Þjóðviljinn - 09.09.1960, Blaðsíða 7

Föstudagur 9. september 1960 — ÞJÓÐVILJINN — (7
Jón Sigurðssoii á yngri ánun.
Austfjárða á jafn skömmum
tíma. Hann var haldinn 5.
ágúst. og einungis 19 menn
sóttu hann, þar aí nokkrir al-
þingismenn. Þar var gerð á-
lyktun þess efnis, að stjórnar-
ákipun sú. er fyrir dyrum
stæði, yrði lögð ívrir þjóðþing
sunnanlands og um hana í'jall-
að á því þingi af þjóðkjörnum
fulltrúum.
Fundurinn hafði geysimikil
áhrif um land allt. Á örskömm-
um tíma voru í ölium sýslum
landsins samdar bænaskrár til
konungs í ánda Þingvallafund-
ar, og urðu undirskriftir sam-
tals 2500. Þessi stutti og íá-
menni Þingvallafundur varð tii
þess að breiða sjálfstæðishreyf-
inguna út í hvert landshorn.
F.iöldi þeirra, sem undirrituðu
bænarskrárnar, gegnir furðu.
þegar þess er eætt að íbúafjöld-
inn á öllu landinu var þá að-
eins um 69.000. landið vega-
laust og varla aðrir en búend-
ur undirrituðu bænaskrárnar.
Næstu 3 árin, eða íram að
Þjóðfundi. snerust Þingvalla-
fundirnir nærri eingöngu um
sjálfstæðismálið. Staðurinn var
nú hafinn til þeirrar virðingar
að vera miðdepill. sjálfstæðis-
baráttunnar. Fundirnir voru ó-
trúlega fjölsóttir. þegar tillit
er tekið til samgangna og efna-
hags. Þá bar íslenzka þjóðin
gæfu til þess á öriagastundu
að fylkja sér saman og standa
Jón Guðmundsson
á rétti sínum gegn ofurefli er-
lends valds. Óvild danskra
stjórnarvalda og ýmissa ís-
lenzkra embættismanna til
Þingvallafundarins 1851 sýnir
betur en flest annað, hve mik-
ilvægir þessir fundir voru.
Ýmsir virðulegir embættis-
menn. sem áður höfðu staðið
í fylkingu Jóns Sigurðssonar,
lærðu þar hvergi nærri að
koma. Stift'amtmaður gerði allt
sem í hans valdi stóð til að
hindra fundarhöld í héruðum
til undirbúnings Þingvalla-
fundi.
Fundur þessi var að því
leyti mikilvægastur allra Þing-
vallafunda, að hann var undir-
búningsfundur sjálfs Þjóðfund-
arins af hálfu íslendinga. Jón
Sigurðsson sat hann og' réði
þar mestu. Eindreginn sjálf-
ti
stæðisvilji þjóðarinnar, er þar
kom í ljós, varð Þjóðfundar-
mönnum hvöt til að standa
fast við sjálfstæðiskröfuna og
þoka hvergi. Hin skörulegu
mótmæ'i gegn ofbeidi Trampe
greifa. er hann sleit Þjóðfund-
inum, hefðu vissulega ekki orð-
ið jafn ajmenn og raun varð
■ á, eí engir Þingvallafundir
hefðu verið haldnir. Þjóðfund-
armenr. stóðu sannarlega á
traustum grundvelli. er þeir
g'áíu stjórninni makle| svör
við tilboði hennar að innlima
ísland í Danmörku.
Þjóðíundarárið (1851) var
íslenzka þjóðin mjög umkomu-
laus fyrir mannfæðar sakir og' •
sárrar íátæktar, svo og vegna
niðurníðsiu landsins og fram-
takslevsis landslýðsins. Ýms-
um íslenzkum embættismönn-
um, þeim er vitrastir voru
taldir og forsjálastir. virtist
Jón Sigurðsson og' fylgismenn
hans vera ábyrgðarlausir ang-
urgapar að telja að þjóð eins
og' íslendingar gætu freistað
tilverunnar án stuðnings Dana;
þjóð sem varla átti nokkra
haffæra skútu eða nokkurt
hús, utan moldarkofa eina í
augum þessara ágætu íslenzku
embættismanna sem og danskra
stjórnarvalda var Jón Sigurðs-
son hættulegur glæframaður,
sem var að reyna að leiða fá-
vísan landsins lýð út i ófæru.
•Tóni Sigurðssyni var það
Ijóst, að ýmsir íslenzkir emb-
ættismenn myndu síður en svo
verða skeleggir í sjálfstæðis-
baráttunni. er það þýddi reiði
danskra stjórnarvalda og' ónáð
konungs. Þðtt Þjóðfundurinn
yrði árangurslaus og útiitið
væri allt annað en gott. var
baráttuhugur hans sá sami.
