Þjóðviljinn - 15.08.1962, Blaðsíða 6

RENDEZVOUS IN SPACE
Project Gemini plans Earth orbital flights
in 1964 as practice for Moon landing.
Antennas
11 TARGET
Agena B Ís iaunched by
Atlas into circular orbit.
transponding
transmitting
CVtcuW
J.MATING
Capsule is nósed into
Agena and locked
by manual control.
IM ORBITING
Gernini can orbit for a
week while practicing
rendezvous.
ÍI DOCKING
Kicked in the apogée, capsule
is oriented and maneuvered
until within 20 feet of Agena.
Jí LANDING
Gemini plans ground '
landing by parachute and
controllable Rogallo wing.
Gemini s two-man capsule
is launched by Titan II into
lower orbit, then boosted
up to Agenas orbit
plÚÐVILIINN
Otgefandi Sameiningarflokkur alþýðu — Sósíalistaflokkurinn. —
Ritstjórar: Magnús Kjartansson, Magnús Torfi Ólafsson, Sigurð-
ur Guðmundsson (áb.) — Fréttaritstjórar: ívar H. Jónsson, Jón
Bjamason. — Auglýsingastjóri: Þorvaldur Jóhannesson. — Rit-
stjóm, afgreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja: Skólavörðustíg 19.
Sími 17-500 (5 línur). ^.skriftarverð kr. 55.00 á mánuði.
Fram á hengiflugið
Jjað er alkunna, að málgögn ríkisstjórnarinnar hafa
jafnan talað digurbarkalega um „árangur viðreisn-
arinnar , þegar þurft hefur að gera nýjar ráðstaf-
anir til þess að forða því að gjaldiþrot hennar yrði
opinbert. Eitt slíkt kast fengu stjórnarblöðin skömmu
fyrir síðustu helgi og var hvergi dregið af til þess
að reyna að sannfæra þjóðina um ágæti „viðreisnar-
innar“. Jóhannes Nordal, bankastjóri, var fyrst send-
ur fram á sviðið til þess að setja upp eitt af hinum
frægu talnadæmum „viðreisnarinnar1. Það átti að sýna,
að „gjaldeyriseign“ bankanna næmi nú 963 milljónum
króna. Og stjórnarblöðin upphófu raust sína sam-
stundis: Sönnunin var fengin fyrir árangri „viðreisn-
arinnar“.
jy^Jorgunblaðið varð fyrst ókvæða við, þegar Þjóðvilj-
inn benti á, að þessi „gjaldeyriseign“ væri feng-
in með stórauknum vörukaupalánum til stutts tíma
og ölmusugjöfum frá Bandaríkjastjórn. En eftir að
Þjóðviljinn birti tölur úr síðasta hefti Fjármálatíð-
inda um hina raunverulegu gjaldeyriseign bankanna,
hafa stjórnarblöðin þagað þunnu hljóði. Þessar stað-
reyndir standa eins og bein í hálsi þeirra og sérfræð-
ingum „viðreisnarinnar“ virðist ætla að ganga eitthvað
illa að lækn'a máltregðu þeirra. Sennilegast verður að
ibúa til nýjar tölur til þess að kippa þessu í lag. Bönk-
unum hefur nú verið fyrirskipað algert lánabann og er
ekki ótrúlegt, að næstu tölur Jóhannesar Nordals fjalli
um trausta stöðu bankanna inn á við. Án efa verð-
ur þeim eklki skotaskuld úr því að auka sjóði sína
verulega með því að taka fyrir öll útlán. Þá er feng-
in enn ein sönnun fyrir ágæti „viðreisnarinnar“!
