Þjóðviljinn - 31.05.1962, Blaðsíða 6

Flugvélaiðnaðurinn er orðin sú iðngrein Bandaríkjanna sem flest-
«m veitir atvinnu, 800.000 mönnum. Yfirgnæfandi meirihluti
t>eirra starfar beint og óbeint við framleiðslu í hernaðarþágu.
Gróði þeirra flugvélaframleiðenda sem bezt gengur að selja flug-
hernum framleiðslu sína er gífurlegur. Þessir Pratt-Whitney þotu-
hreyflar kosta hver um sig á fimmtu milljón króna.
Fjórðungur af sölu General Electric, mesta raftæknifyrirtækis í
heimi, fer til Bandarílsjahers, en stór hluti að auki til annarra
hergagnaframleiöenda. Þarna er verið að skjóta til reynslu úr
sjálfvirkri vélfallbyssu í orustuflugvélar frá GE. t)r byssunni
má skjóta 8000 skotum á mínútu.
skuli stríð. með svo stuttum
fyrirvara, að hvorki forseta né
þingi gefst tækifæri til að fjalla
um málið og það verða því í
rauninni hinir æðstu foringjar
hersins sem ráða úrslitum.
Atómsprengjan
upphafið
Fred J Cook heitir bandarískur blaðamaður sem oft
hefur vakið athygli með greinum sínum í hinu
frjálslynda borgarablaði Tlie Nation, en þar hefur
hann m.a. ritað um bandarísku ríkislögregluna, leyni-
þjónustuna, fjárhættuspilið og glæpaflokkana. Nú hefur
hann birt langa grein þar sem hann lýsir því hvílíkt
afl herinn og hergagnaiðnaðurinn eru orðnir á öllurn
sviðum bandarísks þjóðlífs. Greinina nefnir hann
„Juggernaut: striðsríkið“, en ,,juggernaut“ er nafn á
indverskri óvætt sem ekur stríðsvagni sínum yfir engi
og akra og. byggð ból og engu eirir sem fyrir vérður.
Hér er drepið á örfá atriði úr grein hans.
Cook byrjar gi'ein sína með
tilvitnun i ræðu sem Eis-
enhower hélt í janúar 1960:
,,Þessi samsteypa gífurlegs
herveldis og vcldugs hergagna-
iðnaðar er nýung í sögu
Bandaríkjanna. Fjárhagslegra,
pólitískra, já einnig andlegra á-
hrifa þessa fyrirbæris verður
vart í hverjum einasta bæ,
hverju ráðhúsi, hverri einustu
stofnun sem heyrir undir sam-
bandsstjórnina . . . Við verðum
að koma í veg fyrir að þessi
samsteypa herveldis og iðnaðar
fái meiri völd en henni ber,
hvort sem hún sækist sjálf eft-
ir þeim eða ekki“.
Hann nefnir síðan nokkur
dæmi sem sýna Ijóslega hvílkt
ógnarvald er nú í höndum
þeirra manna sem stjórna land-
vörnum Bandaríkjanna og
einnig náin tengsl hersins og
stóriðnaðarins:
Eignir landvarnaráðuneytisins
voru fyrir nokkrum árum í
þingskýrslu taldar nema 160
milljörðum dollara . j. . Eáðu-
neytið á 13 milljónir hektara
lands í Bandaríkjunum og á
eða hefur til umráða í öðrum
lönd.um eina milljón hektara
lands.
1400 fyrrverandi foringjar í
hernum, majórar eða hærra
settir, gegna störfum í 100
stærstu iðnfyrirtækjum Banda-
ríkjanna, sem fengið hafa 15
milljarða a.f þeim 21 sem varið
hefur verið til hergagnakaupa
á einu ári. Af þessum 1100 for-
ing.jtím eru hershöfðingjar og
flotaforingjar 261 taisins. Auð-
hringarn.ir vita hvernig þeir
eiga að koma ár sinni fyrir
borð.
Landvarnai'áðuneytið hefur í
þjónustu sinni 3.5 milljónir
man.n.a cg samanlagðar launa-
greiðslur þess nema 11 millj-
örðum dollara, eða helmingi
hærri u.pphæð en hin voldugi
bílaiönaður Bandaríkjanna
greiðir.
Undir oki lier-
mennskunnar
Cook ræðir um hvernig hern-
aðarsinnar vaði uppi í Banda-
ríkjunum, „hverjum bæ. hverju
ráðhúsi, hverri stjórnarstofnun“,
án þéss að almenningur veiti
þeim minnsta viðnám. Hann
vitnar í ummæli öldungadeild-
armannsins Ralph E. Flanders,
en hann sagði nýlega í þing-
ræðu:,
„Við leggjum ekki einúngis
lífsskilyrði' okkar og stjómar-
farskerfi í sölurnar fyrir land-
varnirnar. Við fórnum þeim
líka frelsi okkar. Hinir ame-
rísku lífshættir eru beygðir
undir ok hermennskunnar11.
En hér er ekki aðeins um að
ræða lýðræði og frelsi banda-
rískra borgara, segir Cook,
heldur um stríð eða frið og um
sjálfa tilveru mannkynsins, og
hann spyr:
Er hægt að byggja upp slíka
ógurlega stríðsvéi og vinna
jafnframt að friði í heiminum?
