Þjóðviljinn - 20.10.1962, Blaðsíða 7

-
Sunnudagur 21. október 1962
ÞJÓÐVILJINN
SÍÐA 7
HiH og þetta
í náttúrunni
Nef Kleópötru
Hver freistast ekki til að
ganga um kirkjugarða og virða
fyrir sér legsteina? Það er
ekki gott að vita hvernig á
þessu stendur. Kannski eru
menn fullir sjálfsánægju yfir
því, að þeir skuli ganga um
lifandi og horfa á grafir
dauðra. (Einkum dauðra mik-
ilmenna). Kannski vekja
kirkjugarðar þægilegar og
hæfilega spaklegar hugsanir.
Menn hugsa um þýðingu hvers
mannlegs lífs. Pascal sagði:
„Hefði nef Kleópötru verið
styttra hefði öll ásýnd jarðar-
innar breytzt". í bókstaflegum
skilningi er þetta auðvitað
nokkuð vafasöm kenning. En
einn franskur marxisti segir:
hér er það undirstrikað að
hver frumpartur lífsins tekur
nokkurn þátt í því sem við
vitum að er hægt: að breyta
heiminum. Og vakin athygli á
ábyrgð okkar gagnvart því
verkefni.
Grafir tónskálda
Gola bærði lauf trjánna í
Alexander-Nevskí kirkjugarð-
inum. Þetta er rúmgóður
kirkjugarður þar sem einkum
eru grafir listamanna og vís-
indamanna. Þarna á Dostoéfskí
sér snotran bautastein. Þar er
á letrað með fornlegum bók-
stöfum: „Sannlega, sannlega
segi ég yður: deyi ekki hveiti-
kornið, sem fellur i jörðina,
ver6ur það einsamalt, en deyi
það, ber það mikinn ávöxt“.
(Jóh. XII, 24 v.).
Hver sá sem hefur hlustað
á íslenzkan karlakór þekkir
Bortníanskí. Hann liggur
þarna undir einföldum steini.
Enginn kirkjugarður hefur
skotið skjóli yfir annað eins
úrval af tónlistarmönnum. Svo
þungur kross stóð yfir mynd
af Balakíréf á gröf hans, að
ekki myndi hann eiga auðvelt
með að rísa upp á dómsdegi.
Hvítur og mjög kirkjuslafnesk-
ur kross stendur yfir mold-
um Rimski Korsakofs. Á gröf
Tsjækovskis er viðfelldin
brjóstmynd af tónskáldinu, en
í kring eru furðulega stórir og
mjög leiðinlegir englar. Stór
og bunglamalegur steinn hef-
ur verið settur yfir Músorgski
og er hann hvergi nærri boð-
legur svo ágætum manni. Það
er merkilegt hve fáum hefur
tekizt að fá yfir sig sóma-
samlegan grafstein, minnis-
varða. Kirkjugarðar gefa
mynd af menningarástandi
hvers tíma, en ekki sem glæsi-
legasta mynd. Hins vegar má
tónskáldið Dargomizjkí vel við
una. Á gröf hans stendur ir.d-
æll drengur og leikur á flautu.
í þessum garði hvílir málar-
inn Sjísjkín sem málaði mynd-
ina af bjarnarhúnunum sem
hangir uppi í öllum matstofum
þessa land. Það hafa áreiðan-
lega ekki verið gerðar fleiri
eftirlíkingar af nokkurri ann-
arri mynd. Skammt frá Sjísjk-
ín er gröf annars listamanns
ívanofs. Það var hann serr
vann næstum því aldarfjórð
ung að risástórri mynd sem
heitir „Kristur birtist fólkinu"
Þessi mikla tilraun misheppn-
aðist og Ivanof sem var mikill
trúmaður tók það mjög nærr;
sér.
getið. Oft er á þær letrað langt
mál og einhver vizka á latínu.
Og grískar marmaraverur vaka
harmi slegnar yfir kistunni.
við getum nefnt dæmi:
„Til dýrðar Almáttugum
Guði þennan sorglega minnis-
varða yfir knjas og feldmar-
skálk Alexei Míkhælovítsj
Golitsín sem lifði 65 ár 10
mánuði og 24 daga til gagns
föðurlandinu og sínum nánustu
og lézt 1783 XI október haf-
andi alla ævi framið mikil og
dyggðug verk hefur reist ó-
huggandi eiginkona hans
knjagína Darja Alexéévna
fædd Gagarín“.
