Þjóðviljinn - 28.06.1962, Síða 7

ATOMINU
★ Þetta bákn er sinkrófasótróninn í Dúbnu. Scgulhria.'Aurinn er
•k 60 metrar í þvermál. Stálpípurnar sem hann er gerður úr vega
★ 36.000 tonn. í lofttómu rúmi þessarajr hringbrautar eru öreind-
~k irnar reknar áfram þangað til þær ná slíkum hraða að þær
ik fara á 3,3 sekúndum álíka vegalengd og frá jörðu til tungls og
★ sömu leið til baka. Þá er loks unnt að Ijósniyuda iær, jafn-
★ vel á einum hundraðmilljórasta úr sekúndu.
Fimmtudagur 28. júní 1962 — ÞJÖÐVILJINN —
aða vegalengd og frá jörðu til
tungls og heim aftur. Og ’hvern-
ig iþeim er að l'okum beint á
ákveðið skotmark og teknar af
þeim myndir.
Gestirnir stóðu þögulir og al-
varlegir eins og þeir væru í
helgu musteri, enda var mjög
ihátíðlegt þar inni, hátt itirl lofts
og hvelfing yfir eins og í Sofíu-
kirkjunni í Kíef, og prestar
vísindanna •' voru ágætlega
mælskir.
sagði hann, þegar hann hafði
skoðað þennan fræga reaktor.
Blohíntsef talaði einnig um
þá ágætu rafeindaheila sem
vinna úr þeim hundruð þús-
undum ljósmynda sem teknar
éru áf efninu, án þeirra væru
þessar stórfelldu rannsóknir ó-
framkvæmanlegar: þeir bera
saman, skilgreina; það er
í rauninni ekki annad eftir en
að láta rafeindaheilaná um að
skrifa vísindarit — og' það er
alls ' ekki , óhúgsahdi, að ' sv’o
VerðÍ.
Blohintséf var vitanlega
spurður að því, hvaða liagnýta
þýðingu rannsóknir þær' sem
fara fram í Dúbnu hafi. Hann
sagði, að enn sem kornið væri
hefðu þær nær eingongu. fræði-
lega þýðingú. En í frarntíð-
inni mundu þau vandamál sem
nu.er glímt við vafalaust koma
á dagskrá við hagnyfai" fram-
kvæmdir. Það er. mjcg þýðing-
armikl.ð að •• Lomp*-'t að öú.um
sannleiká uri býggfr^iv 'og eðli
allra einda kjarnans, rannsaka
gagnkvæm áhrif þeirra hverrar
á aðra. Einkum hafa svonefnd-
ar and-eindir mikla þýðingu,
en eðlisfræðilegir eiginleikar
þeirra eru andstæðir eiginleik-
um venjulegra einda. 1 gagn-
virkni við venjulegar eindir
leysa slíkar eindir .alla „innri“
orku sína og breytast í geislun.
Þetta er kallað útrýming einda
og er fullkomnasta „brennsla“
efnisins sem hægt er að hugsa
sér. Orkan sem leysist úr læð-
ingi við þetta er þúsund sinn-
um meiri en kjarnorka. Hér er,
segir Blohínfséf, um algjörlega
ný fyrirbairi . að ræða sem
. munu yalda byltingu í tækni
..cg heimsskoðun . .
Samstarf
Á'ður voru á þessum slóðum
blautar mýrar, svo skæðar að
riddarar Djéngís-Khan komust
ekki yfiif En 1947 var hafizt
handa um byggingar og árið
1956 var hér komin allmikil
stofnun. Á því ári var ákveðið
að í Dúbnu skylcli verða mið-
stöð atórfu-annsókna sós’íalist-
isku ríkjanna. Þá var Samein-
aða kjarnarannsóknarstöðin
formlega stofnuð og lögðu Sov-
étríkin til hennar allar bygg-
; ingar og útbúnað á staðnum
endurgjaldslaust.
Stofnuninni er stjórnað af .12
manna fulltrúaráði (einn fijá
hverju aðildarríki), sem sér um
fjárhaginn, og 30 manna vís-
• indaráði. Framlög til starfsins
1 eru eðlilega mjög misjöfn: Sov-
étríkin borga 47% kostnaðarins,
Kínverjar 20°/ó, Viet-Nam legg-
ur fram „symbólska“ upphæð.
Nú vinna þarna um 2700
manns, þar af 420 sérfræðirigar
og eru 200 þeirra útlendingar,
þám. 70 Kínverjar. Á næstu
Genfarráðstefnu um kjarna-
mál, sagði Biohíntséf, sendum
við tólf menn — og þar á með-
al verða fulltrúar landa eins
og Mongólíu og Viet-Nam. Við
erum vissir um að þessir ungu
menn munu standa sig í öllum
vísindalegum kappræðum við
bandaríska eðlisfræðinga.
Víðtækt alþjóðlegt samstarf
í k.iarnarannsóknum er ekki
aðeins æskilegt heldúr bráð-
nauðsyn’.egt, sagði Blohintséf
ennfremur. Þetta starf er mjög
tímafrekt og kostnaðarsamt, og
eftir þvf sem alþjóðlegt sam-
starf um þessi mál er betra
því minna verður um tvíverkn-
að. Enda reynum við hér í
Dúbnu að leggja fram okkar
skerf á þessu sviði: sendum út
verk okkar og greinar áður en
þau kcma út á prenti í svo-
nefndum preprints; sendum
menn til skrafs og ráðagerða
til annarra landa; sjálfir höf-
um við haft hér marga gesti til
lengri og skemmri tíma — frá
B’ohr í Kaupmannahöfn; frá
ZERN, rannsóknarstofnun Vest-
ur-Evrópu.ríkja, og frá fleiri að-
ilum.