Þingvailafundir undanfarinna
ára höfðu verið sjálfstæðis-
hreyfingunni svo mikil lyfti-
stöng, að. hann gekkst fyrir því
eð enn vrði haldinn Þingvalla-
fundur árið 1852. í bréfi, er
hinn ritaði Jens bróður sín-
om 1(1. okt. 1851, farast hon-
um orð á þessa- leið: .Fjöl-
morman Þingvallafund þurfið
þið að undirbúa og láta bænd-
ur og embættislausa menn vera
mest forsprakka, ef ekki allir
hinir eða allflestir fást með.
'annars verður mönnum því
síður neitt gert sem agitatión-
in verður almennari og áriða-
meiri'. Af þessum orðum er
ljóst. að hann treysti bezt al-
múganum, þegar andbyrinn
blés. Þar skeikaði honum held-
ur ekki. því alþýðan var hon-
um jal'nan sú höfuðstoð, sem
aldrei bilaði. Þess er þó auð-
vitað skylt að geta, að ýmsir
embættismenn brugðust aldrei
en stóðu ætlð fremstir í fylk-
ingu.
A tímabilinu frá Þjóðfundi
til 1874 var konungur enn ein-
valdur á íslandi og stjórnin í
flestu andvíg vilja þjóðarinn-
ar. Danska ríkisþingið fór í
raun og veru með löggjafar-
valdið, en alþingi var aðeins
ráðgefandi. Við og við voru
haldnir Þingvallafundir á
þessu tímabili. Snerust þeir um
helztu stórmál er þá voru efst
á baugi svo sem verzlunar-
frelsi, fjárhagsmálið og stjórn-
arbót. Þar var afstaða tekin
til málanna og stefnan mörkuð.
Þangað sóttu bæði foringjarn-
ir og hinir óbreyttu liðsmenn
þrótt til nýrra átaka. Skilning-
ur á gildi fundanna var furð-
anlega almennur. Það er t.d.
haft eftir bónda úr Jökuldal,
Pétri Péturssyni á Hákonar-
stöðum, að vinna vildi hann
einn til að kosta Þingvallareið
úr Múlaþingi heldur en að ekki
yrði af henni. Óvild andstæð-
inga sjálfstæðishreyfingarinnar
á Þingvallaíundunum ber
greinilegast vitni um, hve mik-
ilvægir þeir voru, enda voru
þeir einn helzti þátturinn í
samtökum þeim, er gegndu því
hlutverki, að knýja fram þjóð-
arviljann gegn danskri ein-
valdsstjórn.
Síðan 1874 hafa öll pólitísk
viðhorf gjörbreytzt. Nú ræður
alþingi a.m.k. í orði kveðnu
loíum og lögum. Formlega er
hér lýðræði, en vilji þjóðar-
innar er þó síður en svo hæst-
ráðandi. Þrásinnis nú á síðari
árum hafa foringjar stjórn-
málaflokka þeirra, er fulltrúa
eiga á þingi, breytt þvert á
móti þjóðarviljanum í hinum
mikilvægustu málum.
Við búum við flokkavald
íremur en lýðræði, þar sem
iámennar klíkur forystumanna
Framhald á 10. síðu.
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
■
H
■
■
■
■
■
■
■
■
fi
■
■
■
■
■
■
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
H
Boðað til Þingvallafundar
Erindreki dauðans
Of mörgiun er glýja í aug-
um. JÞó þeir litist um sýnist
þeim óvéfengjanleg liag-
kvæmnin í nærveru erindreka
dauðans, þeim erindrekum
dauðans sem valið liefur ver-
ið patentnafnið „verndarar“
hér á landi. Þjónustulið dauð-
ans — hermennska. •— Ég
trúi það standi í fleirum en
mér að koma því heim og
saman annars vegar, her-
rekstri og hersetu framandi
þjóðar, Iiins v.egar, hagsmun-
um þjóðar sem telur sér fram-
tíðar líf í ættlandinu hersetna
einhvers virði.
1 úthalli unaðslegt sumar
— og þó er nokkrum ,svo
grátt fyrir au.gum.
En fólk sem vinnur hörð-
ustum höndum staldrar þessa
dagana í önn .sinni og þreytu,
og veit að þörf er varnaðar
orða, að nýju — varnaðar
orða gegn hervaldi—Jil varn-
ar landsrétti og þjóðfrelsi
gegn drottnun og hervaldi.
Og grennslist það l'ólk um
föng í rök sein dugnð ge*i
rétti þess, hjóðast úthöf og
álfur reynslu og minja.
