Þjóðviljinn - 09.10.1962, Blaðsíða 4

Fiskiðnaður er
vaxandi á
Grænlandi
Samkvæmt heimildum hinn-
ar konunglegu dönsku Græn-
landsverzlunar í blöðum, hef-
ur útgerð og fiskiðnaður far-
ið ört vaxandi hin síðari ár
á vesturströnd Grænlands.
Þannig er sagt að grænlenzk-
ur fiskafli hafi vaxið að
magni um 25% frá árinu 1960
—1961. Árið 1961 er fersk-
fiskaflinn talinn hafa verið
41.700 smálestir sem skiptist
þannig á milli verkunarað-
ferða til útilutnings: Til salt-
fiskverkunar 15.900 smálestir,
í skreið 2.300 smálestir, í freð-
fisk 3.500 smálestir og til nið-
ursuðu 6.500 smálestir.
Enn er saltfiskverkunin yf-
•irgnæfandi en freðfiskverkun-
in íer þó ört vaxandi með
hverju ári sem líður, því ný
frystihús bætast við í hinum
ýmsu bæjum á vesturströnd-
inni.
Það má heita svo að fisk-
afli Grænlendinga sé að
stærstum hluta veiddur á
tímabilinu maí—september eða
kringum 80% af heildarveið-
inni. Þetta orsakast aðallega
af því, að fiskibátarnir eru
allir smáir og því erfitt að
sækja á þeim sjó yfir vetrar-
mánuðina.
Haustfiskurinn við græn-
lenzku ströndina og inni á
fjörðunum, er að gæðum til
bezti fiskurinn sem veiðist
við Grænland.-Á þtsssum ríma
er t. d. þorskurinri frijög feit-
u'r. Áðal vandamál grænlenzkú
frystihúsanna í dag er hváð
tíminn á hverju ári er lang-
ur sem lítið berst að af hrá-
efni.
ö ---s- —
Nýtt fiskiðuver
í Góðvon
að 'máiit^ín^í''^Wstai%ymíi. ■ Það
er háft lyrir .satt, að með
•'þesscfri nýju hlúftaíélágsstofn-
ön rhuni?1 éinöku'rfSraðstaða
hinnar konungl. grænlenzku
verzlunar úr sögunni, og ef
svo verður, þá kemur þessi
félagsstofnun til með að marka
tímamót í atvinnusögu Græn-
lendinga.
í sumar hefur staðið yfir
bygging á fyrsta áfanga mik-
ils fiskiðjuvers sem rísa á í
bænum Góðvon. Þessi fyrsti
áfangi er frystihúsbygging
tvær álmur 10x80 m hvor.
Gert er ráð fyrir að þetta
hús geti aíkastað kringum 30
smálestum af flökum á sólar-
hring þegar það er komið upp,
og frystigeymsla hússins á að
rúma 500 smálestir af pökk-
uðum flökum. Næsta ár er
fyrirhugað að reisa fiskimjöls-
verksmiðju til að nýta allan
úrgang. Þegar fiskiðjuverið
verður fullbyggt á það að
samanstanda af húsum sem
hafa 4000 ferm grunnílöt.
Fiskiðjuver þetta verður
eign hlutafélags og verður
hlutaféð 7,5 milljóntr danskra
króna. Hin konunglega græn-
lenzka verzlun verður eigandi
að Vs hlutafjárins; en ein-
staklingar og útgerðarfélög í
Færeyjum og Danmörku að
% hlutum. I skrifum um þessa
hlutafélagsstofnun er sagt að
Grænlendingujm sé ætlað síð-
ar að yfirtaka eignarhluta
Grænlandsverzlunar í fyrir-
tækinu.
Sagt er að þessi fiskiðju-
versbygging muni valda mikl-
um fólksflutningum til bæj-
arins og hafa staðið yfir bygg-
ingar á 70 íbúðarhúsum til
Innflutningur Sviss-
lendinga á nýjum og
frosnum fiski úr sjó
Á tímabilinu janúar — júlí
í ár var innílutningur nýrra
og frosinna íiskafurða úr sjó
til Sviss sem hér segir:
verðmæti
smál. sv. fr.
