Þjóðviljinn - 30.10.1962, Blaðsíða 9

Þriðjudágur 30. október 1062
ÞJÓWTT.TrNTN
SlÐA g
Stöivun vetrarsíSdveiBa
Nú er að verða liðinn mán-
Uður af eðlilegum úthaldstíma
skipa sem ætla að stunda síld-
Véiðar á þeSsu hausti hér við
Suðurlánd, og ekki bólar á því
að flötinn haldi til veiða.
Nokkrum hluta flotans er af
stjóm útgerðarinnar haldið
í veiðibanni, á þeim forsend-
um að útgerðarmenn vilja fá
kjör Skipverja lækkuð, segja
áð hlutdeild þeirra í aflanum
sé of stór. Hinsvegar er nokkur
hluti flotans með gildandi
samninga óuppsagða, en fer þó
ekki að heldur úr höfn til
Veiða. Hér virðist vera um
Samúðarráðstafanir að ræða,
eða þá þvingun frá hendi
Landssambands Útvegsmanna
til styrktar lækkunaráformum
þess. Hvort heldur er gildir
einu máli, þar sem aðalatriði
þessa máls er það, að flotan-
um sé haldið úti á eðlilegum
yeiðitíma.
Síldarleitin sem rannsaka á
veiðihorfur á miðunum held-
ur líka að sér höndum, og
segja sumir að það sé gert af
stjórnarvöldunum til að raska
ekki hugarró útgerðarmanna
meðan veiðibannið stendur. Ef
svo er í* raun og veru, gætir
þar talsverðrar hugulsemi frá
hendi þeirra manna sem ráða
þvl hvenær síldarleitin hefur
srtörf sín. Það er ekki ónýtt j
fyrlr veiðibannsmenn að fá I
þannig opinberan stuðning Við
áform sín. Þeim er það líklega
minnisstætt bæði ríkisvaldinu
og L.I.Ú., hve miklum ói'óleika
það olli meðal útgerðarmanna
í sumar að síldarleitin var
komin á miðin á undan flotan-
um og fór að gefa frá sér frétt-
ir um væntanlegan afla. og
slíkt og þvílíkt má* því ekki
endurtaka nú í haust. Hver
önnur ástæða ætti svo sem að
geta legið til þessara undarlegu
vinnubragða hjá síldarleitinni
nú?
Ríkisstjórnin
og: stöðvunin
Það er svo sem ekket
nýtt að dieilur standi um
kjörin og veiðiflotinn liggi í
höfn þegar veiðar ættu að öllu
eðlilegu að vera í fullum gangi.
Þannig hefur þetta gengið til
svo að segja á hverrí vertíð
síðan þessi ríkisstjórn tók völd-
in í landinu. Enda er það yf-
irlýst stefna stjórnarinnar að
bað sé fyrir utan hennar verka-
hring hvort aðal útflutningsat-
vinnuvegur landsins sjávarút-
vegurinn er starfræktur eða
ekki.
Þó brá stjómin út af þessum
vana sínum f sumar, þegar hún
fékk tækifæri til að skipa gerð-
ardóm til að lækka kjör sjó-
manna á síldveiðiflotanum fyr-
ir Norðurlandi. Það ætti því
engum að dyljast í hvers þjón-
ustu ríkisstjórnin er. Þegar rík-
isstjómin er búin að þrengja á
ýmsa vegu kosti útgerðarinnar,
er útgerðarmönnum sigað á
sjómannastéttina og sagt: Jafn-
ið þið metin þar. Og ekki hef-
ur ríkisstjómina ennþá skort
>,Á hverfanda hve9i", IjóSa-
bók eftir Helga Valtýsson
Helgi Valtýsson rithöfundur á
Akureyri varð 85 ára i si. viku I
þvf tilefni gefur Helgafeil út
Ijóðabók eftir hann sem nefnist
hverfanda hveli“.
