Þjóðviljinn - 26.04.1959, Blaðsíða 4

4) — ÞJÓÐVILJINN — Simnudagur 2t>. apríl 1959
Svart: Sveijm
ABCDEF' GH
„Lærið ctð tefla"
Svo nefnist kennslubók í
skák eftir þá Friðrik Ólafsson
og Ingvar Asmundsson, er út
kom fyrir síðast liðin jól og
1 Menningarsjóður gaf út. I>ætt-
inum hefur borizt bók þessi
til umsagnar og hefur í því
skyni blaðað nokkuð í henni
' undanfarna daga. Þetta er
ekki ýkjastór bók, aðeins 168
bls. í heldur litlu broti en
smekkleg að frágangi.
Ekki er um auðugan garð
að gresja í íslenzkum ekák-
bókmenntum og allra sízt
þeim sem að beinni skák-
1 kennslu lúta. Fyrír nokkrum
áratugum kom út kennslukver
’ í ekák eftir Pétur Zophonías-
' son sem að visu var gagnlegt
á sínum tima en bæði úrelt
nú orðið og með öllu ófáan-
! legt. Það má því segja, að
það væri löngu timabært að
gefa út nýja kennslubók í
skák, og á Menningarsjóður
þakkir skilið fyrir framtakið.
Og hvernig hefur svo þess-
um ungu mönnum farið verk
sitt úr hendi?
Þótt þeir séu báðir þaul-
reyndir skákmenn, þá eru þeir
báðir byrjendur í að semja
' ritverk, þótt eklci sé nema
kennslubók í eigin fagi. Mátti
1 vænta þess að reynsluleysis
! gætti nokkuð við samningu
' bókarinnar, enda er þess ekki
' að dyljast að með tiltínslu-
1 semi má finna ýmsa galla á
bókinni, en flestir eru þeir
smávægilegir.
1 Höfundarnir reyna -sum-
' staðar og raunar allvíða að
gæða kennsluna humorísku
lifi, sem er auðvitað góðra
gjalda vert ef vel til tekst.
Slíkt má þó aldrei trufla eðli-
lega framrás og framsetningu
efnisins heldur verður að falla
áreynslu- og tilgerðarlaust að
sjálfum efnisþræðinum. Sé
þess ekki gætt, þá er verr
farið en heima setið og
strangi, virðulegi kennslublær-
mn skárri. Víða fer hinum
ungu höfundum þetta vel úr
hendi en annarsstaðar er
nokkur misbrestur þar á.
Nokkur fleiri byrjendamörk
má finna á bókinni og hirði
ég ekki að tína til dæmi, enda
eru þau óvíða til verulegs
baga.
Bókinni er skipt í sex meg-
inkafla. Nefnast þeir: Mann-
taflið, Nokkrar reglur og vís-
bendingar, Byrjanir, Leik-
fléttur, Endataflið og Skákir.
1 fyrsta kaflanum er kennd-
ur manngangurinn mjög ýtar-
lega svo öllum á að vera
meinfangalaust að læra hann
af því, sem þar er framsett
einu saman.
í öðrum kafla eru lesenidur
leiddir nokkru lengra og ýms-
ir strategiskir og taktiskir
undirstöðupunktar kynntir og
heilræði gefin. Meðal annars
er þar kennt, hvemig hinir
ýmsu menn, verða bezt stað-
settir og hvernig gildi þeirra
getur breytzt eftir liinum
ýmsu etigum skákarinnar.
Þannig eru t.d. drottning og
hrókar sterkust í endatafli,
o.s.frv.
í næsta kafla eru skákbyrj-
anir teknar til meðferðar. Þar
er sýndur Spánskur leikur,
Sikileyjarvörn, Frönsk vörn,
Phildervörn, Þriggja riddara-
tafl, Drottningarbragð o.s.frv.
Og langi menn til að kynn-
ast hinum fræga fjalaketti, þá
er hann þarna að finna.
Þá er komið að hinni list-
rænu hlið skákarinnar og leik-
fléttan tekin til meðferðar. Er
þar byrjað á frægri fléttu,
sem Guðjón heitinn Sigurðs-
son strengdi eitt sinn að hálsi
höfundar þessa þáttar. Með þvi
að fléttan er bráðsnotur, þótt
einföld sé, tek ég hana hér
upp sem sjmishorn.
mzm*m *■"
JJt..Hl*i
■ 1 BS
ABCDEF GH
Ilótt: Guðjón
Guðjón á leik i stöðunni og
leikur 1. De8!!. (Ekki er ann-
að að gera en taka drottn-
inguna): 1. — Hxe8 2. Hxe8
(Nú gagnar ekki 2. — h6
vegna Hfxf8 og síðan mát).