Jjn það fylgir oft böggull skammrifi og skýringar
stjórnarblaðanna á því hvers vegna þurfi að taka
fyrir útlán bankanna og gera aðrar ráðstafanir með
„fjármálalegum aðgerðum ríkissjóðs“, eins eg Jóhannes
Nordal orðar það, eru athyglisverðar. Bankastjórinn
fer ekkert dult með það, að nú steðji hætta að „við-
reisninni“ vegna þess að orðið hafi „almenrar og veru-
legar kauphækkanir“ undanfarið. Þetta sé líklegt til
að auka eftirspurn og örva framkvæmdir, en þetta er
hættuleg „þensla“ að d@mi rikisstjórnarinnar og sér-
fræðinga hennar. '
Oætt kjör vinnandi stétta og alhliða framfarir í þjóð-
félaginu eru bannig eins og fleinn 'í holdi „við-
reisnarsérfræðinganna1*. Kerfið þeirra þclir það ekki.
Benedikt Gröndal segir helgarpistli sínum 12. ágúst
s.l., að nú sé „einmitt verið að gera ráðstafanir i tíma,
svo að þjóðin villist ekki fram á hengiflug, eins og svo
oft áður“. Þessi orð ritstjóra Alþýð’dblaðsins tala sínu
máli. Þegar vinnandi stéttir fá bætt kjör sín og kaup-
máttur eyikst vegna góðæris til lands og sjávar, heitir
það á máli Alþýðublaðsins að „vilíast : fram á hengi-
flug“, bví að „viðr-3isnarkerfið“ þóíír það ekki. En ekki
er ósennilegt að almenningur sjái hag sínum bezt borg-
ið með því að sýna stjórngndúm ■•þeséa kerfis fram
á „hengiflug“ almenningsálitsins og veita þeim lausn
frá störfum við fyrsta tækifæri; — b.
'g) — ÞJÖÐVILJINN — Miðvikudagur 15. ágúst 1962
Miðvikudagur 15. ágúst 1962 — ÞJÓÐVILJINN —
Stofnun félagsins jafngilti
byltingu í verzlunarmdlum
SÚN 30 ára - Jóhannes Stefánsson framkvœmda-
stjóri SÚN segir frá starf i félagsins
Fiskiðjuver SÚN í Neskaupstað. — (Ljósm. Þjóðv. A. K.).
JÓN BJARNAS0N
skrifar frá
NESKAUPSTAÐ
Það er ekki nauðsynlegt að
hafa komið til Norðfjarðar til
þess að vita að SÚN gegnir þar
mikilvægu hlutverki. Nóg að
hafa heyrt rætt um Neskaup-
stað. En hvað er þetta SÚN,
það er skammstöfun fyrir Sam-
vinnufélag útgerðarmanna, Nes-
kaupstað. Og nú skulum við
biðja Jóhannes Stefánsson, fram-
kvæmdastj'óra SÚN, að segja
okku.r frá félaginu.
— SÚN var stofnað 2. júlí
1932 og er því nýorðið 30 ára,
svarar Jóhannes.
Tilgangur félagsins er að
annast sameiginlega sölu á fisk-
framleiðslu félagsmanna; að
annast sameiginleg kaup á salti,
veiðarfærum og öðrum útgerð-
arvörum, með sem hagkvæm-
ustum kjörum; að sporna við
skuldaverzlun og safna fé í
tryggingar- og reksturssjóði; að
vinna að umbótum á veiði- og
söluaðferðum, aukinni vöru-
vöndun og sem fullkomnastri
hagnýtingu framleiðslunnar.
— Voru stofnendur margir?
— I félagið gengu þá flestir
útgerðarmenn í bænum, en þá
var hér að mestu útgerð smá-
báta og fiskur saltaður eða
fluttur út ísaður.
— Fyrsta stjórn?
— Fyrsta stjórn voru Ölver
Guðmundsscn formaður, Sig-
urður Hinriksson og Jón Kerúlf
Guðmundsson og fyrsti fram-
kvæmdastjóri var Kristján Sig-
tryggsson.