Þarna er 18. öldin lifandi
komin Aftur á móti má sjá
stutta og gagnorða áletrun á
gröf þess fræga hershöfðin^ja
sem fór yfir Alpafjöll: „Hér
liggur Súvorof". Ekkert meir.
Stundum er mikil saga sögð
í fáum orðum á grafsteini. Á
einum er þessi áletrun: Föður
mínum Alexei Palovitsj Ignat-
éf, 1842—1906, frá syni hans,
general-lautenant í Rauða
hernum Alexei Alexeiévitsj
ígnatéf.
Þessir menn voru af æva-
fornri aðalsætt, ætt sem var
miklu eldri en keisaraættin
Romanof, enda litu Romanof-
arnir ígnatéfa jafnan horn-
auga. Faðirinn. Alexei Pavlov-
ítsj, var greifi, kommandír
yfir lífverðinum, generalgúb-
ernator í Austur-Síberíu og
síðar general-adjúdant og með-
limur ríkisráðsins. Sonurinn.
Alexei Alexeiévitsj, var sömu-
leiðis greifi og geníráll, barð-
ist i japanska stríðinu 1905
var hermálafulltrúi rússnesk?
sendiráðsins í París á heims-
styrjaldarárunum fyrri. Svo
kom byltingin. Alexei Alex-
eiévitsj slóst ekki í för með
þvi hvíta liði sem barðist gegn
ráðstjórninni eins og greifa-
tign hans og uppeldi bauð
Hann varðveitti af samvizku-
semi eigur rússneska ríkisins í
Frakklandi og afhenti þær
sovétstjórmnni óskertar. (Sjálf-
ur sá hann fyrir sér um betta
leyti með því að rækta
sveppa). Síðar varð hann sov-
ézkur diplómat og enn seinna
hershöfðingi í Rauða hemum.
Þennan veg valdi greifinn af
þvi að hann elskaði fólk sitt
og trúði á það, segir Erenbúrg.
Ignatéf hefur skrifað endur-
minningar sem hafa verið
nefndar merkileg brú milli
tveggja tímabila. Og þama
hefur general-lautinant i Rauða
hernum sett föður sínum, sem
sat í ríkisráði keisarans, lítinn
stein.
Guðleysi
í Kazandómkirkjunni við
Névskí prospokt er mjög sér-
Éftir ÁRNA
BERGMANN
Leningrad IV
kennilegt safn. Það heitir safn
trúarbragðasögu og guðleysis.
I þessu safni er auðvitað
mikið af gamalkunnum hlut-
um: sýndar gamlar myndir og
skýrslur um trúvillingabrenn-
ur, vafasama þjónustu kirkj-
unnar við herra þessa heims.
Þar er t.d. mikið sagt frá rask-
olníkum — þeim sem ekki
sættu sig við þær breytingar
sem gerðar voru á messusið-
um og textum helgra bóka á
17. öld til samræmis við grisk-
ar kirkjuvenjur. Raskolníkar
voru ofsóttir harðlega og 18
þúsund þeirra brenndu sjálfa
sig inni í örvæntingu og tóku
. í Kazandómkirkjunni eru geymdar syndir trúaðra . . .
bannig „óflekkaða eldskím".
En engu að síður er þetta
mjög spennandi safn. Það er
bráðskemmtilegt að virða fyr-
ir sér þá frumstæðu myndlist
sem þróaðist með ýmsum af-
skekktum sértrúarflokkum.
Skoptsi hétu þeir sem voru
. fjandsamiegastir holdinu, enda
geltu þeir sig til heilagleika:
þeir hafa gert glannalega
mynd af holdsins lystisemdum
í líki brjóstamikillar konu og
svífa yfir henni tveir amúrar
heldur en ekki saurugir á svip
og senda örvar sínar yfir fljót
lífsins tií trúaðra sem standa
þar á bakkanum með döpur
augu. Þarna er líka ómetanleg
tafla með dýrlingamyndum og
er þess getið fyrir neðan
hverja mynd við hvaða kvill-
um sé gott að leita til viðkom-
andi dýrlings Heilagur Bonif-
atsíus hjálpar mönnum til að
binda endi á ofdrykkju víns.
