Þjóðviljinn - 01.04.1960, Side 7
FöstudagUi' 1. apríl 1960 — ÞJÓÐVILJINN (7
ánægju : vekja flækingarnir
tveir, enda er samleikur beirra
mcð þeim áaætum sem íágæt
eru á islenzku sviði. Sviðs-
njy.i.áin er eitt af beztu verk-
um Magnúsar Pálssonar, svort
á hvítum grunni, sérkennileg.
nýt'zk og stór i sniðum eins t
og leikritið siáift. stílfært
lan.d'1 ag óháö stað og stundu.
Svaft ókennilegt tré, botnlaus
tunna og járnarusl, það er í
raun og veru allt og sumt, og
þó þýr þessi einfaida mynd yf-
ir sérstæðri fegurð. Um hinn
islenzka búning verksins má
éflaust deila. en mér virðist
þýðing Indriða Þorsteinssonar
viðfeldin. tilgerðarlaus og vel
unnin.
Vladimir og Estragon heita
ílækingarnir tveir og njóta sín
Þáðir ágæta vel í traustum
iiöndum Erynjólfs Jóhannes-
sonnr og Árna Tryggvasonar,
báðir íifa hlutverk sín og túlka
innanfrá, skilja þau hlýjum
rnannlegum skilningi, birta á
átakanlegan en oftlega brosleg-
an hátt umkomuleysi og algera
■niðurlægingu hinna vesölu jarð-
arbarna. Þeir eru Samvaldir og
mjög vel samtaka eins og áð-
ur er sagt, hvort sem þeir
félagar rífast og kíta eða fall-
ast í íaðma, snúa saman bök-
um. detta kylliflatir eða standa
upp að nýiu ■— bar virðist allt
hugsað út í áesar og ekkert til-
viljunum háð. Þeir eru sýni-
lega af sama sauðahúsi, en þó
ólíkir um flest; andlitsgerfi og
búningar mjög við hæfi. Ald-
ursmunur þeirra er gerður
mikill þótt ekki sé ‘ á hann
minnzt i leikritinu. og fer vel
á liví að in'num dómi: Vladimir
virðist í öllú reyndari maður
en Estragon. skynsamari og
skýrari i hu"sún og tali, séðari
og' þrautseigari. og verður beiti-
línis fýrirmannlegur í meðför-
um Brynjólfs Jóhannessonar,
.þrátt fyrir eymd sína, óþrif og
skituga tötra. Túlkun leikarans
er hógvær og varfærin, tal
hans helz.ti lágt á stöku stað,
en ríkt áð hárfirtum blæbrigð-
um, og gráthlægileg trúðlist
hans mjög í anda verksins — þá
er Brynjólfur óborganlegastur
þegar Vladimir reynir að dansc
og bregðá á leik, syngja eða
hlæja. Árni Trvggvason er ekki
síður eftirminnilegur í gerfi
hins unga og' óharðnaða um-
rennings sem hræðist lífið og
Godot og botnar aldrei neitt
í neinu, en st.arir á tilver-
una barnslegum spurharaugum.
Hann er hjálparvana og sí-
kveinandi, enda bitbein allra,
en verður þó oft mjög' kátbros-
legur í höndum Árna, sljór og
hvatlegur í senn, orðsvörin lií-
andi og skýr.
Flosi ólafsson er sviðinu
vanur, en Pozzo fyrsta mikils-
verða hlutverkið sem hann
túlkar og því frumraun með
vissum hætti. oe þá raun stenzt
hann vonum betur. Gervi hans
og framganga er vel við liæfi
hins viðbjóðslega og dramb-
sama þrælahúsbónda. þótt ekki
sé hann nógu mikilúðlegur og
þungur á bárunni: og iafnan
allmikill þróttur i oröum hans.