1 bókinni eru allmörg ætt-
jarðarkvæði ort í hefðbundnu
formi og málfari, og yfir þeim
el' mjög greinilegur andi Ung-
mennafélaga. „Landið mitt
hörku- ljúfa og blíða, mitt hjarta
er helgað þér“, — stendur í einu
þessara kvæða. Tölvert rúm
skipa einnig lofkvæði um nátt-
úruna og guð í náttúrunnl. 1
„Hödd hrópandans“ og fleiri
kvæðum lýsir höfundur vonum
sinum og bjartsýni í sambandi
ríð lýðveldisstofnunina, en þar
eru einnig látnar í ljós áhyggj-
ur af sál þjóðarinnar sem hún
kann að hafa glatað á þeim
árum sem síðan eru liðin. Helgi
kemur annars viða við: yrkir
þulu um Kjarval, minningar-
kvæði um látinn forseta, enn-
fremur hreinsar hann út á Al-
þingi.
Noregur skipar mikinn sess
i bókinni, enda er Helgi Val- ;
týsson tengdur því landi sterk- ;
um böndum. Allmörg kvæðanna
eru ort á norsku, ýmist á lands-
máli eða ríkismáli: þar eru hug-
leiöingar um Noreg hernuminn
og frjálsan, konungakvæði, á-
varp til skáldsíns Hermanns
Wildenveys.
Bókin er 86 blaðsíður, prent-
uð í Víkingsprenti.
Um tennhirðu
Það er allútbreidd skoðun hjá
fólki, að barnatennurnar séu
síður mikilvægar en þær sem
síðar koma, og sé því engin'
eftirsjá í þeim, börnin eigi
brátt að fella þær hvort eð er.
Þetta er reginmisskilningur,
sem kveða þarf niður sem
fyrst, því að hirðing og við-
hald barnatannanna leggur
grundvöllinn að regluiegum og
heilbrigðum fullorðinstönnum.
Barnið tekur fyrstu tiennurn-
ar 6—8 mánaða gamalt, og
þegar það er tveggja til
tveggja og hálfs árs hefur það
fengið allar barnatennurnar, 20
að tölu. Burstun tanna barna
þarf þvi að hefjast þegar á
öðru aidursári og alls ekki síð-
ar en þegar barnið er tveggja
ára.Móðirin annast þetta verk
fyrst’i ár'n þar til barnið sjálft
er fæ.í um að leysa það vel af
headi. 7—8 ára gamalt. ÁI
þennan hátt verður hreinsun
tannanna barninu eins sjálf-
sögð og að þvo sér um hendur
og andlit.
Bursta þarf tennuraar eftir
hverja máltíð, og um fram
allt að sofa með hreinar tenn-
ur. Munnvatnsrennsli er lítið
sem ekkiert í svefni, og fá því
matarleifar og gerlar gott
næði til þess að vinna skemmd-
arstarf sitt á tönnunum ef lát-
ið er undir höfuð leggjast að
hreinsa þær vel fyrir svefnihn.
Við burstunina skal þess
gætt, að hár burstans nái vel
inn á milli tannanna og hreinsi
burt leifar, sem þar kunna að
leynast. Tennur efri góms að
utan og innan skulu burstaðar
niður, en neðri tennur upp á
við. Bitfleti skal bursta fram
og aftur.
(Frá Tannlæknafélagi I&L)
erindreka meðal útgerðar-
manna, sem gengið hafa fram
fyrir skjöldu við að beina bar-
áttu útgerðarinnar inn á þær
brautir sem stjórninni eru hug-
leiknar.
En nú, þegar alþingiskosning-
ar standa fyrir dyrum á næsta
vori, verður að fara þama var-
lega í sakimar. Bein inngrip af
stjórnarinnar hendi eins og i
sumar geta verið hættuleg. Og
-inmitt þegar þannig stendur á
birtist aumingjaskapur stjóm-
arvaldanna í sjávarútvegsmál-
um í sinni nöktustu mynd.
Ríkisstjórnin vissi það með
margra már.aða fyrirvara að
veiðíbann mundi verða sett é
síldveiðiflotann og hann bund-
inn í höfnum í stað bess að
halda á miðin til veiða. En
þrátt fyrír þetta var ekkert
gert af stjómarinnar hálfu til
að afstýra þessu.
