vinna
að framgangi Jess þar.
lón Leiís:
Má stela til heimilisþarfa?
Heimkominn úr utanlands-*'
ferð fréttir undirritaður, sem
reyndi þar að halda uppi hejðri
íslendinga sem réttarsamfélags
og menningarþjóðar, að fram
sé komin á Alþingi tillaga um
að heimila hljóðfestingu hug-
verka í heimahúsum endur-
gjaldslaust.
Ekki hefur frétzt að neinn
flutningsmanna þessarar tillögu
hafi átt viðtal við höfunda eða
höfundaréttarfræðinga um
þetta mál, enda mundi tillagan
tæplega vera fram. borin, ef svo
hefði verið.
Höfundasamtökin og höf-
undaréttarfræðingarnir munu
svara fyrir sig og kljúfa málið
til mergjar, en til bráðabirgða
vill undirritaður hér aðeins
taka fram þetta:
Skyldi ASþingi slysast til að
samþykkja slíka tillögu, mundi
ákvæðið Ivímælalaust. verða úr
gildj numið með dómi, þar
sem það brýtur í bága við
stjórnarskrána og þá megin-
hugsun höfundaféttarins, að
hugsmiðir hafi eins og aðrir
smiðir einkarétt á því, sem
þeir hafa smíðað og ráði því
hvort og með hvaða skilyrðum
þeir láti það af hendi. Menn'
mega ekki taka eignir annarra
til afnota hvort sem það er í
ábataskyni eða ekki. Þetta er
mjög ríkt í réttarmeðvitund
allra menningarþjóða.
Vilja menn t. d. leyfa veiðar
í landhelgi til heimi’isþarfa?
Eiga sauðaþjófar að fá að ste’a
kindum og slátra þeim án refs-
ingar, ef verknaðurinn er að-
eins framinn til heimilisþarfa?
Ætla háttvirtir þingfuIUrúar ís-
lenzkra bænda að gerast for-
mælendur sliks réttarfars?
Nú má skilja að fátækir menn
og hungraðir steli til heimilis-
þarfa, enda þótt rcfsing liggi-
við, en eigendur hljóðritunar-
tækja eru yfirleitt efnaðir
menn, því að tækin eru dýr.
Þess vegna er ekki hægt að
viðhafa þau mannúðarsjónar-
mið gegn þeim, sem gætu vald-
ið náðun hjá öðrum. Samtök
höfundanna hafa hinsvegar t'all-
izt á að leyfa hljóðritun til
heimilisþarfa ótakmavkað í
heilt ár gegn gjaldi, sem væri
hæfileg greiðsla fyrir leyfi tit
að hljóðrita eitt verk til heim-
i'isnotkunar.
Flutningsmenn framan-
greindrar tillögu^segjast vil.ia
að tónskáld fái réttmæt laun
t'yrir sín verk. Hafa þá þessir
flutningsmenn athugað hvernig
launakjör tónskáldanna eru?
Þau fá yfirleitt engin laun fyr-
ir sín verk fyrr en verkin eru
flutt eða hljóðrituð, og upp-
hæðirnar, sem tónskáldin fá,
eru ekki nema vasapeningar
þangað til verkin eru mjög oft
og mjög viða flutt og hljóðrjt-
un þeirra selst í miklum fjölda
eintaka út um allan heim, en
þegar svo er komið eru tón-
skáldin venjulega dauð. —
Hljóðritun í heimahúsum dreg-
ur hinsvegar úr plötusölunni.
Það er skiljanlegt að óvin-
sælt sé hjá veiðiþjófum, sem
veitt hafa í landhe'gi öklum
saman, að banna þeim allt i
einu veiðar innan slíkrar land-
helgi, en vér Islendingar stönd-
um fast á vorum rétti og verð-
um. að varast að ganga á rét.t
annarra, ef vér viljum að rétt-
ur vor sé virtur
Framangreind tillaga ef hún
Framhald á 10. siðu.