Beztur er hann þegar Pozzó
birtist fyrst. grimmilegur og ó-
geðslegur og skipar þræli sín-
um eins og hundi; síðar skort-
ir leik hans lifandi blæbrigði
og áhrifamátt til að halda at-
hyglinni nægilega vakandi,
enda er hlutverkið margrætt
og torvelt viðfangs. Guímundi
Pálssyni tekst mjög vel að lýsa
sálarlausri þrælslund og' skelf-
ingu hálfvitans og' hreyfibrúð-
unnar Lucky sem er svo , út-
taugaður og þrautkúgaður að
hann getur ekki hugsað nema
honum sé skipað með harðri
hendi, og virðist nær dauða cn
lífi. Þögull leikur Guðmundar
er innilegur og ýkjulaus, en
Lucky talar aðeins einu sinni
og ryður þá út úr sér óskiljan-
legu orðagjálfri og sundurlaus-
um utanbókarlærdómi. Þá ó-
hugnanlegu löngu raeðu flvtur
Guðmunduf af miklum þrótti
og birtir algert skilningsleysi
og sljóleika hinnar sorglegu
mannveru, röddin er rám og
hrjúf eins og leikið sé á glym-
skratta. Loks er kornungur og
geðfeldur piltur, Brynjólfur
Bjarnason, erindreki Godots og
gerir skyldu sína:
Leikfélag Reykjavíkur hefur
enn orðið til hess að opna nýj-
ar leiðir og lætur vonandi ekki
hér staðar numið, og það kunnu
gestir þess á frumsýningu vel
að meta; þeir fögnuðu forkunn-
arvel hinni fáguðu, nýstárlegu
og minnisverðu sýningu.
Á. Hj.
1 dag verður til moldar
borinn hinn kunni skákmeist-
ari og tónlistarmaður Eggert
Gilfer, en hann varð bráð-
kvaddur hér í Reykjavík
hinn 24. fyrra mánaðar Með
því að ég átti kost að kynnast
þessiyn mæta manni nokkuð
síðustu æviár hans, ,þá þyk-
ir mér hlýða að minnast hans
með nokkrum línum, þótt þær
verði fátæklegri en málefninu
hæfir
Eggert Guðmundsson Gilf-
er fæddist í Njarðvíkum syðra
12. febrúar 1892. Faðir hans
var Guðmundur Jakobsson
Guðmu ndssonar prests og al-
þingismanns á Sauðafelli í
Dölum. Móðir hans var Þuríð-
ur Þórarinsdóttir Árnasonar,
Eggert Gilfer við taflborðið
GILFER
hann á það nýju ljósi svo fersk
birta lék um það og leiddi i
ljós sannindi, sem maður
hafði ekki gefið nægan gaum
áður. Áhugamál Gilfers lágu
langt út fyrir skáklistina og
tónlistina, og mátt raunar
segja að honum væri ekkert
mannlegt óviðkomandi.
Ef einhverntíma verður
skrifuð íslenzk menningarsaga
20. aldarinnar, þá hlýtur nafn
Eggerts Gilfers að verða þar
eitt af unpsláttarorðunum.
Þróun skáklistarinnar á Is-
MINNINGARORÐ
E systir séra Árna Þórarinsson-
= ar hins þjóðkunna klerks.
= Stóð merkt gáfufólk að Gilfer
= f báðar ættir.
= Gilfer fluttist 5 ára gamall
= til Reykjavíkur með foreldr-
= um sinum og átti þar síðan
= heima til æviloka, að undan-
= skildum þeim árum, sem hann
= var ytra við nám. Eftir að
= hafa numið píanóleik og orgel-
E leik hjá færum kennurum hér
= 'heima, þá hélt hann til Kaup-
= mannahafnar árið 1908, þar
j= sem hann lagði fyrir sig frek-
E ara tónlistarnám. Nam hann
E píanóleik, orgelleik, tónfræði
5 og tónlistarsögu og lauk org-
= anistaprófi 1913. Eftir það
= hélt Gilfer aftur til íslands,
= þar sem hann lagði fyrir sig
= hljóðfæraleik og tónlistar-
= kennslu og eru hann og Þór-
= arinn bróðir hans (hinn
= kunni tónlistarmaður) taldir
E einna fyrstu mennirnir til að
E hafa atvinnu af tónlistar-
E störfum hérlendis. Var þar
E fyrst einkum um að ræða
E tónlistarflutning á vegum
E kvikmyndahúsanna, meðan
E þöglu kvikmyndirnar voru enn
= við lýði, svo og á vegum Leik-
E félagsins. Þegar Ríkisútvarpið
= var stofnað var Gilfer að
E sjálfsögðu kvaddur þar til
E starfa, og var hann starfs-
E maður þess til æviloka. Starf-
= aði hann þar einkum sem
E píanóleikari. Nokkra stund
E lagði Gilfer á tónsmíðar, en
= ekki er mér kunnugt um, að
E nokkurt verk hans á því sviði
E hafi komið fyrir almennings-
= sjónir enn sem komið er.