Rannsóknir okkar eru sem-
segt ekki leynilegar, sagði Blo-
híntséf að lokum, komi hver
sem vill og skoði. Aðspurður
kvaðst hann vona að ekkert af
því sem fram færi í Dúbnu
mætti nota til hernaðarþarfa;
vonandi verður það sem við
fáu.m að vita u.m andefni ekki
nothæft til stríðseyðileggingar/
— ætli það sé ekki nóg, sem
nú þegar er til af slíkum hiut-
um.
jórnaði
Til hvérs?
Blohíntsef héitir- sá rriaður
sem veitir rárinsðknarstöðinni
forstöðu. Hann sagði frá hinum
ým'Su. 'deildurp herinar. Það er
riú til dæmís rárinsóknarstofa
nevtrónu.éðlisfræði, s'erh'1 • nó-
belsverðlaunahafinn Frank
stýrir. Þar er frumlegur útbún-
aður sem nefnist impúlsreaktor,
heldu.r.. fyrirferðarlítið tæki og
ekki til stórra hluta líklegt, en
fram hjá honum þýtur úran-
rriíili; méð miklúiri' hráða og gef-
ur reaktorinn nevtrónblossa
500 þúsund sirinúm á míriútu.
Þetta tæki er því stöðugt í
„krítísku" ástandi; sá frægi
Dani Niels Bohr var hissa á
dirfsku þeirra í Dúbnu að nota
svona- grip, mikið að þið skulið
ekki vera sprungmr í loft upp,
Jean Jacques Rousseau
28. jútíí 1712 — 28. júní 1962.
Uppreisnarmaðurinn og heim-
spekingurinn franski Jean
Jacqu.es Rousseau fæddist 28.
júní 1712 • óg' er því 250 'ára
afmriáH' haris í dag. Skál hans
minnzt hér 'áð nókkrú,’ þótt í
litlu sé dg minria en vért væri.
Árið l749 hét vísindafélagið í
Dijbn verðlaú.num fyrir- beztu
ritgérð:' ér svarað'i spurriíng-
unni: Hefúr endurreisn vísinda
og Ksta stuðláð að 'bv: að
bæta siðina eða spilla? Verð-
launin hlaut Rousseau. Svar
hans var á þá leið, að siðgæði
hafi jafnan hnignað að sama
skapi sem listir og vísipdi hafi
dafnað. í stuttu. máli sagt hefði
Rousseau sem bezt getað tekið
undir með Upton Sinclair, er
þannig mælti nær tvö hu.ndruð
áru.m síðar: því meiri menning
því meiri svívirða.
Það er á einskis manns færi
að lýsa í stuttri iblaðagrein lífi
og skoðunum þess manns, er
hér kom eins og eldibrandur
inn í menningarsögu Frakka.
Hér er þó gripið á grundvallár-
hugsún hans, en hún er sú, að
menningin hafi spillt möhhun-
um, sem að eðlisfari séu góðir.
Því' beri að hverfa aftur til
háttúrunnar og;skapa með hýju
uppeldi nýttrióg eðlilegt þjóð-
félag.
Roússeau varð frægu.r fyrir
ritgerð sína og var það ekki
vonum fyrr. Hann hafði þá lif-
að á hrakhólum í nær fjöru-
tíu ár cg þekkti skuggahliðar
þjóðfélagsins flestum heim-
spekingu.m betur. Þar við bætt-
ust ýmsar geðflækjur, er jafn-
an gerðu honum lífið erfitt og
sneru.st að lbkum í hreina geð-
veiki. Áður en lauk tókst hon-
um þó að stugga svo við lönd-
um sínum, að fáir hafa betur
gert.
Þegar Rousseau virti fyrir
sér konungsríkið Frakklánd og
samkvæmislíf Parísarborgar
leizt hönum hvort tveggja rct-
Jean Jacques Rousseau
ið og spillt. Allt hans eðli
gerði uppreisn gegn ríkjandi
þjóðfélagsháttum og skynsem-
istrú aldarinnar var éitur í
hans beinum. Gegn kaldri
skynsemi alfræðinganna tefl-
ir Rousseau fram regináfli til-
finninganna; það er þannig
engiri tilviljuri. áð Voltaire' og 1
hann vöru svarnir ! f jandmenn
. meðan. báðir ..lifðiv Á árunum
1756—62 ritar ;svp Rousseap
þrjú þau rit, sem lengst hafa
riáldið nafrii hans á lbfti/ Eru'
það „Nýja Helbise éða Júlía,-,“
„Emile“ og „Þjóðfélagssamning-
urinn.“ Hið fyrsta fjaHar um
. ástir og hjónaband, annað ,um :
úppeldisrriál og hið þriðja um
þjóðfélagsskipun.
Rousseau auðnaðist aidrei að
koma neinni heildarmynd á
heimspeki sína enda er það
mála sannast, að fullt er þar
af mótsögnu.m og jafnvel rök-
villum. Einnig henti það Rouss- •
eau eins og raunar margan
heimspekinginn, að eitt er:
kenning og annað veruleiki.
Rousseau talaði eins og sá sém
valdið hefur um u.ppeldismái
eins og flest annað. En börn •
sín öll lét hann á barnahæli. ,
Framhald á 10. síði