Er þá hægt að 'sækjast í ein-
lægni eftir afvopnun? Menn
efast um að , Bándaríkjastjórn
sem ver 50 milljörðum dollara
og vel það árlega til hernaðar
vilji afvopnun. I marz 1960
sagði einn af fulltrúunum í
fjárveitinganefnd landvarna í
fulltrúadeild Bandaríkjáþings:
,.Á því er. ekki minnsti vafi að
herinn og þau fyrirtæki sem
hann skiptir við hafa hag af
því að halda uppi viðsjám“.
Annar nefndgrmanna komst
•þannig að orði: ,,Það er veru-
leg hætta á því að v“'ð" förum
sömu leiðina og Japan og
Þýzkaland fyrir stríð“.
Ccok fjallar um það ástand
sem nú ríkir eftir tilkomu
hinna nýju vopna og vígvéla.
Nú er svo komið, að taka verð-
ur ákvörðun um, hvort hefja
Hann ræðir stefnu Banda-
ríkjanna í kjarnorkumálurr. og
segir að það hafi í rauninni
verið kjarnorkusprengjan sem
varpað var á Hiroshima sem
hafi lyft herfcringjunum í
valdastólaná'. Eini bandaríski
valdamaðurinn sem þá gcrði
sér ljóst tversu mikið var í
húfi var hermálaráðherrann
Henry L. -Stimson. 11. septem-
ber 1945, rúmri viku eftir upp-
gjöf Japana og rúmum mánuði
.eftir árásina á Hiroshima, Sendi
hann Truman forseta erindi
þar sem hann sagði fyrir um
óihéillaþróun eftirstríðsáranna.
Þá voru uppi tvær skoðanir í
Bandaríkjunum, sumir vildu að
Bandaríkjamenn varðveittu
„Leyndardóm kjarnorkunnar“,-
en aðrir að „öllum heiminum
yrði veitt hlutdeild í honum“.
Þeirrar skoðunar voru flestir
vísindamenn sem mestan þátf
áttu í smíði kjarnorkusprengj-
unnar, eins og t.d. Danin Niels
Bohr, sem þegar í júlí 1944,
rúmu ári áður en fyrstu
sprengjunni var varpað, 'varaði
stjórnir Bandaríkjanna og
Bretlands við því vígbúnaðar-
æði sem leiða myndi af því að
reynt yrði að ,,eincka“ kjarn-
orkusprengj;una. .
I erindi Stimsons til Trumans
forseta var m.a. sagt:^ „Að
margra áliti getur kjarnorku-
sprengjan vegið á móti vax-
andi áhrifum í Evrópu. Við
getum rciít ckkur á að Sovét-
ríkin hr.ia g. rt sér þetta ljóst
og að herforingjar og pólitískir
leiðtogar þeirra munu telja sig
tilknúna að afla sér þessá
vopns eins fljótt og auðið er . .
Ég er þeirrar skoðunar að
vandamál viðunandi sambúðar
við Rússland sé komið undir
því hvemig sé háttað yfirráð-
um yfir sprengjunni. Þessi
sambúð kann að spillast fyrir
fullt cg allt ef við höldum ékki
rétt á þessu máli“. Hann mælti
með því að Bandaríkin tækju
upp beina og vinsamlegá samn-
inga við Sovétríkin um þettá
mikilvæga atriði.
, Það var ekki farið að haná
ráðum og því fór sem fór.
Kjarnorkuógnanir, kalt stríð,
hernaðarbandalög og stöðugur
stríðsótti hlóðu undir Herfor-
ingjanna, sem nú eru qrðnir að
heita má alls ráðandi og ekki
þess líklegir að afsala sér völd-
um sínum ótilneyddir. Cook er
ekki b.iartsýnn á að hægt verði
að snúa við blaðinu, en grein
hans er þó vottur þess, að í
Bandaríkjunum gera margir
sér grein fyrir þeim hættum
sem öllum þjóðum stafar af því
ógnarvaldi sem nú er í höndum
bandarískra herforingja cg
vopnasmiða.
Þar við bætist að um 4 millj-
ónir Banclaríkjamanna vinna
að framleiðslu hergagna eða á
annan hátt í þágu hersins.
Afkoma 7.5 milljón Banda-
ríkjamanna er þannig beint
háð vígbúnaðinum. í Los Ang-
eles er t.d. talið að helmingur
borgarbúa vinni á einhvern
hátt í þágu vígbúnaðarins. Af-
þessu leiðir að sjálfsögðu að
allir aðrir eiga afkomu sína á
á einhvern hátt undir vígbún-
aðinum og því heyrast jafnan
ramakvein þegar á það er
minnzt að draga úr honum;
verkamenn óttast um vinnu
sína, kaupsýslumenn gróða sinn
og stjórnmálamennirnir at-
'kvæðin.
Bifröst
Inntökupróf í Samvinnuskólann verður haldið að venju
í Reykjavík síðari hluta september næstkomandi. Umsóknir
um skólann berist Samvinnuskólanum, Bifröst, Borgarfirði,
eða Bifröst fræðsludeild, Sambandshúsinu, Reykjavík fyrir
1. september.
SKÓLASTJÓRI.
g) — ÞJÓÐVILJINN — Fimmtudagurinn 31. maí 1962