Fyrstu árið starfaði félagið
aðallega að sölu á afurðum,
sameiginlegri sölu á fiski fé-
lagsmanna, og á stríðsárunum
hafði það skip, bæði íslenzk og
færeysk á leigu til flutninga
á ísfiski til Bretlands, þau fær-
eysku hétu m.a. Nordfaret,
Marshall, Silver Spry, Royndin
frida og Bodasteinur. — Á þess-
um árum rak félagið mikla
verzlun með veiðárfæri.
— Og aðrar framkvæmdir?
— Árið 1945 var samþykkt
að hefja undirbúning fisk-
vinnslustöðvar, ■ frystlhúss, á-
samt beinamjöls- óg niðursuðu-
verksmiðju. Og 1949 ,tók ’fisk-
vinnslustöðin til starfá, ljrað-
frystihús er getur afkastað 20
tonnum af flökúm á sólarh'ring.
Ennfremur ísvinnsla, er var
fyrsta framleiðsla á skelís hér
á landi, hægt að framleiða 30
lestir af ís á sólarhring. Þetta
var eina ísframleiðslan á Aust-
urlandi á tímum nýsköpunar-
stjórnarinnar.
Fiskvinnslustöð SÚN hefur
síðan verið ein stærsta fisk-
vinnslustöðin á Austurlandi og
fékk hráefni mestmegnis frá
togurunum meðan þeir voru
gerðir út, eða allt að því 86%
frá togurunum. Nú er þetta ein-
göngu fiskur frá bátum. Árið
1960 fengum við 3600 tonn frá
bátum og árið 1962 3000 tonn,
— fyrir utan síld. Frá togurun-
um fengum við mest 2400 tonn.
Fiskvinnslustöðin hefur komizt
mest í 3000 tonna sölu af ís á
árinu.
— Hvað hefur framleiðslan
komizt hæst?
— Árið 1958 var mesta fram-
-------i-------------------------<s>
Bandarískt „stefnumót" í geimnum
Geiimflug beirra Niko'.aéff's
og PcpDvitsj hafa að sjiálifsögðu
leitt huga manna að hinu milk’.a
kapphlaupi sem nú á sér stað
milii Sovétriiikjanna og Banda-
rikjanna um hvor verði fyrri
fii að senda mann til tungls-
ins. Þett.a er stórfenglegasta
— og kostnaðarsamasta —
kapphiauþ .seim nak'kru sinni
ihefur verið háð og má benda
á að Bandarí'kjaimenn reikna
oneð að þeir muni verða að
iverja 20—40 milljörðum doll-
ar.a (850.ooo.000.000 — 1.700.
000.0100.000 íisi ikróna) áður en
'fyristi Bandariikjaimaðurinn
ist’gur fæti sínum á tunglið.
Löngu áður en að því kemur,
verða menn þó að ihafa lært
að tengja isaman tvö geimlör á
braut uimlh'verfiis jörðina. Síð-
ustu tilraunir Scivétrlkjanna
miða vaf alaust að því að toanna
imötguleika á slíkri tengingu.
Bandaríikjamenn nefna það
fyrirbæri „steifnumót (rendez-
vous) og á teiikningunni hér
að ofan 'sem tekin er úr síð-
aista hefti bandaríska vikurits-
ins TIME er sýnt hvernig;þeir
ihugsa sér að tengja saman tvö
• gervitungl úti 1 geiimnum og
-lpsa síðan annað aftur frá og
ikioma' því heiiiu og höldnu . rneð
geiimförunum innaníborðs til
•jarðar.
1). sýnir gervitunglið (Agena
. ;B) 'isem tengjia á við. Þvá er
iSkciið á hringlaga braut með
At’.EijEikeyti. 2) sýnir gervi-
tungiið (Gemini) imeð tveim
imönnum innantoorðis sem leita
á hitt uppi. Því verður skotið
á lcift með Titanskeyti á lægri
braut, en síðan aukið við hrað-
ann sivo að það telkkar sig.