Við finnum að við fædd-
umst hér hvorki í gær né
d».g heldur upnhafi, og lielg-
uðum hetta land gleði og
harmi lífi og dauða. Æfi okk-
ar, allt sem varð var og er,
við þessi fjöil þennan liimin
þennan sió — það verður ekki
léttiltegar ef'ir skilið en andlit
lifandi manns verður þurrliað
út.
Eða liver væri sá meðal
okkar sem í dag héti liðsemd
aðför að Snorra? þó þess
væri kostur að mvrða hann
einusinni enn. Hefðum við
ekki lifað-af ýtrustu kvöl alla
afleiðineu þess gamla ódæðis,
yrðu liðsmenn nýrrar farar
eflaust nógu margir. )
Eða hver væri sá meðal :
okkar, sem upplyfti ógrátnum *
augum í tjaldstað? — Jiar
sem Árni Oddson bjúgur af
oki valÖsins hrast fyrir þung-
um tárum.
Við lifðum það böl sem
liann vissi nálgast, lifðum af
öllu þoli hvers blóðdropa hjá-
leigulýðsins >— svipuólar döns-
uðu á bökum Hólmfastanna
— axir hluindu á beinum —
vötnin lukust yfir höfðum
þeirra barna landsins sem í
faðmi hvers annars þreyðu liið
burtgrátna líf.
Samt finnast r.enn enn i
de.g sem viðstiiðulaust rita
nöfn sín á erlend ásælnisplögg,
aiiðveldlega og viðstöðulaust.
Þ;>ð greinir engin saga frá
efa eða spurn í andli'mn
]>eirra. Grátherkiur — efi og
snurn — þrjú óvi'uð nafnlaus
höf — gljúpum andlitum olíu-
polla.nna.
Þó linnulaus uupþyrlun
falsraka og lævrs mælgi hafi
glaníð okknr sjónir um stnnd,
verða málsbætur færri og
smærri því lengur sem fr<>st-
as+ sú skylda að venJa full-
t’ngi sínu í þá einu á't sem
fram veit, átt til friðar.
Að hika í vnrn fvrir bml-
frelsi og þjcðfrelsi er It;>im
mun verra rú en éríð 1262-4
sem okkur er handbær víta-
talan öll, skilmerkileiea útlögð
á tun.gu afleiðinganna.
Við eigum enarar gæfu :>ð
væn+a úr greipum erlends
lierveldis nú fremur en áður.
Og hvað við kunnum að
eiga ósagt við herþræla nú-
tíma.ns mætti hað <>i*+ vera,
að okkur sakaði ekki l»ó höf
skildu viðmælendnr. Vorkunn-
arlaust er hó með öllu að tala
fullnm hálsi þó skainmt sé að
seilast.
„E'iri skn1 höegvi“
megi það verða vort lansnar
orð.
Arnfríður Jón>tansdótlir
Maður lézf eftir óviðunauái mcð-
höndlun lögreglunnar og lækna
Framhald af 1. síðu.
gekk. Klukkan eitt tekur lög-
reglan það til bragðs að senda
manninn, sem svaí enn, upp
á Eandakotsspítala. Maðurinn
lá þar síðan og komst aldrei
til meðvitundar og dó þar í
fyrrinóft.
Vökvi sá sem var í pelanum
var s0i'dur í rennsókn og var
ekki búið að ganga úr skugga
um hvers kyns hann var, en
talið er sennilegt að það hafi
verið nólitúr, eða öðru nafni
hristinig'ur
Af þessu má ráða hvað nauð-
syi'in er brýn að fara að öllu
með gát þegar drukknir menn
eiga í hlut. Kiallarinn er eikki
vistarvera fyrir fullihraust
fclk, hvað iþá siúkt fólk, og
drukkinn maður barf meiri og
betri umönnun heldur en borg-
ftrmn sem sefur vært heima hjá
sér. Enn einu sinni s'kal sú
krafa sett fram að gerðar
verði róttækar breytingar í
þessum málum og að lögregla
og hjúkrunarfólk líti á drukkna
menn sem sjúklinga. Málið er
erfitt og viðkvæmt og því þurfa
allir að taka höndum saman
og láta slíka hluti ekki endur-
taka sig.
Endurreisn
KölviSarhóis
Félag áhugamanna um endur-
reisn Kolviðarhóls boðar til
fundar sunnudaginn 11. þ.m. kl.
8.30 s.d. í Tjarnarkaííi. Rætt
verður um uppbyggingu staðar-
ins. Fundarboðendur vænta
þess að sem flestir velunnarar
Kolviðarhóls mæti á fundinum.
Fyrirleste; um
sálarlækningar
Fyrir'estri Dr. Kelman, um
batahorfur með sálarlækning-
um, í Læknafélagi Reykjavík-
j ur er frestað til laugardags-
(kvölds kl. 9 í 1. kennslustcfu
Háskólaria vegna röskunar á
flugsamgöngum.