Þjóðviljinn - 10.12.1958, Síða 6
6) ÞJÓÐVILJINN — Miðvikudagttr 10. desember 1958
þlðÐVIUINN
ÚtKefandl: .Samelningarflokkur alþýðu — Sósíallstaflokkurinn. - Rltstjórar:
Magnús Kjartansson, Sigurður Guðmundsson (áb.). — Fréttaritstjóri: Jón
Bjarnason. — Blaðamenn: Ásmundur Sigurjónsson, Guðmundur Vigfússon,
íyar h Jónsson, Magnús Torfi Ólafsson, Sigurjón Jóhannsson, Sigurður V.
Friðb.iófsson. — Auglýsingastjóri: Guðgeir Magnússon. — Ritstjórn, af-
greiðsla, auglýsingar. prentsmíðja: Skólavörðustíg 19. — Sími: 17-500 (5
línur). — Áskriftarverð kr. 30 á mán. í Reykjavík og nágrenni; kr. 27 ann-
ersstaðar. — Lausasöluverð kr. 2.00. — Prentsmiðja Þjóðviljans.
'—--------------------------/
Fjárfesting og framleiðsla
að liggur ljóst fyrir, hver
er aðalágreiningurinn
milli Alþýðubandalagsins og
verkalýðssamtakanna annars
vegar, og Pramsóknarflokks-
ins hins vegar um vanda efna-
hagsmálanna. Framsóknar-
flokkurinn dregur enga dul
á að hann telji að lækka verði
kaupið, að launþegarnir verði
að fórna, að lífskjör verka-
manna verði að rýrna. Þetta
eru ráð Framsóknarflokksins
og það eru hans einu ráð
varðandi efnahagsmálin. Al-
þýðubandalagið, verkalýðs-
samtökin og einnig þing opin-
berra starfsmanna benda hins
vegar á að draga beri úr fjár-
festingunni í landinu og spara
í rekstri ríkisins. Gegn öllum
slíkum tillögum. rís Fram-
sóknarflok'kurinn og blað hans
Tíminn öndverður, og heldur
því fram að þær séu árás
á dreifbýlið og muni jafnvel
leiða til atvinnuleysis.
Tíagfræðingar hafa marg-
sinnis bent á, að hér á
iandi væri fjárfesting hlut-
fahslega meiri en í nokkru
öðru landi sem skýrslur lægju
fyrir um. I allmörg ár hefur
árleg fjárfesting hér verið um
og yfir þriðjungur af öllum
þjóðartekjunum og ekki er
nóg með að f.iárfestingin hafi
verið þetta mikil, heldur hef-
ur engin skynsamleg heildar-
stjórn verið á henni, en ár-
lega evtt stórum fúlgum í
fjárfestingu sem síður en svo
hefur miðazt við aukningu
þjóðarteknanna. Ríkissjóður
og ýmsar stofnanir ríkisins
eiga mjög mikinn þátt í þess-
ari mi'klu fjárfestingu. Henni
er m.a. haldið uppi á þann
hátt, að ríkissjóður heimtar
hærri og hærri skatta og tolla
á hverju ári til að verja þeim
tekjum til fiárfestingarfram-
kvæmda. Á fjárlagafrumvarpi
þvi, sem nú liggur fyrir Al-
þingi, ér talið að bein fjár-
festing nemi 230—250 millj-
ónum króna. Fjár til þessara
framkvæmda er svo aflað með
þvi að hækka hið almenna
vöruverð, en það leiðir af sér
aukna dýrtíð, hækkar vísitöl-
una og auðvitað fylgir svo
nækkað kaup. Alkunnugt er,
að á þessu ári hefur atvinna
verið mjög mi'kil, svo að segja
am allt land. 1 mörgum grein-
um hefur verið skortur á
vinnuafli. En ríkið og opin-
'berar stofnanir draga til s;n
mikið vinnuafl og binda það
við alls konar
framkvæmdir, á
og framleiðsluna
vinnuhendur.