Messa
„Eilíf þögn þessara enda-
lausu víðerna skelfir mig“, seg-
ir Pascal. Og þegar menn eru
smeykir við óendanleikann há
eru þeir um leið oftast farnir
að leita að guði. Svo hlýtur að
fara að þeir finni hann.
Ég fór til messu í Alexand-
er-Nevskí dómkirkjunni og
varð fyrir vonbrigðum. Lesin
var akafist Nikulási krafta-
verkamanni. Djákninn þuldi
upp úr stórri bók svo hratt og
vélrænt að enginn hefur skil-
ið hann. Presturinn kom öðru
hvoru fram fyrir hliðið og tón-
aði annars hugar eins og hann
væri orðinn of seinn í kvöld-
mat. Kórinn lét lítið til sín
heyra. Rosknar konur lögðust
á hnén' á ateingólfinu. Það er
langt síðan ég hef fundið til
eins mikils lífsleiða og við
þessa köldu guðsþjónustu. Mér
lá við að vorkenna trúuðum að
þeim skyldi ekki sýndur meiri
sómi en þetta.
Nei, þeir sem vilja tala við
guð sinn nú á dögum verða
líklega að ganga út undir næt-
urhimininn. hlusta á eilífa
þögn stjarnanna. Sem kannski
verður rofin þegar sovézkir
visindamenn eða Nýalssinnar
eru komnir af stað fyrir al-
vöru.
Dýrafræðingar sem rann-
sakað hafa lífshætti hun-
angsflugunnar hafa komizt að
því að flugumar hafa yfir
nokkurs konar „tungumáli“
að ráða, þótt frumstætt sé.
Þegar býfluga hefur fundið
fæðu segir hún öðrum flug-
um frá þvi hvar hana sé að
finna — með dansi. Einn
dansinn, „hristidansinn", er
dansaður í tvo hálfhringa. Á
milli hringanna hristir flug-
an afturhluta sinn á-
kaflega og gefur þar
með í skyn hve langt og í
hvaða átt hinar flugumar i
býkúpunni skulu fljúga til
að finna fæðuna.
Meðan flugan stígur dans
þennan gefur hún frá sér titr-
andi hljóð og skýrir þar með
frá tegund fæðunnar.
★ ★' ★
Bandarískar flugvélar hafa
safnað saman rykögnum
í mikilli hæð yfir jörðu fyrir
stjameðlisfræðistofnunina í
Washington. Vísindamenn
hafa nú unnið úr þessum
gögnum og komizt að því að
i 13 kílómetra hæð séu um
4000 agnir í hverjum rúm-
metra. I 25 til 30 kílómetra
hæð eru hinsvegar ekki
nema 1000 agnir í rúmmetra.
Vísindamennimir fundu
mikið magn af örlitlum loft-
steinaögnum i rykinu. Þeir
reiknuðu út að þriðja hvem
dag falli ein slík ögn á hvem
flatarsentimetra á yfirborði
jarðar. Þetta virðist kannski
ekki vera mikið en nemur
þó 200.000 lestum afloftsteina-
ögnum árlega um alla jörð-
ina.
+ ★ *
Inýju Gíneu eru enn fjöl-
margar plöntu- og dýra-
tegundir sem vísindin þekkja
ekki.
Blaðið New Scientist hefur
skýrt frá þvi að leiðangur
sem ferðaðist um landið hafi
aflað sér upplýsinga sem
benda til þess að i mýrum
hálendisins lifi risafroskar
sem eru álíka miklir vexti
og velaldar kanínur. Innfædd-
ir menn lýstu margvíslegum
tegundum froska fyrir leið-
angursmönnum, þar á meðal
einni sem er 30 sentimetrar
að lengd. Stærstu froskar sem
hingað til hefur verið vitað
um eru 25 sentimetra langir.
Nýlega bcitti
fylkisstjórnin
Mississippi
ofbeldi til að
hindra að
blökkustúdent-
inn Meredith
fengi aðstunda
háskólanám.
Létu þau sér
eklti segjast
fyrr en sam-
bandsstjórnin
hafði sent tiu
þúsund manna
''erlið til fylk-
isins. Myndin
sýnir Meredith
í höndum Iög-
reglumanna i
Mississippi.