Frá Noregi 583,1 1.123.778
frá Danmöru 2.179,7 5.891.610
— V.-Þýzkal. 284,9 698.789
— Frakklandi 35,6 183.895
— Italíu 1,9 7.295
— Hollandi 442,3 1.939.939
— Belgíu 10,1 33.897
— Spáni 1,1 4.707
— Portúgal 1,0 7.333
— Svíþjóð 0,01 174
— írlandi 0,03 156
— Kanada 0,02 150
Samtals varð þannig fisk-
innflutningur frá ofangreind-
um löndum til Sviss á fyrra
helmingi yfii-standandi árs
3.513,0 smálestir að verðmæti
9.897.078 svissneskir frankar.
Þessi innflutningur er 200
smálestum meiri heldur en á
sama tíma árið áðui' og verð-
mæti hins innflutta fiskafla
1 milljón í sv. frönkum hærri.
Það er merkilegt rannsókn-
arefni, eins og Vilhjálmur seg-
ir, hvað liggur því til grund-
vallar að Islendingar eru ekki
innflytjendur á þennan mark-
að.
FISKIMÁL - Eftir Jóhonn J. E. Kúld
AF INNLENDUM VETTVANGI
Marblettir í
saltsíld
Þær sögur ganga, að mar-
blettir séu talsvert áberandi
víða í saltsíldinni frá í sumar.
Dagblaðið Tíminn gerði þetta
að umtalsefni 30. fyrra mán-
aðar, þar sem sagt var að
kaupendur síldarinnar í
Bandaríkj. krefðust flokk-
unar á þeirri síld sem þeir
kaupa, af þessum sökum. Þess
var jafnframt getið í blaðinu
að menn vissu ekki hvar or-
sakanna væri að leita fyrir
þessum marblettum, og að
ýmsar getgátur væru uppi í
því sambandi.
Menn þurfa áreiðanlega ekki
að kippa sér upp við það,
þótt marblettir í saltsíld verði
meiri en áður, þegar síldveið-
in er komin yfir á það tækni-
stig, að við síldveiðamar eru
notaðar kraftblakkirognælon-
nætur, og síld þá einnig tekin
á miklu meira dýpi en áður
og í verra veiðiveðri. Mar-
blettirnir á síldinni eru óhjá-
kvæmile^ír fylgifiskar þeirrar
breytingar í veiðitækni sem
átt hefur sér stað hér á landi.
Þessir ágallar geta orðið mis-
munandi miklir eftir því á
hvaða dýpi síldin er veidd og
í hvernig sjólagi næturnar
em dregnar. Það er versti
gallinn við nælonþráðinn sem
nbtaður er í net og nætur,
að hann veldur miklu mari
bæði á fiski og síld. Þetta er
þekkt fyrirbrigði allsstaðár
meðal fiskveiðiþjóða.
Eru íslenzkar rek-
netaveiðar úr
sögunni?
Á mcöan hér var verðmun-
ur á reknetasíld og nótasíld
mátti segja að grundvöllui'
væri fyrir reknetaveiðar. En
nú á löngu árabili hefur rek-
netasíld verið greidd sama
verði og nótasíld, og hefur það
algjörlega kippt fótunum und-
an þessari veiðiaðferð. Hins
vegar er það óhrekjandi stað-
reynd að reknetasíld er jafn-
ari að stærð, og gæði hennar
sem hráefni í saltsíld oft
meiri. Þetta skilja og vita
flestar síldveiðiþjóðir og leggja
því reknetaveiðarnar ekki nið-
ur, þó þær séu ekki jafn af-
kastamiklar í afla sem veiðar
með nót. Hins vegar virðist
síldarútvegsnefnd hafa brostið
allan skilning í þessu efni,
eins og greinilega kemur fram
í því, að enginn verðmunur
er gerður á síld veiddri í rek—
net og síld veiddri með nót.
Þó var það svo jafnan áður,
að talsvert mikill verðmunur
var á reknetasíld og nótasíld.
Síldarverkendur töldu sig hafa
ráð á því að greiða rekneta-
síldina talsvert hærra verði,
eða allt að 20%, hærra. Löng
reynsla síldarverkenda hafði
skapað þá hefð, að þessi verð-
munur var talinn eðlilegur fyr-
ir daga síldai'útvegsnefndar.
