Þjóðviljinn - 16.10.1962, Blaðsíða 7
r
Þriðjudagur 16. olttóber 1962
ÞJOÐVILJINN
SÍÐA 7
kallaði list Rembrandts gyð-
inglega. Gamla fólkið á mynd-
unum virðist styðja þessa
skoðun. Þetta fólk hafði lifað
þrautir og hörmungar ghetto
allra tíma. Hugsunin skaut rót-
um og vakti upp minningar.
Það var eins og raulað væri
gamalt dapurlegt vöggulag: A
mol is gewehn a meilach. der
meilach hot gehat aw malke.
die malke hot gehat a wein-
gartn. Og nú eru fuglamir
flognir, garðurinn fölnaður og
drottningin dáin. Ich hob
ongeworen a za liebe, weh’s
mir un wind ...
Rembrandt. _ Ég sá unga
konu tárfella vfir mynd hans
af gamalli konu. 1 Vetrarhöll-
inni eru tvær myndir Leonardo
da Vinci. Menn nálgast þær
með virðingu, en eins og safn-
gripi. Ég verð jafnvel að játa
á mig svo syndsamlega hugsun.
að á annarri þessara Mariu-
mynda var Kristur furðulega
líkur félaga Grisjin, ágætum
starfsmanni Orðabókaútgáfunn-
ar. En myndir Rembrandts
eru ekki safngripir. Þær eru
þáttur af okkur og forfeðrum
okkar.
Þessir blautu árbakkar voru klæddir í stein, hér skyldu rísa meiri hallir en annars staðar.
Samræmi
1 Leníngrad er meiri dýrð i
byggingum en í flestum öðr-
um borgum þessa heimshluta.
Borgina reistu einvaldir
keisarar sem gátu látið menn
hlýða sér. Pétur mikli kom að
blautum eyjum en aðalsmönn-
um og embættismönnum var
skipað að reisa hér hús og
var stærð hússins og bygging-
arefni ákveðið eftir auðlegð
hvers og eins, jafnvel upp-
dráttur hússins, útlit þess
þurfti að koma heim við þau
plön sem yfirhúsameistarinn
hafði dregið upp. Borgin var
sem sagt reist samkvæmt á-
ætlun. Auk þess var á þess-
um tímum mikið vald í hönd-
um ríkisverndaðra akademía
sem voru alþjóðlegar í starfi
og drógu ólíkar hefðir í húsa-
smíði saman í eina kenningu:
það er ekki mikill munur á
opinþerum þyggingum hins
unga ameríska lýðveldis f Was-
hington og höllum hins rúss-
neska einveldis. Allt þetta
verður til að skapa samræmi
og listrænt samhengi i Pét-
ursborg. Og mikill arður af
grávöru og tjöru, ódýrt vinnu-
afl ánauðugra bændá leyfði
keisurunum að ráða til sin
mikla hæfileikamenn í bygg-
ingarlist, leyíði þeim að ráðast
í mikil stórvirki. Rastrelli,
Quarenghi, Starof, Voroníkhín,
Rossi reistu fjöldann allan af
klassískum og klassisk-bar-
okkskum höllum: Vetrarhöll-
ina, Marmarahöllina, háskól-
ann ■— ferðamaðurinn fer í
bátsferð eftir Nevu og hlýtur
að viðurkenna að þessir
átjándualdarmenn hafa haft
smekk og tilfinningu fyrir því
minnisverða í tilverunni.
Leikföng
Fyrir sunnan Leníngrad er
Peterhof, þar er fimalöng höll
eftir Rastrelli og stór garður
með smærri byggingum og
fjölmörgum gosbrunnum. Þar
eru rómverskir gosbrunnar,
gosbrunnar sem eru eins og
hjól, eins og pýramídi, eins og
skálcborð. Þar eru líka grín-
gosbrunnar: ættstórar frúr hafa
rrengið um i feiknavíðum
frönskum sem kostuðu
sjötíu sá'r stykkið, — allt
í einu stíga þær á vafasama
steina og yfir þær kemur
vatnsgusa. Hiðsamagerðistþeg-
ar ástfangið par settist á
hættulega bekki.