= Ungur lærði Gilfer að tefla
= og fékk þegar mikinn áhuga
E á skáklistinni, sem entist til
E æviloka. Komu og fliótt í ljós
E hinir miklu hæfileikar hans
E sem skákmanns, og á námsár-
E um sínum í Kaupmannahöfn
E vakti hann, m.a athvgli með
E því að sigra í fjöltefli hinn
E fræga kúbverska skákmeist-
E ara J. R. Capablanca, sem
E'síðar varð heimsmeistari. Tap-
E aðt Capablanca einungi^
E þremur skákum alls í fjöl-
= teflinu.
Árið 1915 varð Gilfer 'í
fyrsta sinn skákmeistari Is-^
lands eða skákkóngur eins ogj
þá var venjulega kallað. Síð-.
an vann hann þann titil árin
1917, 1918, 1620, 1925, 1927,
'1929, 1935 og 1942 eða alls
níu sinnum. Hefur enginn ís-
lenzkur skákmaður unnið
þennan titil svo oft.
Skákmeistari Reykjavíkur
varð Gilfer fjómm sinnum ár-
in 1939, 1947, 1949 og 1952.
Þá varð hann meistari Tafl-
félags Reykjavíkur árið 1940.
Tíilfer tefldi margsinnis
fyrir íslands hönd á erlendum
skákmótum og oft með góðum
árangri miðað við aðstæður.
Vöktu margar skákir hans at-
hygli vegna glæsilegrar og
listrænnar taflmennsku. Bar
hann oft sigurorð af frægum
erlendum meisturum við skák-
borðið.
Merkust þeirra erlendu
skákmóta sem Gilfer tók þátt
i fyrir Islands hönd voru
Olympíuskákmótin. Hann tók
þátt- í 5 slíkum mótum; í
Hamborg 1930, í Folkstone
1933, í Miinchen 1936, í j
Stokkhólmi 1937 og í Helsinki
1952. Oftast, ef ekki alltaf,
tefldi Gilfer á 1. borði á mót-
um þessum
Auk þess tók Giífer þátt 1
a.m.k 5 Norðui’landaskák-
mótum og náði þar oft góðum
árangri. Má af þessari upp-
talningu ljóst vera, hve
þrautþjálfaður bardagamaður
Gilfer var orðinn við skák-
borðið og einnig live vítt og
breitt honum auðnaðist að
bera hróður lands s'íns.
E-ggert Gilfer var svo sér-
stæður maður, að hann glejnn-
ist ógjarnan þeim, sem ein-
hver kynni höfðu af honum.
Hnnn var frumlegur persónu-
leiki, er myndaði sér sjálf-
stæðar skoðanir um menn og
málefni. en var ekki þræll al-
menningsálitsins eða viðtek-
inna skoðana annarra. Þess-
vegna var fróðlegt og
skemmtilegt að ræða við
liann, hvaða málefni sem bar
á góma, því oftast varpaði
Framhald á 10 síðu.
Hann. sem ekkert átti
annað en sultinn,
hafði reikað um skóginn
í leit að æti.
'Berfættur, þjáður og
þreyttur af langri göngu
fann hann sveppi við veginn,
það voru ætisveppir.
Hann týndi sveppina
tók þá upp einn af öðrum
til þess eins að seðja
sárasta hungrið.
En þú, sem ókst um veginn
j ofmettur aí auðugri fæðu,
þú stc-Jvaðir æki þitt
{ , ,
og' atst þa fra honum.
i
Sigríður Einars
frá Munaðarnesi.