í bending Aiþýðusambands-
þings og Alþýðubanda-
iagsins að rétt væri að lækka
nokkuð útgjöld ríkisins, bæði
varðandi almennan reksturs-
kostnað og eins til að draga
úr fjárfestingunni, var ein-
ungis um það að draga þar
nokkuð úr, en alls ek'ki um
hitt að valda neinni stöðvun.
Hér skulu nefnd dæmi 'um
nokkrar f járveitingar, sem
flestir munu geta orðið sam-
mála um að ekki væri óskyn-
samlegt að draga nokkuð úr
um eins árs skeið. Á fjár-
lagafrumvarpinu er gert ráð
fyrir að Landssíminn hafi um
9 milljóna króna hreinan
tekjuafgang árið 1959. Hins
vegar er áætíað að síminn
ráðist í fjárfestingar upp á
um 12 milljónir króna, og
þannig ætlazt til að greiða
þurfi beint úr ríkissjóði fram-
lag er nemur þremur milljón-
um króna, eða hækka almennt
verðlag í landinu til þess að
Landssíminn geti staðið í
þetta miklum framkvæmdum
á næsta ári. Skyldi það vera
stórhættulegt að telja að
Landssimanum nægði sinn
eigin tekjuafgangut til fjár-
festingar ?
1703 skyldi það vera stór-
hættulegt að lækka fram-
lag til byggingar Skálholts-
kirkju, til byggingar lögreglu-
stöðva í Reykjavík og Kefla-
vík, sem ekki er verið að
byggja hvort sem er, til bygg-
ingar stjórnarráðshúss, sem
ekki er heldur verið að
byggja, og þannig mætti lengi
telja. Eða skvldi vera stór-
hættulcgt þó ákveðið yrðí að
Island héldi einungis uppi
eir>u rándýru sendiráði í París
í stað tveggja, og skyldi vera
orðin goðgá að nefna sam-
einingu sendiráðanna á Norð-
urlöndum? Hvers vegna má
ekki sameina Áfengisverzlun-
ina og Tóbakseinkasöluna. í
stað þess að hlaða þar upp
tvennu starfsliði? Og skyldi
ekki mörg ríkisstofnunin geta^
sparað sér 5—10% rekstr-
arútgjöld ef vel væri að gáð?
Ríkið hefur einnig á undan-
förnum árum staðið í mjög
fjárfrekum framkvæmdum,
byggingu raforkuvera og
lagningu raforkulína víðsveg-
ar um land, og byggingu sem-
entsverksmiðju. Lán hafa ekki
fengizt til þeirra framkvæmda
nema að nokkrum hluta, og
þær því hvílt á ríkinu beint
og óbeint af miklum þunga,
og verið lagðar á herðar al-
mennings í landinu sem
neyzluskatttar með tilheyr-
andi erfiðleikum.
ohði viðurkenna allir að
eitt brýnasta verkefni Is-
lendinga nú sé aukning jút-
flutningsframleiðslunnar,
auka þannig gjaldeyristekjur
þjóðarinnar, hækka raunveru-
lega þjóðartekjurnar. En
hvernig á það að vera hægt
án þess að stóraukið vinnu-
afl fáist? Menn verða að fást
á nýju skipin sem eru að
koma til landsins. Menn verða
að fást til stóraukinnar fisk-
f járfestingar-
sama. tíma
vantar
Þjóðvísur og þýðingar
Hermann Pálsson: Þjóð-
vísur og þýðingar — 60
blaðsíður. — Sjöundi
bókaflokkur Máls og
meimíngar, 2. bók. —
Reykjavík 1958.
Fyrrihluti kve-rsins ílytur
frumort kvæði: Þjóðvísur.