Tvítug Mississippi-stúlka af hvítum kynstofni kom
fyrir skömmu til Danmerkur. Átti hún tal við blað-
ið Flensborg Avis og skýrði frá reynslu sinni af kyn-
báttadeilunum í heimalandi sínu. Hún er dýrmætt
dæmi um það að til eru aðrir hvítir menn í Mississippi
en þeir sem safnast saman í æpandi þvögu til að mót-
mæla því að ungir svertingjar fái að menntast.
Saga á steinum
Fimm sinnum
í fangelsi
Stúlkan heitir Joan Trump
auer og á heima í borginm
Tougalo. Fimm sinnum hefn'
hún ásamt hvftum op svnr'
11 m fóto rí'' »■>- ' n 111- •otír'
fangelsi fyrir að mótmæla
kynþáttamisréttinu. Hún er
þátttakandi í hreyfingu þeirri
er Martin Luther King stofn-
setti samkvæmt hugmyndum
Ghandis um andspymu án
valdbeitingar. Markmið hreyf-
mgarinnar w nð vekja athygli
' " ■'otriberum
mótmælum. Yfirvöldin svara
yfirleitt með fangelsunum.
Fyrsta fangelsisdvöl Joan
Trumpauers stóð í þrjá mán-
uði. Henn lýsir hún þannig:
Fjöldi kröfugöngufólks var
handtekinn, og var þar
að nokkru farið eftir litarfari.
21 konu var troðið inn í klefa
sem aðeins var ætlaður fjór-
um. Dauðadæmdir og aðrir
afbrotamenn voru fluttir úr
klefum sínum svo nóg rúm
væri fyrir alla. Okkar var
gætt inni í byggingunni og
byggingin var varin vélbyssu-
vopnuðum vörðum og raf-
magnaðri girðingu. Rúm og
biblía var það eina sem við
höfðum, já, og svo hinn
venjulegi fangabúningur auð-
vitað.
Á okkar deild vorum við
36 konur og urðum að deila
TtrpíiP A v>rr*-*r>i ^nrvð rvo
tveim burstum. Við urðum
að rifa stykki úr nærfötum
okkar til að halda hárinu í
skefjum.
Karlmennimir sættu rudda-
legri meðferð. Á nóttunni var
loftræstingin sett af stað svo
að þeim gæti orðið sérstak-
lega kalt. Þeir gátu einnig
fundið upp á þvi að taka
sængurfötin okkar burt eða
klósettpappírinn og loka fyrir
vatnið á snyrtingunni.
Maturinn var vondur og
margir veiktust. Einu sinni i
viku kom Gyðingaprestur
einn. Sjálfur fangelsisprestur-
inn neitaði að sýna sig. Við
vorum nánast þegar komin
til Helvítis, sagði hann einu
sinni í stuttu samtali. Hann
neitaði að veita okkur sakra-
mentið á þeirri forsendu að
við værum glæpamenn. Þegar
ið drepinn af prestum vegna
bess að hann var glæpamað-
ur, sagði presturinn: Þá voru
ill lög í gildi, nú eru þau
góð.
Næturútvarp frá
Ku Klux Klan
Við fengum aðeins eitt bréf
á sunnudögum. Annað það
sem okkur var skrifað sáum
við aldrei. Okkur var aðeins
leyft að skrifa eitt bréf í viku
og það mátti ekki vera lengra
en 19 línur. Þegar okkur voru
fengnir blýantar brutum við
þá til þess að hafa eitthvað
til að skrifa með hina daga
vikunnar. Við geymdum um-
slögin utan af bréfunum sem
við fengum og bjuggum til úr
þeim spil. Or sápunni gerð-
um við spilateninga og þegar
brauðið var gjörsamlega óætt
bleyttum við það og mótuð-
um úr því taflmenn.
Á nóttunni höfðum við
okkar eigið útvarp. Við höfð-
um tvær stöðvar, WCC
(White Citizens Concil) og
Ku Klux Klan. „Dagskrá-
in“ var af ýmsum toga: Um-
ræður, viðtöl, negrasálmar og
jafnvel auglýsingar. Ef okkur
lá nógu hátt rómur heyrðist
þetta um alla deildina. Verð-
imir gátu engum vömum við
komið. „Nobody Knows The
Troublo T’ve Soen“ hljómaði
I
l,
i
>