Þjóðviljinn - 30.10.1962, Blaðsíða 7

Þriðjudagur 30. október 1062
ÞJÓf>VTf,ITNN
SÍÐA 7
Verður af því að Bandaríkjamenn og Rússar hœtti við tilraunir sínar með kjarnorku-
vopn í gufuhvolfinu? Franskur kjarneðlisfræðingur er þeirrar skoðunar að af kjarnorku-
sprengingunum geti stafað enn meiri háski en menn hafa talið. Hann heldur því fram
að bæði í Bandaríkjunum og Sovétríkjunum sé farið að taka tillit til þess möguleika að
kjamorkusprengingar geti valdið jarðskjálftum sem gera mikinn usla.
veginn reglulegur Fyrir kem-
ur, að hraðinn eykst eða
minnkar, . og síðan 1955 hefur
verið hægt að sýna þennan
hraðamismun á línuritum. í tvö
skipti, þ. 23. feþrúar 1956 og
21. júlí 1959, hefur mismunur-
inn orðið svo verulegur, að
engu er líkara en utanaðkom-
andi afl hafi komið til og
hrært við jarðkringlunni, þann-
ig að hún breytti snúnings-
hraða sínum. En nókvæmlega
bessa daga var veitt athygli
stórkostlegum eldsumbrotum á
sólu.
Próf. Mironovitch taldi senni-
legt, að þessi tvenn fyrirbæri
ættu sér innbyrðis tengsl.
Hann kemur fram með þá
skýringu, að umbrot á sólunni
hafi áhrif á snúning jarðar-
innar, og að jafnvel óveruleg-
ar breytingar á snúningshrað-
anum geti valdlð jarðskjálfta.
Tilraunir þær, sem gerðar
hafa verið með geimför, sovézk
og bandarísk, hafa leitt i ljós„
að umhverfis gufuhvolf jarðar
eru tvö stór geislabelti. Enn-
fremur hefur komið í ljós. að
þegar sólin er í umbrotum, send-
ir hún rafmagnaðar eind:r í átt
til . jarðar. Þannig er aflmikil
segulbylgja á stöðugri rós til
jarðar fró sólinni. Þegar hún
kemst í snertingu við segul-
svið jarðarinnar, myndast eins-
konar risavaxin „hringekja",
sem getur umbreytt rafeinda-
jafnvægi jarðar og eðli gufu-
hvolfsins. Þetta er nýjasta
skýring þess, að snúningshrað-
inn er breytilegur fró einum
tíma til annars.
En þá er spurningin, hvort
mennirnir geti með k.iarnorku-
tilraunum sínum valdið sam*
bærilegum' breytingum á snún-
ingshraðanum. Albert Ducrocq
er þeirrar skoðunar, að því
verði að svara játandi. Það
þýðir, að mennirnir geta sjálf-
ir verið valdir að stórkostleg-
um jarðskjálftum. e. t. v. af
hæsta styrkleika, 12 gráðum,
sem að sjálfsögðu myndu gjör-
eyða öllum mannvirkjum á
þeim svæðum, er þeir næðu tiL
Þann 9. júlí í ár gerðu Banda
ríkjamenn tilraun með kjarna-
sprengju í 480 kilómetra hæð
yfir jörðu, reyndar þrátt fyrir
mótmæli ýmissa kjarneðlis-
fræðinga. í ljós kom, að ótti
yísindamannanna hafði ekki
verið ástæðulaus. Þann 1. sept-
ember, nokkrum klukkustund-
um fyrir jarðskjálftann í' Per-
síu, var tilkynnt opinberlega,
að sprenging þessi hefði mynd-
að nýtt geislabeiti umhverfis
jörðu, belti sem hefði slíka
geislunarorku, að hún yfirstif-i
orku hins eðlilega beltis, í bók-
staflegri merkingu. Belti það,
sem myndaðist við sprenging-
una, er 7000 kílómetra breitt
og hreyfist ó 175 kílómetra
svæði yfir Atlanzhafi og 850
km yfir Kyrrahafi. Belti þetta
er myndað af rafeindum. sem
leystust úr læðingi við spreng-
mguna. Rafeindirnar lenda
undir áhnfum segulsviðs jarð-
ar, en það veldur því, að þær
eru ó stöðugri rás fram og aft-
ur. Belti þetta, framleitt af
mannahöndum, mun ha'dast
um árabil. i kjarna bess er
möl'fí milljón röntgen.
(1000 rontgen geta grandað
mannslifi). Þrjú bandarísk
geimför hafa
Fr
skjálftum. Vissir staðir á hnett-
inum eru einkar þekktir að
þessu, og hafa þau svæði verið
kortlögð af nókvæmni. Þessi
þrjú svæði eru:
1. Suður-Evrópa, Norður-Af-
ríka, Tyrkland og Persía.