4) sýnir hvernig tunglin tengj-
aist og 5) haida áfram ferðinni
á toraut um'hverfis jörðu, en
6) ihivernig Gemini lendir með
Framlhald á 10. síðu.
leiðsluárið. Þá varð framleiðsl-
an 38 þús. kassar af hraðfryst-
um fiski, 513 lestir af fullstöðn-
um saltfiski, 61 lest af full-
þurrkaðri skreið, 622 lestir af
mjöli, 165 lestir af lýsi og 1500
tunnur af frystri síld.
— SÚN hlýtur að greiða mik-
ið í vinnulaun?
— Já, félagig ihefur verið eitt
aðalatvinnufyrirtækið í bænum
síðan það tók til starfa og jafn-
an unnið hjá félaginu 50—80
manns. Árið 1961 greiddi SÚN
í vinnulaun 7 millj. 740 þús.
kr. Félagið hefur undanfarið
haft eigin útgerð og leigt stóra
báta til að afla hráefnis yfir
veturinn. Eitt mesta vandamál
í atvinnulífi austfirzku þorp-
anna er að hafa næga atvinnu
yfir veturinn.
Sl. ár átti félagið, ásamt bæj-
arstjórn, frumkvæðið að því að
stofna útgerðarfélag, Nesútgerð-
ina h.f., sem keypti Stefán Ben
norskbyggðan bát 150 tonn cg
Hafþór, austurþýzkan, 250
tonna. Þeir voru gerðir út til
fiskveiða við suðausturland sl.
vetur og lögðu upp um 1000
lestir af' fiski í fiskvinnslustöð
félagoins.
— En síldarverksmiðjan?
— Árið 1958 hafði félagið for-
ustu um að reisa síldarverk-
smiðju í Neskaupstað, er upp-
haflega átti að bræða 2500 mál
á sólarhring, en hefur nú verið
stækkuð svo að hún á að geta
afkastað um 40C0 málum. Sam-
vinnufélagið á 3 5 i síldar-
bræð’slu.nni, bæiarféiagið og
Dráttarbrautin 1 5 og útgerðar-
menn og aðrir einstakUngar 1.5.
Bræðslán tók móti 140 þúsunö
máium s’Id.ar sl. ár og "eldi
síldarafurðir fyrir 30 milljónir
króna.
Á sl. ári átti félagið þátt í
því að koma upp síldarsöltun-
arstöð sem er við hafnarbryggj-
una, og núna í sumar kom fé-
lagið sér upp söltunarstöð sem
rekin er í félagi við söltunar-
stöð á Siglu.firði.
— Það er margt af bátum héi
í Neskaupstað?
— Já, starfræksia fiskvinnslu-
stöðvarinnar byggist á veturna
á stórum úti.legubátum, en á
sumrin á útgerð smábáta, bæði
opinna trilla sem veiða mest
■með ihandfæri :o,g 5—10 tonna
þilfarsbáta sem veiða bæði með
linu cg handfæri. Einnig er þá
síldarfrysting. Á haustin er ÚL
gerð stærri þilfarsbáta sem róa
með • línu. 1 sumar hafa lagt
upp í stöðina 20—25 bátar.
Fyrir utan ismábáta og áður
talda báta eru 8—9 bátar frá
60—100 lestum að stærð, serr)
gerðir eru út á vetrarvertíð
frá verstöðvum á Suðurlandi,
og 5—6 bátar 15—40 lestir gerð-
ir út á handfæri á vetrum við
Suðausturland, og dragnót,
humarveiðar og handfæraveiðar
á sumrin.
Útgerð minni þilfarsbáta hef-
Jóhannes Stefánsson
ur aukizt mjög síðustu 2—3 ár-
in og leggur annað eins af
bátum afla sinn í frystihús
kaupfélagsins Fram, svo það
eru nálægt 40 bátar sem leggja
hér upp afla á sumrin.
