Þjóðviljinn - 19.12.1958, Page 8

8) — ÞJÓÐVILJINN — Föstudagur 19. desember 1958
þlÓÐVlÚlNN
ÚtKeíandl: fSameinlngarflokkur alÞýðu — Sósíalistaflokkurlnn. — RltstJOrar.
Magnús Kjartansson, Sigurður Guðmundsson (áb.). — Fréttaritstjóri: Jón
fUarnason. — Blaðamenn: Ásmundur Sigurjónsson, Guðmundur Vigfússon.
var K Jónsson. Magnús Torfi Ólafsson, Sigurjón Jóhannsson, Sigurður V,
Frlðbjófsson. — Auglýsingastjóri: Guðgeir Magnússon. — RitstJórn, af-
areiðsla. auglýsingar, prentsmiðja: Skólavörðustíg 19. - Simi: 17-500 (5
linur'. — Áskriftarverð kr. 30 á mán. i Reykjavík og nágrenni; kr. 27 ann-
arsstaðar. - Lausasöluverð kr. 2.00. — Prentsmiðja Þjóðviljana.
_________________________________________✓
Gialdþrot Sjálfstæðisflokksins
TF»ess munu fá eða engin dæmi
'*■ að útkoma af stjómar-
myndunartilraun hafi orðið
með jafn aumlegum hætti og
sú sem Ólafur Thórs hefur
fengizt við undainfarna níu
*laga og nú er lokið. Ólafur
var sem formaður stærsta
stjórnmáiaflokksins og eina
stjórnarandstöðuflokksins beð-
inn að gera tilraun til mynd-
unar meirihlutastjórnar eftir
að Hermann Jónasson hafði
beðizt lausnar fyrir sig og
ráðuneytið. Ólafur tók sér
nokkurn umhugsunarfrest og
mun þá hafa kannað máiið
innan eigin f'okks og eitthvað
rætt við stjórnmálamenn úr
öðrum flokkum. Niðurstaðan
varð sú, að Ólafur tilkynnti
forseta íslands að hann væri
reiðubúinn til að reyna stjórn-
armyndun og var síðan falið
hlutverkið á hendur.
ær tilraunir Ólafs Thórs
sem hefjast að þessu loknu
• eru nokkuð óvenjulegar. Lít-
ill tími fer í viðtöl við aðra
flokka en því meiri í löng og
ströng fundahöld innan Sjálf-
stæðisfloksins. Ólafur ræðir
. fyrst stutta stund við viðtals-
nefndir hinna stjórnmálaflokk-
anna 12. og 13. desember. Á
þeim fundum kom skýrt fram
að ekki hafði Sjá'fstæðisflokk-
urinn neinar tillögur fram að
færa og kunni engin ný ráð.
Upp úr þessu hófust hin
löngu fundahöld í Sjálfstæðis-
flokknum, sem stóðu óslitið
yfir á laugardag, sunnudag,
mánudag og þriðjudag. Að
þessu stranga fundarhaldi
loknu áttu Clafur Thórs og
Bj arni Benediktsson stutta
. f undi með fulltrúum hinna
stjórnmáiafiokkanna.- Enn hafði
. Sjálfstæðisflokkurinn engar
skriflegar tillögur fram að
færa, aðeins takmarkaðar
irunniegar hugmyndir, sem for-
kóifar hans vissu fyrirfram að
ekki gátu orðið grundvöllur
neinna alvarlegra viðræðna
eða tilrauna tii stjórnarmynd-
• unar. Að því loknu gafst Ólaf-
ur Thórs gjörsamlega upp og
• tilkynnti forseta getuleysi
sitt.
17ngin tilraun skal hér gerð
" til að spá því hvað nú taki
.við. En eitt er ljóst. Og það
.er það, að ráðleysi og stefnu-
leysi Sjálfstæðisflokksins er
. hið sama hvort sem hann hef-
ur hin margumtöluðu „gögn“
I efnahagsmálunum í höndum
eða ekki. Hingað til hefur til-
löguleysi flokksins í vanda-
málunurri verið afsakað með
því að hann skorti nauðsynleg-
ar upplýsingar um hið raun-
verulega ástand efnahagsmál-
anna og að hann hafi ekki haft
í höndum skýrslur og útreikn-
inga sérfræðinga ríkisstjórnar-
innar í þeim málum. Hvort
sem menn hafa tekið þessar
afsakanir Sjálfstæðisflokksins
giidar eða ekki er hitt ljóst
að nákvæmlega er eins ástatt
fyrir flokknum eftir að hann
hefur fengið öll gögn og allar
skýrslur í hendur og meðan
hann var án þeirra. Hann er
jafn umkomulaus og van-
megna í tillögugerð um lausn
efnahagsmálanna hvort sem
hann verður að byggja á
brjóstviti og persónulegri þekk-
ingu eða hefur öil gögn undir
höndum.