Nú eru slíkir gosbrunnar
dýrmæt skemmtun fyrir
krakka sem hlaupa um garð-
inn. Oftar en einu sinni sækir
sú hugsun að þér í Leníngrad
hve margt er sameiginlegt með
krökkum og einvöldum. Og ein-
valdamir eru þá vand-
ræðakrakkar. óþekktarorm-
ar sem alltaf þurfa ný
og stórkostleg leikföng. I
Peterhof er lítið tveggja hæða
hús, umkringt veglegu síki og
heitir Eremitage. Þar er lítill
veizlusalur. Þar var fyrir kom-
ið mjög haganlegum útbúnaði:
upp úr gólfinu kom borð með
öllum nauðsynlegum veizlu-
föngum, og ef gestur vildi
skipta um rétt hringdi hann
bjöllu, hvarf þá diskurinn en
upp kom nýr með næstu fæðu-
tegund. Við getum rétt ímynd-
að okkur barnslega kæti hús-
ráðanda þegar hann gerði nýj-
um hollenzkum eða spánskum
sendiherra bylt við með þessu
töfraborði. Skammt frá Eremi-
tage er Mon plaisir, skrauthýsi^
sem reist var yfir ómerkilegar
sjóhemaðarmyndir: hér var
semsagt komið gallerí sem gæti
sæmt menntuðum, þ.e.a.s.
nokkurnveginn fullorðnum
einvalda. í Vetrarhöllinni er
geisistór fugl úr gulli og
bronsi. Þetta er klukka: tísti
fuglinn og baðaði út vængjum
við stundaskipti. Leikföng kon-
unganna eru einmitt þau leik-
föng sem við heyrðum um í
æfintýrum. Einmitt í Lenín-
grad gengur þú oft um í
þessu gamla kitlandi and-
rúmslofti æfintýra: einu sinni
mætti keisarinn í Kína mikl-
um hagleiksmanni á skemmti-
göngu ....
Það er líka bráðskemmtilegt
að sjá í hvaða mynd reiði
valdamanns brýzt út Páll
keisari hataði móður sína Kat-
rínu og vildarvini hennar og
minntist veizluhalda hennar
með hryllingi. Því skipaði
hann svo fyrir að höll Potem-
kíns fursta, sem var eitthvert
glæsilegasta hús heimsins,
skyldi breytt í hermannaskála
og glæsilegasta salnum í hest-
hús. í sögu Hoffmanns um
köttinn Murr er prins sem
skýtur spörfugla úr lítilli fall-
byssu fyrir landráð.
Pólitísk þýðing garða
Skammt frá Vetrarhöllinni
er svonefndur Sumargarður,
glæsilegur lystigarður, um-
kringdur háum járngrindum.
Þetta var garður forréttinda-
fólksins. Skömmu eftir bylt-
ingu var auðvitað talað mikið
um það. að nú spásséraði al-
þýðan um garða aðalsins. Þetta
voru vissulega mikil tíðindi. En
varla myndu menn gefa þessu
gaum nú. Hinsvegar man ég
eftir nýlegri útvarpsdagskrá
frá Peking. Þar var fréttamað-
ur með hljóðnema í garði keis-
arans og átti viðtal við verka-
mann sem var á skemmti-
göngu með fjölskylduna um
þennan helgidóm sonar him-
insins og þótti mikið til koma.
Það er ekki langt síðan bylt-
ing varð í Kína. Þegar frá líð-
ur dregur úr þessari miklu
spennu milli fortíðar og nú-
tíðar, og menn fara að sætta
sig nokkurn veginn við þá
Líf og list
LENINGRAD II
Uppi á lofti
Rembrandt er hafður 1 veg-
legum sölum. Uppi á lofti eru.
þeir Cézanne, Gauguin, Picasso,
Matisse og fleiri góðir menn.
I Vetrarhöllinni er eitthvað
fyrir alla, eins og kaupmenn
segja. Picasso býr í tveim
herbergjum. Ungir menn i
peysum og skeggjaðir sumir
horfðu á myndimar með alvöru
og einbeitni, en aðrir voru ó-
kurteisir í garð málarans. Þama
voru bláar myndir og kúbist-
ískar. Ung stúlka sagði: af
hverju tætir hann konumar
svona sundur? Kannski er hann
of háður þeim? Kona sat yf-
ir absintglasi með langar og
hræðilegar hendur sem ailtaf
munu grípa eitrið þótt hún
hati það.
Reykingamaður heitir mynd
eftir Cézanne. Við getum sagt
hann sé með yfirskegg. gráan
hatt og pípu. Það eru litir og
línur og form í þessari mynd
eins og að líkum lætur. En það
ér í henni svo mikið af okk-
ur þegar við emm að ráfa um
heiminn einsömul og setj-
umst niður um stund og hugs-
um um þá sem við þekktum
og nú eru langt í burtu.
forna drauga sem kunna að
fara á kreik í dýrlegum höll-
um.
