Þjóðviljinn - 31.12.1958, Blaðsíða 6

6) — í>JÓÐVILJINN — Miðvikudagur 31. desember 1958
Áramótahugleiðingar um
orsakir stjórnarstítanna
Framhald af 1. síðu.
og verðskuldaði að eignast
flokk, sem í bræðralagi við
verkalýðinn ynni að því að
umskapa íslenzkt þjóðfélag í
anda samvinnu og samhjálpar
vinnandi manna, — flokk, sem
með stórhug beitti sér fyrir al-
eflingu sjávarútvegs og iðnaðar,
til þess að skapa í vaxandi
bæjum þann örugga markað
fyrir landbúnaðarafurðir, sem
bændur geta eignazt beztan, —
flokk, sem með víðsýni skipu-
legði aðlöðun landbúnaðarins
að þessum eðlilegu vaxtarskil-
yrðum, — flokk, sem í sam-
ræmi við sögu og alla eríð okk-
ar bændaþjóðar væri framherji
i allri sjálfstæðis- og frelsisbar-
áttu landsmanna.
Þetta var það, sem vakti fyr-
5r frumherjum samvinnustefn-
unnar og brautryðjendum
Framsóknar í fyrstu. Einn aðal-
frumkvöðull flokksins, Jónas
frá Hriflu, varaði við hættunni,
sem yfir vofði, með þessum
orðum árið 1918 (í „Rétti“, bls.
33, 1918):
„Þó að vinstrimannaflokkur-
inn spretti í skjóli bændafloklc-
anna, getur hann engonveginn
orðið agrar-flokkur. Þröngsýnir
og smáisálarlegir bændur og
sveitavinir geta ekki átt þar
heima. Þeir lenda sjálfkrafa í
íylkingarbrjósti hægrimennsk-
unnar.“
Það, sem helzt hann varast
vann, varð þó að koma fyrir
hann.
Þegar þau afturhaldsöfl tóku
forustu í Framsókn, sem fyrst
og fremst vildu beita islenzkri
bændastétt fyrir vagn innlendr-
ar og erlendrar auðvaldsstefnu,
yarð það eðlilega úrræði þeirra
að reyna að gera stnásálarskap-
inn og þröngsýnina að aðalein-
kenni Framsóknar. Eysteinn
Jónsson hefur sérstaklega lagt
sig fram í þvi að móta þing-
flokk Framsóknar í þeim anda.-
Og þegar auðvaldsþjónusta
og hreppapólitík sameinast í
„æðra“ veldi, þá er ekki von
að vel fari.
Það var alltaf við því að bú-
ast að meðan afturhaldsöflin í
Framsókn réðu þar á annað
borð, þá myndu þau, svo gagn-
sýrð sem þau eru af auðvalds-
þjónustu og þröngsýni, láta
koma til atlögu gegn verka-
lýðnum og lifskjörum hans,
rétt eins og þau höfðu áður gert
með gerðardómnum 1942, kaup-
lækkunarkröfunum 1947 og
gengislækkuninni 1950.
En hveiisvegna var Fram-
sókn þá að fara inn í vinstri
stjórn 1956?
Til þess liggja fyrst og fremst
tvær orsakir:
í fyrsta lagi: Alþýða manna
sú, er Framsókn fylgir um land
allt, lítur á hana sem vinstri
flokk og hatar fyrst af öllu
fhaldið, sem þessi vinstrisinn-
aða alþýða álítur eina auðvalds-
flokk landsins. Þessi alþýða
krefst vinstri stjórnar og hin
eysteinska forusta verður öðru
hvoru að sýnast láta undan
þessum kröfum um vinstri
stjórn og vinstri póiitik. Slikar
sjónhverfingar hafa afturhalds-
öfl Framsóknar gjarnan í
frammi við hverjar kosningar.
Og 1956 varð að gera alvöru úr
þessu í bili.
í öðru lagi: Helmingaskipta-
stjórn íhalds og Framsóknar
1949 til 1956 hafði lokið með
því að íhaldið hafði lagt undir
sig „stærri helminginn", þ. e.
meirihlutann, í bankastjórnum
ríkisins. Og það vildu ekki einu-
sinni auðvalds- og afturhalds-
öfl Framsóknar una við. Og þá
voru góð ráð dýr. Það varð jafn-
vel að vinna það til að mynda
vinstri stjórn með Alþýðubanda-
laginu, til að breyta þessu. —
Og þegar það hafði verið gert
vorið 1957, mátti strax sjá farar-
snið á afturhaldsöflunum í
Framsókn, þótt þau treystu sér
ekki til að láta til skarar skriða
fyrr en nú.
Það var valdabrask, en ekki
vinstri stefna, sem hægri for-
ingjum Framsóknar gekk til,
er þeir mynduðu vinstri stjórn-
ina 1956. Því lauk henni eins og
raun ber vitni um.
Afsfada Framsóknar
fil verkalýðsflokkanna
Það er nauðsynlegt að vinn-
andi stéttir og vinstri menn
geri sér að fullu ljósar orsakir
þess að vinstri stjórnin var
sprengd af afturhaldsöflum
Framsóknar. Það þarf að upp-
ræta þessar orsakir til þess að
síðar verði auðið að skapa
sterka, varanlega vinstri stjórn.
Til þess þarf m. a. að hnekkja
því afturhaldi, sem að þessu
sinni réð lögum og lofum i
Framsókn.
Afstaða Framsóknar til verka-
lýðsflokkanna er ekki síður
lærdómsrík en önnur pólitik
hennar, er nú hefur beðið skip-
brot.