F Tt af fyrir sig er það þarf-
legt að þetta skuli hafa
komið skýrt fram. Nú er ekki
um það að deila, að Sjálfstæð-
isflokksins vill fram í rauð-
an dauðann leyna stefnu sinni
og tiilögum. En getur þjóðin
'tekið slíkan dtjórþmáliaflokk
alvarlega? Hefur hún með
stjórnmálaflokk að gera sem
neitar að gera þjóðinni stefnu
sína í stærstu vandamálunum
kunna, en kýs í þess stað að
ala á óábyrgri kröfupólitík úr
öllum áttum og stunda skaðleg-
asta niðurrifsstarfið? Getur al-
menningur tekið þann flokk
alvarlega sem þannig hagar
sér og gefst svo hreinlega upp
án þess að leggja fram neitt
jákvætt til málanna þegar hann
fær tækifæri til að taka að sér
forustuna?
V/'msir munu nú velta slíkum
spurningum fyrir sér. En
augljóst er að í Sjálfstæðis-
flokknum hafa nú orðið harð-
vitugar og iangvarandi deilur
um hvernig flokknum bæri nú
að haga sér. Ábyrgðarlausustu
nazistaöflin í flokknum hafa
fengið því ráðið að engin
stefna er mörkuð og engin alv-
arleg tilraun gerð til að mynda
ábyrga meirihlutastjórn. Þessi
öfl vilja halda áfram takmarka-
lausu lýðskrumi en engin úr-
ræði boða. Mat þeirra er að
slik vinnubrögð henti fiokknum
bezt og séu líklegust til að
safna um hann fylgi! Þessi öfl
báru þá menri ofurliði sem
ekki hafa trú á að slík vinnu-
brögð hent’ til langframa og
vildu láta flokkinn marka á-
kveðna stefnu og leitast við að
fylgja henni fram. Við þessar
aðstæður g'vi.st Ólafur Thors
upp án þess að gera nokkra
umtalsverða tilraun til við-
ræðna við aðra floklca. En í
þeim málalokum er fólgin
raunveruleg gjaldþrotsyfirlýs-,
ing Sjá'fstæðisflokksins. Þessi
stóri stjórnmálaflokkur stend-
ur nú frammi fyrir þjóðinni
úrræðalausari en nokkru sinni
fyrr. Það er árangurinn af
hinum misheppnuðu „tilraun-
um“ • Óiafs Thórs til myndun-
ar meirihlutastjórnar.
„Úr fylgsnum íyrri aldar”
Jón Helgason: Islenzkt
mannlíf. I. — 224. bls.
— Ilalldór Pétursson
teiknaði myndimar. —
Iðunn, Valdimar Jóhanns-
son, 1958.
Bókin flytur 11 þætti af íe-
lenzku mannlífi á síðustu öld,
en einn gengur fram á hina
annað veifið; málfarið er ein-
staklega heilbrigt. En þó
finnst mér það varða mestu,
hve höfunriur auðsýnir sagn-
fræðilegum staðreyndum
mikla virðingu. Á undanförn-
um árum hefur vaðið hér
uppi blaðamennskusagnfræði,
þar sem aðalatriðið hefur ver-
ið að sviðsetja liðna atburði
með allrahandana kúnstum,
gera einföld efni dramatísk og
stórkostleg og draugaJeg,
spinna upp margvíslegt slúð-
ur allt í kringum þá — þann-
ig að maður veit aldrei hvað
er satt og hvað er logið. En
Jón Helgason er trúrri eann-
fræðinni en „listinni", og fyr-
ir það skal honum þakkað.
Sagnfræðilegur hálfskáldskap-
ur er einhver auvirðilegasta
bókmenntagrein undir sólinni;
í sagnfræði eiga staðreyndir
að tala.
Þættimir eru misjafnir, efni
þeirra misjafnlega merkiiegt.
Sumt af því verðskuldar tæp-
lega að vera hossað í myndar-
legri bók. Kaflarnir af svart-
bakshreiðrinu í Hvítá, Þor-
grími Hermannssyni,' ógnvuldi
á Kjalamesi og söðlasmiðn-
um í Klattau eru ekki mikile-
háttar frá neinu siónarmiði;
og þeim, sem lásu Skrifaran*
á Stana í fvrra, mun ekki finn-
ast mikið t'l. um Sigríðar-
skiptin í Laugarnesi — þátt-
urinn er rislágur. Það vill
svo til að mér finnst lengstu
þættirnir beztír: Jómfrúmar í
Revkjavík. Oddmnarmál og
umfram all.t: Þegar Salómon
sniókóngur fæddist á Hnjúks-
hlaði. Þeir kaflar. sem Jón
Heleason ritar bezta, eiga
heima í úrvati fslenzkra
sagnaþátta af þessu tagi.
B.B.
Jón Helgason
Noliktir minningarorð um
Magnús V. Jóhannesson
tuttugustu. Sumir þeirra hafa
áður birzt í blaðinu Frjálsri
þjóð, en aðrir koma nú fyrsta
sinni fyrir sjónir almennings.