2. — Bf7. (Tefur aðeins það
óumflýjanlega). 3. Hxf7, h6
4. Hexf8f Kh7 5. Hxg7 mát.
Ég gafst víst raunar upp
einum leik fjtt, sem ekki
skiptir verúlégu máli.
Margar aðrar bráðsnjallar
fléttur eru í bókinni, og er
þetta einhver skemmtilegasti
kafli hennar.
Næstsíðasti kafli bókarinnar,
um 30 bls. er svo helgaður
endatafli. Er þar farið fljótt
yfir sögu og þvi að sjálf-
sögðu ekki gerð nein tæmandi
skil en þó gripið á ýmsum
mikilvægum og læridómsríkum
punktum. Mikilvægi fripeða,
„góðir“ og „slæmir“ biskupar
svo og gildi kóngsstöðunnar,
en sem kunnugt er þá likist
kóngurinn drottningu og hrók
að því leyti að styrkleiki hans
nýtur sín bezt í endatafli.
Held ég að þeir sem þegar
kunna mannganginn geti lært
allmikið af þessum kafla.
I síðasta kaflanum eru svo
birtar 7 tefldar skákir með
skýringum, Eru þær ýmist
tefldar af Íslendingum inn-
byrðis eða vinningsskákir ís-
lendinga gegn erlendum meist-
urum.
Get ég að lokum ekki stillt
mig um að taka hér eina
skákina traustataki um leið
og ég hvet skákmenn og byrj-
endur til að kaupa bókina og
kynna sér efni hennar í heild.
Hún er vel þess virði og vil
ég, áður en ég fell í skák-
transinn, þakka Memiingar-
sjóði og hinum ungu höfund-
um fyrir þetta framlag til ís-
lenzkra skákbókmennta.
Skákin sem ég ætla að birta
er tefld á Minningarmóti Guð-
jóns M. Sigurðssonar árið
1956.
Skýringar eru orðréttar úr
bókinni.
Hvítt: Guðmundur Ágústsson
Svart: Friðrik Ólafsson
1. e4 c5
2. Rc3
Guðmundur ætlar að tefla
lokaða afbrigðið. Meðal trygg-
ustu áhangenda þess er, auk
Guðmundar, Smisloff fyrrver-
andi heimsmeistari. Algengast
er að leggja hér strax til
bardaga um miðborðið, leika
2. Rf3 og síðan 3. d4.
2. -- Iíc6
3. g3 g6
4. Bg2 Bg7
Það er athyglisvert, að báð-
ir keppenda hafa komið bisk-
up á homalínu. Takið eftir
því, að slikir biskupar valda
hvor um sig tvo reiti á mið-
borðinu.
5. ð3 d6
6. Be3 Rf6'
7. hS
Hvítur hyggur á peðafram-
rás á kóngsvæng. Með síðasta
leik sinum kemur hann í veg
fyrir, að svartur geti komið
manni á g4, en liöfuðmark-
. miðið með peðasókn er að
minnka svigrúm andstæðings-
. ins og reyna að flækja menn
hans í peðanetinu.
7. _ 0—0
8. Dd2 Rd4
Svartur reynir að spoma
við hættunni af væntanlegri
peðaframrás með aðgerðum á
miðborðinu.
9. Rdl
Hvitur ætlar að stugga við
Rd4 með c3 og leikur þess
vegna riddaranum frá c3, en
eðlilegra hefði verið að leika
honum á e2.
9. — e5
10. c3 Re6
11. Re2
Þessi leikur gefur svörtum
of frjálsar hendur á miðborð-
inu. Hvitur hefði því betur
hafið peðaframrásina með 11.
f4.
11. — d5!
Með þessum leik eykur
svartur vaTii eitt á miðborð-
inu, opnar taflið og aftrar
því, að hvítur geti hafið peða-
framrás á kóngsvæng.
12. Bh6 dxe4
13. Bxg"J ?
Nú var 13. dxe4 nauðsyn-
legur leikur, en þá fær svart-
ur heldur betra tafl eftir 13.
— Bxh6. 14. Dxh6, Dd3.
13. — Kxg7
14. dxe4 Dxd2f
Þegar hvítur skipti á bisk-
upum, tók hann valdið af
drottningunni og verður því
að drepa með kóngnum.
15. Kxd2 Htl8f
16. Kc2
Þessi reitur lítur I fljótu
bragði ekki illa út fyrir kóng-
inn, en reynist honum þeim
mun verr.
16. — b6
Opnar biskupnum leiðina
til lífsins.
17. Re3 Ba6
18. Rcl
Svartur hótaði að vinna e-
peðið með Bd3f.
18. — Bb7!