Seinni hlutinn geymir þýðingar
úr þremur málum: írsku, gel-
isku og ensku. í efnisyfirliti er
getið um aldur flestra írsku
kvæðanna, en þau eru frá 9.
og 11. öld. Þýðingarnar, sýnast
einkum heyra þeim flokki
Ijóða, sem kallast þjóðvísur eða
þjóðkvæði. Slík ljóð eru jafn-
Hermann Pálsson
an torveld í þýðingu; þau eru
svo nátengd anda og hug-
myndaheimi þeirrar þjóðar,
sem þau eru vaxin hjá, að töfr-
ar þeirra fara löngum forgörð-
um á leiðinni yfir á aðra tungu.
Eg dreg sízt í efa að þau
kvæði, sem Hermann hefur
freistað að þýða á íslenzku, séu
falleg og sterk á frummálinu;
og hann er svo handgengirin
menningu og menntum þess
fólks, sem gat þau, að honum
hefur verið hægt að meta kosti
þeirra. Hann þýðir þau vita-
vinnslu í landi. En hvaðan á
þetta vinnuafl að koma? Það
er furðuleg skammsýni að
stritast við að halda uppi
kapphlaupi við útflutnings-
framleiðsluna í landinu, með
því að binda vinnuaflið í fjár-
festingarframkvæmdum sem
margar hverjar eru mjög
vafasamar frá þjóðhagslegu
sjónarmiði. Verkalýðshreyf-
ingunni í landinu er það Ijóst
að vara.nleg undirstaða bættra
lífskjara er au'kin útflutnings-
framleiðsla. Framsóknarfor-
ingjarnir reyna hins vegar að
halda að mönnum þeirri
blekkingu að það sé vilji
verkalýðshreyfingarinnar og
Alþýðubandalagsins að stöðva
framfarir og framkvæmdir og
alveg sérstaklega úti um land-
ið. Augljóst er að allar full-
yrðingar í þá átt eru stað-
lausir stafir og sagðar gegn
betri vitund. Það sanna jafnt
fortíð verkalýðshreyfingarinn-
ar í atvinnuuppbyggingu
landsins og þær tillögur sem
nú hafa verið gerðar.
skuld á vandað mál, og hrynj-
andi þeirra er ekki margra
bóta vant. En það kemur í
sama stað: þýðingarnar reynast
ekki sérstaklega minnisstæður
skáldskapur í búnijngi Her-
manns. Orsökin er ekki kunn-
áttuleysi eða klaufadómur af
hálfu þýðanda, heldur eigind
þjóðvísunnar — sem getið var.
Eg get ímyndað mér að þetta
stef sé fagurt og huggunarríkt
í munni þeirrar þjóðar, sem
langan tima lá undir vopnum
og eldi norrænna víkinga:
Bitur vindur blæs i nótt,
bærir úfið Ránartraf.
Grimmir Norðmenn geta ei sótt
greitt um sollið írlandshaf —
en það fer fyrir ofan garð og
neðan hjá íslendingi á vorri
tíð. í mínum augum blikar þó
ein lítil perla í þýðingunum:
Stöðulvísa, sem er á þessa leið:
Garður minn er sprottinn,
á gróður fagran sér:
gullin eþli á trjánum
og þroskuð stöngulber,
lostæt kirsuberin
hjá lágum rósavendi
og ljúfling minn á skemli
með kver í smárri hendi.
Þjóðvisur Hermanns eru svo
keimlíkar, þýðingum hans, að
tæplega yrði á milli greint —
ef hann gerði það ekki sjálfur
í útgáfunni; frumortu ljóðin
Kjartan Ólafsson: Eldor-
ado. Útgefandi Setberg
S.F.
Bók þessi er framhald af
ferðabók Kjartans Ólafssonar
„Sól í fullu suðri“, er kom
út árið 1954, þar sem hann
segir frá ferð sinni um ríkin
í Karabíska hafi og austur-
hluta Suður-Ameríku. Rit
þetta vakti þegar mikla eftir-
tekt og hlaut ágætar vinsæld-
ir bæði meðal lesenda og
gagnrýnenda. Voru allir á
einu máli um að hér væri
um einstætt rit að ræða
vegna óvenjulegrar vand-
virkni, frábærs valds yfir éfni
og sérstæðr.ar stílsnilldar.