Höfundur hefur sótt heimildir
sínar í sálnaregistur og prest-
þjónustubækur, bréfasöfn,
dómskjöl, handrit í Lands-
bókasafni, blöð og prentaðar
bækur — og ennþá víðar hef-
ur hann leitað fanga. Þætt-
irnir eru af ýmsum toga. Bók-
in hefst á frásögn af jómfrún-
um í Revkjavík um 1830,
ástafari þeirra og lausaleiks-
krógum. Það mun mörgum
finnast langskemmtilegasti
kafli hennar — fróðir menn
segja mér, að lagleg frásögn
af óskírlífi anaarra gangi
næst þvi að stunda það sjálf-
ur. Næsti þáttur segir af því,
er svarfdælsk stúlka ól barn
sitt í skafl á bæjarhlaðinu;
hún ætlaði því nefnilega ekki
lengri lífdaga. Lengsti þátt-
urinn greinir frá málarekstri
og réttarhöldum í þjófnaðar-
máli á Seyðisfirði. Þar var
aðalpersóna kvinna ein, sem
þóttist allt vita — af þvi
hana langaði til að láta á sér
bera í íslenzku mannlífi.
Þannig flettum við bókinni á-
fram; eíðast komum við aft-
ur til Reykjavíkur og fréttum
eftir öruggum heimildum að
biskupsdótturinni í Laugar-
nesi hafði verið sagt upp og
stofupían á setrinu tekin fram
yfir hana. Ó, synd og þján-
ing, þraut og kvöl.
Jón Helgason hefur lengi
skrifað góða og gegna is-
lenzku, en höfundargáfa hans
hefur ekki í annan túna not-
ið sín betur en í þeesum þátt-
um. Þeir eru Tjómandi vel
byggðir, en þó sneyddir list-
rænum bellibrögðum; frá-
sögnin er afarskýr, nema
hvað ættartölur íþyngja henni
Fregnin um andlát Magnúsar
V. Jóhannessonar kom mér á
óvart, þrátt fyrir það að ég
vjssi, að hann gekk ekki heill
til skógar, en ég var með hon-
um daginn áður en hann dó og
þá virtist mér hann vera með
hressasta móti. Með þeim fáu
orðum sem hér verða rituð um
Magnús verður ekki rakinn
starfsferill hans, heldur aðeins
minnizt horíins vinar. Kynni
okkar Magnúsar hóíust er ég
var barn að aldri, en þá gekk
ég, eins og mörg önnur reyk-
Magnús V. Jóhannesson
vísk böm, í unglingastúkuna
Unnur sem Magnús veitti for-
stöðu, en vegna hins mikilvæga
starfs hans meðal þeirrar æsku
er gekk í félagsskap ungtempl-
ara, mun hans lengi minnzt fyr-
ir fórnfúst,. ,og árftngursríkt
starf. Til staiía fyrir gpðtempL
araregluna fórnaði Magn.ús um
. margra ára skeið nær hverri
frístund sinnj, og,alLsstaðar þar
sem hann hafði forustu í fé-
lagsmálum, var hann sérlega
laginn við að skipuleggja fjöl-
breytt félagslíf og gera allt
starfið þannig, að sem flestir
væru virkir þátttakendur og
fyndu gleði í starfinu.
Magnús var mikill mælsku-
maður og þegar svo bar við
gat hann hrifið áheyrendur
sína svo, að þeir létu ekki eitt
einasta orð hans framhjá sér
fara. Engan hef ég þekkt er
kunnj betur skil á því að ræða
vjð börn og unglinga. Frásagn-
ir hans af liðnum atburðum
urðu manni ljóslifandi, það var
eins og maður væri sjálfur orð-
inn þátttakandi, eins og mað-
ur hefði lifað atburðina sjálf-
ur.
Magnús tók á sínum tíma
virkan þátt í starfj verkalýðs-
hreyfingarinnar og var um
skeið formaður Verkamanna-
félagsins Dagsbrúnar. Frá þeim
árum átti hann margar og
bjartar endurminnjngar, enda
var það svo, að sjaldan sá ég
hann glaðari en þegar við
ræddum um verkalýðshreyfing-
una á þeim árum, og það var
skemmtilegur fróðleikur að
mega heyra Magnús segja frá
atburðum og þeim mönnum er
störfuðu með honum á þeim
árum.
Aðalstarf Magnúsar var
framfærslufulltrúastarf, það
starf er áreiðanlega á marga*
hátt erfitt. Það starí hlýtur á
tímum fátæktar og atvinnu-
leysis lað hafa verið mjög
vandasamt, enda enginn vafi
að það starf hefur haft djúp-
stæð áhrif á mann eins og
Magnús V. Jóhannesson; una
starf hans á þessu sviði kann
ég ekki mikið að segja. Eg
kynntist því ekki fyrr en fyrir
tveim árum síðan, en þá , lágu
leiðir okkar Magnúsar saman,
hans • sem yfirframfærslufull-
trúa og. mín sem íramfærslu-
nefndarmanns, Við vorum ekki
alltaf sammáia um úrlausnir í
Framhald á 12, eíðu. ;