Þegar þessi hefð var rofin,
freistast maður til að halda,
að þar hafi um of ríkt sjón-
armið hákarlsins, sem allt Vill
gleypa. Og ennþá er að sjálf-
sögðu tímabært að gera þarna
á eðlilegan verðmismun. Þeir
sem þekkja t. d. til verkunar
á Suðui'landssvld vita vel, að
reknetasíldin pýtist í allflest-
um tilfellum mikið betyi' til
allrar verkunar til manneldis
og á því að öllu eðlilegu að
greiðast hærra verði.
Ssiorri Hallgrímsson
Sizt grunaði mig það daginn,
sem ég varð 15 ára, að næsta
dag myndi í heiminn borinn
norður i Svarfaðardal sveinn,
sem ætti fyrir höndum, löngu
síðar, að hafa hin mestu áhrif
á líf mitt, er ég væri kominn
af léttasta skeiði. Eins og öll-
um öðrum strákum fannst
mér 15 ára afmælisdagur hin
merkustu tímamót, en svo er
ætíð um afmælisdag, sem deil-
■anlegur er með fimm. Ég var
þá seztur í 2. bekk Mennta-
skólans í Reykjavík, en hann
var þá enn merkasta mennta-
stofnun landsins (Háskólinn
var þá ársgamall og frekar fá-
liðuð stofnun) og þessutan hin
elzta. Enn var hann af aiþýðu
manna nefndur „Latínuskól-
inn“ o.g skó’.asveinar „latínu-
gránar“ enda þótt J-atínu-
kennsla hæfist ekki fyrr en í
IV. bekk og griskukennslu þá
hætt (illu heilli hvorttveggja).
Fimmtán ára strákur, röskur
og frakkur, gat allt. Hann fékk
ef til vill magapínu a.f sláturs-
átj eða kæfubeinum i slátur-
tíðinni, en væri annars allt
með felldu, hvarflaði það ekki
að honum. að hann þyrfti
nokkurntima á liísleiðinni á
lækni að halda. Læknar voru
í augum stráka hátíðlegir karl-
ar. sem gengu með undarleg-
Fimmtugur
ar töskur og af hverjum staf-
•aði dularfullur þefur, svipað-
astur lyktinni í apótekinu.
Þrátt fyrir bæklun mína var
ég ,,en allerhelvedes karl“ eins-
og danskurinn segir. Læknar
og Svarfaðardalur voru fyrir
utan minn hugarheim. Já, svo
sannarlega, en það viðhorf
breyttist upp á dag 36 árum
síðar. Þá átti þetta sveinbarn
sem fæddist daginn eftir af-
mælið mitt árið 1912 eftir að
breyta lífi mínu þannig, að
næst nánustu ástvinum mínum
og Lenin hefur enginn maður
haft slík áhrif á líf mitt.
Víkjum svo norður í Svarf-
aðardal hinn 9. október 1912.
Þar bjuggu þá á Hrafnsstöð-
um hjónin Hallgrímur Sigurðs-
son, Ólafssonar og Þorláksína
Sigurðardóttir bónda á Öldu-
hrygg, Jónssonar. Sjálfsagt hef-
ur með þeim þá verið vel set-
inn Svarfaðardalur, ef marka
má af syninum, sem fæddist
þennan dag, og hlaut. er hann
var vatni ausinn. nöfnin Snorri
Sæmundur. Ekki veit ég, hvort
hann var ódæll í æsku eða
fþægðarbarn, ég vona að hann
hafi verið eínhversstáðar þár
í milli. verið fjöirkáííur. Ann-
ars hlýtur hahn að hafa orðiS
það seinna, því að öðru vísi
he/ ég ekki þekkt hann. Hann
lagði út á menntabraut og tók
stúdentspróf frá Akureyri
1932. Embættisprófi í læknis-
fræði lauk hann frá Háskóla
íslands á fjórum árum, sem er
óvenju stuttur tími við það
erfiða nám. Sama árið og hann
varð kandídat í læknisfræði,
sigldi hann til frekara náms
og lagði sérstaklega stund á
orþopaedíu. Hann var í vís-
indastofnunum í Danmörku og
Svíþjóð. svo og læknir við
ýmis sjúkrahús erlendis fram
til ársins 1943. Það ár var
hann sæmdur dokto.rsnafnbót
við háskólann í Stokkhólmi
fyrir ritgerð um fótabæklun
(nafn ritgerðarinnar er með
slíkum endemum, að ég þykist
ekki þurfa að nefna það. enda
m.vndi enginn skilja nema
láerður bartskeri hérlendis).