I Vetrarhöllinni eru víst þús-
und salir. Gólfin eru svo
vönduð og dýr vinna að vær-
um við í Moskvu hlytum við
að ganga um slík herbergi á
mokkasínum eða eftir mjóum
areglum, en hér eru öll gólf
svona og þýðingarlaust að
spara. Veggjunum mætti líka
lýsa með fögrum orðum. í
þessari höll eru mörg dýrmæt
leikföng, hingað er gott að
koma með börn sín á sunnu-
dögum. Hér er ,líka eitthvert
merkasta málverkasafn heims-
ins.
Fyrir framan Rembrandt
urðu allir safngestir hátíölegir
og alvarlegir. Þið ráðið hvort
þið trúið því, en einhvern veg-
inn fundu menn á sér að mik-
ill atburður var að gerast i
lífi þeirra. Við horfðum á
myndir hans af gömlum konum
og gömlum mönnum. Uppi hef-
ur verið gagnrýnandi sem
... eitt Ieikfangið enn
gosbrunnurinn „Pýramidinn"
Hin nýja stjórn Ben BelEa
Bcn Bclla.
Ný ríkisstjóm hefur tekið við
völdum í Alsír og er reyndar
sú fyrsta sem þar sezt í valda-
stóla að undangengnum kosn-
ingum. Sumir ráðherranna, eins
og þeir Ben Bella forsætis-
ráðherra og Boumedienne land-
vamaráðherra, eru mönnum vel
kunnir, en til annarra þekkja
menn lítið.
I serknesku ríkisstjóminni
eru 19 menn. Allir þeir sem
tekið höfðu sæti í stjómar-
nefndinni eru í henni, nema
Múhameð Khider, sem er fram-
kvæmdastjóri Þjóðfrelsisflokks-
ins og telur sig þvi hafa öðr-
um hnöppum að hneppa. Þeir
tveir menn sem skipaðir voru
i' stjómamefndina, en neit-
uðu að taka sæti í henni, Bodi-
af og Ait Ahmed, eru heldur
ekki í ríkisstjóminni, og er sá
fyrmefndi enn höfuðandstæð-
ingur Ben Bella. Ahmed og
Belkacem Krim virðast hins
vegar hafa linazt mjög i and-
stöðu sinni við hann.
Þeir þrír ráðherrar, utan Ben
Bella, sem gegna hvað mest-
um ábyrg*larstörfum i stjóm-
ir.ni, eru Boumedienne ofursti
sem fer með hermálin, Ouzeg-
ane sem annast mun landbún-
aðarmál og nýskipan landbún-
aðarins og Khemisti sem fer
með utanríkismál.
Það kom nokkuð á óvart að
Boumedienne skyldi taka sæti
í stjóminni þar sem búizt hafði
verið við að hann teldi sig
hafa ærið nógmn skyldum að
gegna sem yfirhershöfðingi. En
seta hans i stjóminni styrkir
hana mjög og tryggir henni
stuðning þjóðfrelsishersins.
Boumedienne mun hafa sett
það sem algert silyrði fyrir þvi
að taka við ráðherraembætti
að Farés, formaður nefndarinn-
ar sem annaðist framkvæmd
vopnahlésins, yrði ekki tekinn
í stjórnina. Farés bar kápuna
á báðum öxlum mestan þann
tíma sem þjóðfrelsiSstríðið stóð
og er helzti foringi hinnar fá-
mennu serknesku borgarstéttar.
Boumedienne mun' einnig hafa
sett það skiiyrði að enginn
Evrópumaður ,fengi sæti i
stjórninni.
Omar Ouzcgane fær það
starfið í stjórnmni sem kannski
er hvað mikilvægast, að und-
irbúa nýskipan íandbúnaðar-
ins í samræmi við þær ákvarð-
anir sem þjóðbyltingarráðið
tók á fundi sínurh í Tripoli í
júní. Hann kemur úr röðum
alsírska kommúnistaflokksins,
en var vikið úr honum 1948
fyrir „þjóðermslega villu“.
Múhameð Khemisti. hinn nýi
utanríkisráðherra, er aðeins 32
ára gamall, en á þó að baki
sér langan feril í þjóðfrelsis-
baráttunni. Hann var formað-
ur stúdentasamtaka Serkja
Framhald á 8. síðui
i
i
i