Afstaða Framsóknar til Al-
þýðuflokksins hefur löngum
verið likt og stórveldis til ný-
lendu eða gamaldags, harðs
húsbónda til hjús síns. Saga Al-
þýðuflokksins síðustu áratug-
ina hefur verið saga af því
hvernig undirgefni og uppreisn
skiptast á í þeirri afstöðu.
Framsókn hefur alltaf fært sig
upp á skaftið og ætlazt til þess
að Alþýðuflokkurinn hlýddi sér
í einu og öllu. Aldrei hefur
þetta orðið berara en eftir
Hræðslubandalagið 1956. Þá
þóttist Framsókn hafa líf Al-
þýðuflokksins í hendi sér og
meðhöndlaði hann eftir því.
Það var jafn misráðið af Fi'am-
sókn að gera slíkt, sem það var
aumt af Alþýðuflokknum að
sætta sig við það. Sá húsbóndi,
sem meðhöndlar hjú sitt sem
þræl, mun að síðustu læra það
sem Hákon jarl af Hlöðum
varð að reyna forðum.
Afstaða Framsóknar til Al-
þýðubandalagsins í ríkisstjórn-
inni hefur lengstum verið sem
til andstæðings, enda hefur það
lengst af fallið í hlut Alþýðu-
bandalagsins að verja verka-
lýðinn gegn launalækkunar-
kröfum afturhaldsins í Fram-
sókn. Þegar bezt lét var afstaðan
sem til keppinautar. Framsókn
fann að Alþýðubandalagið var
sjálfstætt og þorði að standa
gegn kröfum hennar, — og það
gat afturhaldið í Framsókn ekki
þolað.
Vinstri menn og sá hluti vinn-
andi stéttanna, sem fylgt hefur
Framsókn, þurfa að læra það af
því, sem gerzt hefur, að sam-
starf vinnandi stétta og vinstri
flokka þarf að byggjast á jafn-
rétti og bræðralagi, en ekki á
því að einnkúgi annan. Jafnvel
Framsólcn ætti að fara að læra
slikt nú, þegar hún horfir á
eftir Alþýðuflokknum til í-
haldsins. Það er ekki alltaf að
illri vist lýkur með uppreisn
hjúanna, eins og æskilegast
væri. Þau geta lika strokíð úr
vistinni, jafnvel í aðra engu
betri, bara til að reyna þó að
breyta til, meðan , þau ekki
treysta sér til að vera sjálf-
stæð í samfélagi jafningja.
Eining í Aiþýðusam-
bandinu
Meðan liægri öfl Framsóknar
voru að' sundra vinstri stjóm-
inni með ofríki sínu, voru
verkalýðsflokkarnir að taka
höndum saman á þingi Alþýðu-
sambandsins um varðveizlu lífs
kjaranna og stjórn verkalýðs-
samtakanna.
Slík eining hafði ekki tekizt
í Alþýðusambandinu síðan 1942.
Og þá varð sú eining upphaf að
mesta valda- og blómatíma ís-
lenzkrar verkalýðshreyfingar.
Örlög islenzkrar alþýðu eru
nú undir því komin að vel tak-
ist það, sem hafið var á Alþýðu-
sambandsþingi 1958, og verði til
fyrirmyndar um einingu á fleiri
sviðum.
Þar var ekki einn að kúga
annan. Þar voru tveir jafnrétt-
háðir aðilar að skapa með sér
samstarf á grundvelli jafnaðar
og bræðralags. Það voru skipt-
ar skoðanir og ágreiningur um
ýmislegt og átök um sumt, en
höfuðsjónarmiðið, sem samein-
aði og báðir voru ásáttir um að
sitja skyldi í fyrirrúmi var:
varðstaðan um heill og hags-
muni íslenzks verkalýðs. Til
slíkrar varðstöðu þarf vald
hans, — og forsenda slíks valds
var og er eining hans og ein-
beittni í að verjast og berjast,
hvenær sem hann þarf á því að
halda, eftir boðorði samhjálp-
arinnar: allir fyrir einn og einn
fyrir alla, —. því boðörði
bræðralagsins, er rétt hefur
verkalýðnum alla hans sigra.
Sjálfsíæðisfiokkurinn
krefsf launalækkunar
og gengislækkunar
Það hefur verið fleira lær-
dómsríkt en framferði Fram-
sóknar þetta síðasta- ár og síð-
asta mánuð þess sérstaklega.
Sjálfstæðisflokkurinn hefur
nú verið í stjórnarandstöðu í
rúm 2 ár og þótzt nú vera hinn
róttækasti! Hann hefur jafnvel
heimtað launahækkanir til
verkalýðsins og óskapazt yfir
álögum þeim, er lagðar væru á
„veslings alþýðuna“!
Ef einhverjir hefðu verið
búnir að gleyma því út af lýð-:
skrumi þessu, hvernig hið
gamla Ihald í rauninni væri,
þá minnti það svo rækilega á
sig, þegar vinstri. stjórnin; var "
fallin, að ekki þurfi frekar
vitnanna við um hið forna.imh-
ræti þess. . h.ií-:ií
Sjálfstæðisflokkurinn krafð-
ist i stjórnarsamningum sínum
við Alþýðubandalagið 6%
launalækkunar og boðaði í „við-:
reisnar“-stefnuskrá- sinni alls-
herjar-gengislækkun, Sami
flokkurinn, sem i vor þóttist
vera á móti efnahagsráðstöfun-
um þejm, er Framsókn knúði
fram, áleit þá eðlilega viðleitni
verkalýðsins til að rétta hlut
sinn eftir þær og þóttist álita
6% vera þá lágmarkskaup"
hækkun, er verkalýðurinn
þyrfti, heimtaði nú. tafarlaust