Síðan (og raunar áður) rak
hver ritgerðin aðra og allar
um svo ógirnileg efni leikmönn-
um, að ég læt þau liggja milli
hluta. Ekki var hann samt við
eina fjölina felldur. því að ár-
ið 1938 samdi hann ritgerð um
„Riðuveiki í íslenzku sauðfé“.
Snorri kom út til íslands
árið ] !)43 og .tók fljótt að ger-
ást íerið síórvirktif í lækning
bæklarlal Fundum okkar bar
saman skömmu eftir heimkomu
hans og hét hann mér því, að
Snorri Hallgi'ímsson
laga fætur mína, en þeir voru
þá svo úr sér gengnir, .að mín
beið ekkert annað en hjólastóll
eftir fá ár. Fyrstu aðgerðina
af mörgum hóf Snorri í Lands-
spítalanum hinn 8. október
1945, á 48 afmælisdaginn minn,
en það urðu margar og mér ó-
skiljajilegar aðgerðirnar. Síðaþ,
ég hætti að ganga. við stafprik,
hafa mér dugað fæturnir vel.
Þetta spurðist víða o.g þótti
ganga kraftaverki næst. Á ég
nú kunnáttu hans og öðrum
mannkostum að þakka ,að ég
■get stundað vinnu mína og
notið þess, sem lífið býður
hálfsjötugum karli. En, það var
ekki kunnátta Snorra Hall-
grímssonar ein og handlagni,
sem ég naut, heldur, engu síð-
ur gamansemi hans og skiln-
ingur á sálarástandi .sjúklings-
ins. Það kom stundum fyrir, að
ég örvænti um að ég myndi
nokkurntíma komast á fætur
iaftur e.ftir að hafa verið mán-
-uðum saman í gips umbúðum,
Én alitá'f tókst honum a‘ð telja
í mig kjarkinn og fullvissa um
bata: Allt þetta þakka ég „hon.
um Snorra“ eins og hann er
almennt nefndur af fólki, sem
honum hefur kynnzt. Fleiri
ágætir læknar hafa borið heit-
ið Snorri, bæði fyrr og síðar,
en oss öllum, sem hann hefur
hjálpað, er hann hvorki pró-
fessar Snorri né doktor Snorri.
Hann er oss blátt áfram „hann
Snorri“ og vita þá allir við
hvern er átt. — Ég átti er-
indi vegna skófatnaðar í Orto-
pædisk Hospital í Kaupmanna-
höfn sumarið 1947. Tveir lækn-
ar töluðu við mig og spurðu
mig að fyrra bragði, hvort dr.
Iíallgrímsson hefði ekki gert
að fótum niínum. Sjö árum síð-
ar var ég svipaðra erinda i
sömu deild háskólans í Árós-
um. Yfirlæknirinn þar tók þeg-
ar í stað að spyrja mig um dr,
Hallgrímsso.n. Hann var mikilsi
vý;tur,:;þar.: pafi „vaj, éinmitt S
þeirri stofnun, að ég kynntist
forsjálni og framsýni Snorra;
Þar var þá við nám í’ „orþo-
paediskri“ skógerð íslenzkur
piltur, Steinar Waage að nafni.
Hann hafði hæklazt á fæti, en
var sérlega laghentur. Fyrir á-
oggjan Snorra fór hann utan
til náms i þessari grein, 4 ár
í Árósum og síðar eitt ár í
Þýzkalandi. Snorra nægði ekki
að laga bæklun manna, heldur
vildi hann og sjá þeim fyrir
réttum skófatnaði. Steinar
Framhald á 10. síðu.
— ÞJÓÐVILJINN — Þriðjudagur 9. október 1962