2. Kyrrahafsströnd Ameríku.
3. Kyrrahafssvæðið undan
Asíu-ströndum, svæðið sem
m. a. nær yfir Japan.
Jarðskjálftar eru mældir í 12
styrkleikagráðum. Fyrsta gráða
er svo veik, að menn verða
hennar ekki varir, en hún
kemur fram á jarðskjálftamæl-
um. Við 9. gráðu jarðskjálfta má
gera ráð fyrir, að þyggingar
hrynji. Jarðskjálftinn í Japan
1923, þar sem u. þ. b. 150.000
manns fórust og allt að 600.000
hús eyðilögðust, var 11. gráðu
jarðskjálfti. Svípaðan styrk-
leika höfðu einnig jarðskjálft-
arnir í Lissabon 1755 og í San
Francisco 1906. — 12. gráðu
jarðskjálfti hefur aldrei komizt
á mælana. Hann veldur svo
sterkum hræringum og gagn-
gerum breytingum á yfirborði
jarðar, að ekki aðeins bygging-
ar, heldur heil fjöll byltast um
koll.
Árið 1956 var haldin í París-
arborg alþjóðleg vísindaráð-
stefna, sem fjallaði um „sólina
og gagnkvæm óhrif sólar og
jarðar.“ Franski prófessorinn
Valéry Mironoviteh lagði þar
fram skýrslu um rannsóknir,
sem hann hafði fengizt við.
Hann kom meö samanburð á
orkuþenslu jarðskjólfta með-
fram hinni löngu Kyrrahafs-
strönd Chile annarsvegar og
orkuþenslu sólarinnar hinsveg-
ar, og sýndi línurit yfir hvort
tveggja. í ljós kom, að línurit-
in voru svo samræm, að slíkt
gat varla verið tilviljun ein.
Af þessu mó draga þá ályktun,
að þegar umbrot eiga sér stað
á yfirborði sólar eða í iðrum
hennar, eigi sér einnig stað
meiri eða minni háttar jarð-
skjálftar á jörðinni. Þegar sól-
in sé hinsvegar „róleg“, sé
allt méð kyrrum kjörum í iðr-
um jarðar.
Albert Ducrocq skrifar í
franska vikublaðið Express, að
jafnframt hafi menn veitt öðru
athygli. Árið 1955 fengu stjarn-
fræðingar í hendur atómklukku
eina, sem gerir mönnum kleift
að reikna tímann stórum ná-
kvæmar en óður hefur þekkzt.
Eitt af þvi fyrsta, sem klukka
þessi staðfesti. ,yar það, að
Franski kjarneðlisfræðingur-
inn Albert Ducrocq telur það
sjálfsagðan hlut, að bæði Rúss-
ar og Bandaríkjamenn muni
hætta við fyrirhugaðar kjarn-
orkusprengingar sínar í gufu-
hvolfi jarðar. Sökum þes, bæt-
ir hann við, að nú hefur það
sannazt, að kjarnorkuspreng-
ingar í andrúmsloftinu eru
hættulegar. Jarðskjálftinn í
Persíu, þar sem 20.000 manns
fórust, er orsök þess, að þetta
hefur fengið staðfestingu. Ekki
er lengur þorandi að mæla þvd
í mót, að samhengi sé milli
kjarnorkusprenginga og jarð-
skjálfta. Sennilegt má telja, að
slíkar sprengingar í gufuhvolf-
inu geti beinlínis kömið jarð-
skjalftum til leiðar.
Á hnetti vorum eru þrjú
svseði, sem öðrum fremur eru
undirlögð af jarðskjálftum,
ýmist svo vægum, að þeir
verða vart greindir, en öðrum
svo hieiftarlegum og örlagarík-
um, að þeir hafa orðið sjólf
ímynd þeirra náttúruafla, sem
mennirnir geta ekki hamið, og
heldur ekki hrundið af stað.
Kona með barn sitt eftir að hcimili Jyeirra hrundi í jarðskjálft- Við vitum, að iður jarðar eru
unum í íran. f sumum borgum jöfnuðust níu hús af hverjum „fljótandi“, einatt á hreyfingu,
. .. og að umbrot þessi ná oft út
tiu vlö jorðu. til yfirborðsins og valda jarð-
I gærdag linnti ekki fyrir-
spurnum um einkennilegan
hest, sem sá dagsins ljós á
útsíðu blaðsins um helgina.
Hver er eiginlega meiningin
með þessum hesti? Hvaðan
kemur þessi vakri gæðingur
'nn í íslcnzkan blaðaheim?
Undanfarinn áratug uefur
ifturhaldspressan í landinu
sótt í sig veðrið og skrýtt sig
margllitu fellingarlíni sex-
apílsins, smogið með boðskap
sinn inn í vitund þjóðarinhar
á júgurdigrum konum og
unnið sér sess í ríki andans.