Síðari hlutinn, Eldorado,
kom út fyrir svo sem þrerii
vikum. Rit þetta tekur til
ríkjanna í vesturhluta Suður-
Ameríku: Chile, Perú. Boliviu,
Ecuador og Kolombiu. Um
um stíl og frágang þessa
rits og vinnubrögð öll er hið
sama að segja og um fyrri
hlutann. Höfundur bregst ekki
vonum manna enda þótt mikl-
ar kröfur séu gerðar til hans
vegna fyrra ritsins. Allur frá-
sagnarmátinn er hinn sami,
nema hvað þetta rit virðist
vera meira fræðirit en minni
furðusaga en hið fyrra. I sum-
um köflunum verður lesand-
inn lítið var við höfundinn
sjálfan og ferðalag hans.
Bók þessi er unnin á állt
hafa orðið fyrir áhrifum af
þýðingunum. Um þau leikur
sami fjarræni blærinn, heiður
og hreinn; en hann er hvorki
verulega hlýr né ilmþungur.
Langmesta kvæði Hermanns —
og það snjallasta að mínu viti
— hefur einmitt kviknað við
endurminningu frá írlandi. Það
heitir Hjá írskum sagnaþul; 6g
svona vel yrkir skáldið þegar
bezt lætur:
Við sögur þínar enn ég uni mér.
I álfheimi reikum við um.
stund:
Við yzta klettinn eiga vættir
lund,
sem álög hafa breytt í
flæðisker,
en utar byegir sævarlýður land,
og laukar spretta þar sem
bátur fer.
1 tveimur smástefjum skjóta
skemmtilegar Hugmyndir upp
kolli: í Maí og Útmánuðum. Eg
vil þó gera tvær athugasemdir
við síðarnefndu vísuna. Það er
hæpið að kveða skaflinn ,móka‘
yfir drykkjarföngum, þar sem
hann ex sjálfur drykkjarföngin
— þó í annarlegu ástandi séu.
Og næstsíðasta brag’ínan
hljóðar svo: unz mildur þeyrinn,
feginssögu segir. Höfundur.
meinar: unz hlákan kemur —
og það þurfti hann að segja.
Umritanir geta farið vel; en
þær mega ekki stafa af vanr
megnan skálds til að orða hugs-
anir sínar alveg beint.
Svo er ég ekki að orðlengja
það. B. B.
annan hátt en venjulegar
ferðasögur. Dagbækur þær
sem höfundur ritaði á ferða-
laginu eru að vísu mikilvæg
lieimild, en megin heimilda-
stofn hans eru þó saga þeirra
þjóða sem hann lýsir og bók-
menntir þeirra. Um öflun
slíkra heimilda stendur höf-
undur allra manna bezt að
vígi. Hann er sem kunnugt
er, fjölfróðasti tungumálamað-
ur, sem nú er nppi á Islandi.
Spænska tungu kann hann til
fullnustu og hefur aflað sér
geysilegrar þekkingar í sögu
Suður-Ameríku og landa-
fræði. Frásagnir sínar um
svaðilfarir og ævintýri hinna
spænsku 'konkistadora byggir
hann á sjálfum frumheimild-
unum, ritum korikistadoranna.
Ber rit hans það með sér að
þekking hans á því timabili
er bæði víðtæk og djúpstæð,.
Ritið skintist í 5 kafla. Er
sá fyrsti um Chile, fremur
stuttur, aðeins 12-13 biaðsið-
ur. Annar kaflinn er um Peru.
Er það meginkafli bókarinnar,
um helmingur hennar. Manni
verður til að spyrja, hvers
hin fjögur ríkin eigi að
gjalda, að þeim öllum sé ekki
ætlað meira rúm i bókinni
en Perú einu saman. En or-
sökin er auðvitað sú að lang
mest saga fer af Perú, gull-
landinu mikla, þar sem ein
Framhald á 11. siðu. ; •
ELDORADO