Með þessum leik þvingar
svartur hvítan til að taka
valdið af g-peðinu, en síðan
ræðst hann að því og neyðir
það til að forða sér fram á
við og taka valdið af f4 reitn-
um. Þá er svartur búinn að
fá ákjósanlegan stökkpall
fyrir riddara á f4. '
19. f3 Rh5
20. g4 Rhrf4
21. h4
Svartur svarar 21. Bfl með
Rg5
21. — Ha-c8
Hvítur er nú svo aðþrengd-
ur, að homun eru allar bjarg-
ir bannaðar nema nábjargirn-
ar.
22. Bfl Rd4f!
23. cxd4
Annarra kosta er ekki völ.
23. Kbl, Rxf3 og vinnur einn-
ig e-peðið.
23. — cxd4f
24. Kd2 dxeSt
25. Kxe3 Hc2
26. Rd3?
Stöðumynd
Svart: Friðrik
abcdefgh
Ilvítt: Guðmundur
26. — Hxd3f
og hvítur gafst upp, því hann
er mát í næsta leik. Rg2t.
Alþýðukveðskapur — Sjúkrasamlog og trygging-
ar — Tryggingar á innbúr íólks.
TORNÆMUR sendi eftirfarandi
stökur:
1. Ef ég skríð með þræl og
1 Þýi
þá er ég settur hátt á blað,
en hafi ég móðgað hræsni og
íygí
hefnast skal mér fyrir það.
2. Margur hefur farið flatt,
sem flýtti sér að trúa,
því allir þykjast segja satt,
— sama hvað þeir ljúga.
4. Viðreisn okkar verður rýr
vestheimskum á leiðum:
þrælslund vex, en frelsi flýr,
fjölgar Bjarnar-greiðum.
ar svo ekki neitt í meðulun-
um, sem maður kaupir. Það
er jafnvel til, að fólk segi
eitthvað á þessa leið: Eg hef
nú borgað í sjúkrasamlagið
í tiu ár, én aldrei þurft á
neinni læknishjálp að halda:
ekki hef ég mikið gagn af
því að vera í samlaginu, ekk-
ert nema kostnaðinn. — Mér
finnst, að hér gæti allmikils
misskilnings í garð sjúkra-
samlaga og trygginga. Það
orkar varla tvímælis að al-
mannatryggingar og sjúkra-
samlög eru eitthvert þýðing-
armesta hagsmunamál al-
mennings; þeim mun fuU-
komnari tryggingalöggjöf,
þeim mun meira öryggi al-
mennings gagnvart atvinnu-
missi af völdum heilsuleysis,
slysum sem leiða til meiri
eða minni örorku, o.s.frv.
Fólk finnur það bezt, ef það
þarf að liggja á sjúkrahúsum
eða gang.a til læknis að stað-
aldri í lengri eða skemmri
tíma, hvílík stoð því er að
sjúkrasamlaginu. Hitt er ann-
að mál, að sjálfsagt er ým-
islegt í tryggingalöggjöf okk-
ar, sem betur mætti fara,
og ber að stefna að þvi að
koma henni í fullkomnara
^orm; og virðist mér, að fólk
ætti fremur að berjast fyrir
því að endurbæta hana en að
afneita henni. — Iðulega
heyrum við þess getið, þeg-
ar sagt er frá húsbruna eða
íkviknun í íibúðarhúsnæði, að
innanstokksmunir hafi verið
óvátryggðir. En það segir
sig sjálft, að iafnvel þótt það
takist að slökkva eldinn áð-
ur en mikið tjón hlýzt af,
verða oft stórskemmdir á inn-
anstokksmunum af vatni og
reyk, og skaði fólksins mik-
ill, því að húsgögn eru yfir-
leitt dýr. Eg held að það
sé álitamál hvort ekki er rétt
að koma á skyldutryggingum
á innbúi fólks, að sínu leyti
eins og á bifreiðum. Það er
hart til þess að vita, að fólk
skuli iðulega verða fyrir
miklu tilfinnanlegra tjóni en
þyrfti að vera, vegna kæru-
leysis eða vegna þess, að því
ofbýður að borga iðgjald af
tryggingu á innbúi sínu.
3. Vér ‘heiðrum þá, er sann-
leik aldrei sviku,
og sækjum fram, þótt barátt-
an sé hörð.
— Að fá að deyja fyrir
Ameríku
er frjáisra manna æðsta sæla
á jörð.
PÓSTURINN furðar sig stund-
um dálítið á því, hve fólk
fárast mikið um að borga
sjúkrasamlagsgjöld, trygging-
argjöld og iðgjöld af ýmis
konar tryggingum. Oft heyri
ég fólk segja sem svo; Það
er til nokkurs að vera í þessu
sjúkrasamlagi, sem borg-