Stærri hlutar þjóðarinnar
iætta sig vlið ranglætið og
ikerðingu lífskjara sinna ■
Ijósi þessa nýja sannlcika.
Þetta er kölluð mcrkíleg
'laðamcnnska í dag.
Hvernig er umhorfs í
laðahciminum sem stendur?
Höfuðmálgagn íhaldsins
■irtir nú mlinningargrein um
landaríska kynbombu dag
iftir dag og hcfur senn stað-
ð í nokkrar vikur.
Það er alltaf fróðlegt að
ylgjast með viðbrögðum
ændamálgagnsins gegn síð-
stu rispu íhaldsins. Niðrí
Idduhúsi var skriðið undJir
ald og skimað um víða ver-
'Id.
Lausnin er að vísu nokkuð
stil við pólitíska sögu
addömunnar.
Þeir vcifa nú látinni vænd-
skonu frá Vestur-Þýzkalandi
og eru byrjaðlir á minningar-
greinalopanum, sem væntan-
lega stendur fram á útmán-
uði.
Mér var hinsvegar tjáð á
dögunum, að Alþýðublaðlð og
Vísir væru dottin í dópið.
Hitt hefur lýðum verið
Ijóst, að höfuðmálgagn sósí-
aldemókrata hefur cinkum
lagzt á smástelpur rétt
sloppnar á lögaldur til þess
að kitla bitlingasjúkum krata-
lýð, sem vex og dafnar eins
og púki á fjósbita eftir því
sem ranglætið eflist í þjóð-
félaginu.
Þannig ber hér ávöxt í nú-
tíðinni þetta fimmtíu ára
gamla áráðursbragð úr engil-
saxneskum auglýsingaheimi
við kynningu á lélegum vöru-
tegundum og stjórnmálaskoð-
unum síðari árin.
Mér skilst að reglan gangi
svo langt, að blaðamcnn sjálf-
ir þurfi helzt að hafa sexap-
íl eins og flugfreyjur í loft-
inu og dægurlagasöngkonur á
börum.
Menningarstraumar ná-
grannalandanna berast oft
með seinni skipunum til
þessa eyskers í norðurhöfum.
Fyrr má nú vera ósköpin.
En upp á hvað bjóða
kommar?
Þeir bjóða upp á hest.
Ja, hvcr andskotinn.
Bjóða þeir upp á hest?
Hverskonar skcpna er það?
Amma mín sagði mér það
forðum, að hesturinn væri
falleg skepna.
Hvar getur að líta fallegri
sjón á heitum sumardegi en
spriklandi fola, skínandi af
illsku og skepnuskap, þar sem
hann rís á afturfótum til þess
að slást við veröldina, fram-
hófana skcrandi loftið eins og
stállciftur, þanda nasavængi
titrandi af heift eins og
mjúkur fiðlustrengur, þessa
eldsnöggu fimi slagharðrar
skepnu gegn ágengni helims-
ins.
Hvað er hægt að gera til
þess að leiðrétta áróðursvíg-
stöðu hins vinnandi manns
gegn ránum og stuldum mis-
skiptra þjóðartekna.
Unga kynslóðin mætti
gjarnan huga að þcim stað-
reynduin fortíðarinnar, að
gcgnum glæsilegustu áróðurs-
skeiö verkalýðshreyfingar-
innar hefur fylgt meiri vel-
sæld, fyllri lifshamingja en
áður til hins vcnjulega
manns, sem vinnur hörðum
höndum fyrir Iífsviðurværi
sínu.
En það er líka lopinn úr
þjóðinni.
í dag þarf að skapa sterk-
ara málgagn gegn þdim hel-
tóni, sem glymur í þjóðlíf-
inu.
Þessvegna er þessi hcstur
leiddur fram sem tákn um
þann kraft, sem býr í sam-
takamætti smáðrar alþýðu
til stórra verka.
Lítið spj3ÍI um hest
í ruglaðri veröi
Það er líka til önnur mynd
af íslcnzkum hesti.
Eitt raunalcgasta fyrirbæri
íslenzkrar bændamenningar
er hin dapra og loðna ásjóna
tigangshrossins, sem stendur
í höm gcgn hriðarfjúki vetr-
arins.
Það er umhyggja fyrir
þessum þarfasia þjóni alþýð-
unnar gegnum aldirnar.
Það er á valdi íslcnzkrar
alþýðu sem hingað til að ráða
útliti Þjóðviljahestsins.
Viljið þið hafa hann sprikl-
andi af fjöri sem skeiðandi
góðhest eða á hann að frjósa
á helvegi afskiptalcysisins,
þegar mikið liggur við eins
og f núverandli fjáröflun
blaðsins.