Það sem veldur frystihúsun-
u.m mestum örðugleikum yfir
sumartímann við að vinna úr
afia þessa bátaflota er skort-
ur á vinnuafli, sérstaklega ber
á því síðan síldin lagðist hér
að Austu.rlandinu síðu.stu ár og
atvi.nnan varð svo mikil að
erfitt hefur verið að fá verka-
menn í frystihús yfir sumar-
tímann, vegna þess að menn
vilja heldur vinna úti við en
inni í húsum á sumrin.
Af þessu hefur skapazt yfir-
vinna, sem a’J.s ekki er hægt
ad ætlast til að menn gcti lagt
á sig, enda er margt tf íuil-
orðnu fólki, jafnvel 60—80 ára
í vinnu, og það er vitanlega
alltof mikið að ætla því fólki
slíka yfirvinnu. En dýritíð er
hinsvegar það mikil, að fólk
leggur slíkt á sig.
Vinna við söltunarstöðvarnar
hefur skapað spennu og er því
erfitt að fá vinnuafl í bænum
yfir sumarið — og þar er þorsk-
urinn ekki samkeppnisfær við
síldina!
— Framtíðarverkefni?
— Verkefnin framundan, —
bæjarstjórn hefur m.a. kcsið
nefnd til að athuga um að
koma upp verksmiðju til niður-
lagningar á síld og takist það
er nokkurt bil brúað í atvinnu
yfir veturinn.
— Er ekki SÚN líka með ol-
íusamlag?
— Fyrir réttum 15 árum
gekkst SÚN fyrir stofnun ólíu-
samlags útvegsmanna, sem ’ er
samvinnufélag og hefur það
annazt sölu á meir en helmingi
allrar olíu, bæði til húsa og
skipa í Neskaupstað, svo og
benzíni. Stjórn Olíusamlagsins
ski.pa nú: Öskar Lárusson, er
verið hefur formaður frá upp-
hafi, Öskar Jónsson og Sveinn
Magnússon.
— En stjórn SÚN?
— Lúðvík Jó:efsson formaður,
hefur verið það í 16 ár, Stefán
Höskuldsson og Ármann Magn-
ússon, Jóhannes Stefánsson hef-
ur verið framkvæmdastjóri sl.
tíu ár.
Talið berst að fleiri'., cg Jó-1
hann.es fræðir ml.g á að þar sern^
fiskvinnslustöð SÚM stendur nq|
var árið 1925 byggð fyrsta:
beinamjölsverkjmiðja á Aust-;
fjörðum og gerði það Þjóðverji 1
að nafni dr. Paul, en fyrir bygg-
ingunni og rekstrinum stóð
Norðmaður, Indbjörn, — síðustu
ár sín reisti hann síldarverk-i
smiðju í Noregi og rak hana.ií
Beina- og fiskimjölsverksmiðja;
þessi átti 30 lesta bát sem hét;;
Drífa er hún hafði í beinaflutn-i
ingum — sem aðallega vorujj
hertir þorskhausar. Upp úr
þessari beinamjölsverksmiðju:
var svo byggð 800 mála síldar- I
verksmiðja, sem Jónas Guð-,
mundsson veitti forstöðu, en
bærinn átti á sínum tíma. M.a:
landaði t,'garinn Brimir þar eitt
árið, en hann var aflahæstur ;
í flotanu.m, og var þá sk.vpstjóri !
á honum Ingvar Pá.lmason. Bær- j
inn hætti svo þessum rekstri i
og keyptu ríkiiverksmiðjurnar
verksmiðjuna. Voru vélarnar
seldar. Árið 1944 keypti SÚN
svo þessa fl.skimjölsverksmiðju,
en hJ.uti af gömlu húsunum
stendur enn, þar sem núver-
andi fiskimjölsverksmiðja SÚN
er.
En það gæti orðið nokkuð
langt ef rifja ætti upp gamla
sogu Austfjarða svo vi.ð þökk-
um Jchannesi og látum staðar
numið.. — J. B.
Síldarverksmiðjan í Neskaupstað. — (Ljósm. Þjóðv. A. K.).