Þegar svo algjör stöðvun er
orðin, þá eru viðbrögð sjávar-
útvegsmálaráðherra þau að
stökkva úr landi frá þeirri á-
byrgð sem hann hafði tekið að
sér með stöðunni. Slík viðbrögð
gagnvart þeim vanda er við
blasti geta- á engan hátt kallazt
stórmannleg. En þau eru alveg
í samræmi við það sem ég gat
reiknað með í því efni. Með
þessu er ég ekki að segja, að
lausn yfirstandandi deilu íafi
torveldazt neitt við fjarveru
nefnds ráðherra og sízt ættu
sjómenn nú að harma fjarveru
hans, minnugir vinnubragða
ráðherrans frá því í sumar.
Það er ekki einkamál
hvort gert er út
En þessi deila nú uft síld-
veiðikjofin ætti að opna augu
manna fyrir því, hvílík fjar-
stæða það er ef þjóðin á að
eiga allt undir duttlungum ör-
fárra manna um starfrækslu
þess atvinnuvegar sem skapar
svo að segja allar þær gjald-
eyristekjur sem þjóðin hefur
úr að spila. Er ekki kominn
tími til að. finna útgerðinni að
meginhluta hentugra rekstrar-
form en nú er notað?
Sjómannastéttin ætti að vera
fær um að starfrækja útgerðina
í sína eigin þágu og þjóðar-
innar sem heildar, eins vel og
betur heldur en margur sem
nú fæst við þann starfa. f
mörgum tilfellum virðást þeir
hafa það eitt hlutverk að hirða
arðinn ef vel gengur.
Það er vitað mál, að útflutn-
ingstollurinn á sjávarafurðum
eins og hann er nú orðinn í
höndum þessarar ríkisstjómar.
liggur talsvert þungt á útgerð-
inni, en sjómenn fá líka að
greiða sinn hluta af honum í
lækkuðu ferskfisks- og fersk-
sfldarverði.
Það er mjög nýstárleg kenn-
ing, sem sett er fram í sam-
bandi við kröfuna um lækkuð
kjöi. á flotanum, sem sé sú að
tæknilegar endurbætur við;
veiðarnar séu ekki mögulegar;
fjárhagslega nema með því að
minnka hlutdeild skipverja í
aflanum. En þessi krafa útgerð- |
arinnar á að vekja sjómenn til
umhugsunar um að tekið verði
upp annað og hentugra form
við útgerð á veiðiskipum, þar
sem sjómennirnir sjálfir væru
einhvers ráðandi.
Laxveiðar í sjó og ám
Ég sagði frá því í síðasta
þætti, að menn væru ekki á
eitt sáttir um það. hvorl lax-
FISKIMÁL - Eftir Jóhann J. E. Kúld
. __________ ____—________:__u.__
LÍti-valdið heldur bátaflotanum bundnum við bryggjur og hindrar að síldveiðin géti hafizt.
veiðar og laxaeldi ætti að
heyra undir norska landbún-
aðar- eða sjávarútvegsmála-
ráðuneytið. ,Nú get ég bætt því |
við þessar f réttir, að miklar
jmræður hafa spunnizt um
þetta mál í Noregi, þar sem
endurskoðun á norsku laxveiði-
löggjöfinni hefur staðið yfir og
breytingar á þeim lögum eru
bráðlega fyrir dyrum.
Sjómenn og útgerðarmenn
sem laxveiði hafa stundað í
sjó að undanfömu, aðallega;
með reknetum, halda því fram,!
að rányrkjan í laxveiðinni fari
fram í ánum, þar sem sport-
veiði með stöng sé iðkuð alla
daga sumarsins án uppihalds.
Hinsvegar segja þeir, að með'
reknetunum fyrir utap strðndrj
ina sé aðeins að nokkrum hluta:
veiddur hrygningarlax, því stór
hluti veiðinnar sé geldlax. |
Lahdeigendur Við ár hg éþört-’
veiðimenn, vilja hinsvegar láta
banna undantekningarlaust alla
laxveiði 1 sjó, og segja þeir að
bar fari rányrkjan fram.
Þeir sem sjóveiðina hafa
stundað benda á ákveðin dæmi
máli sinu til stuðnings. Þeir
tiltaka ár þar sem ákveðið
magn hcifi verið veitt árlega af
landeigendum og sportveiði-
mönnum, og fullyrða svo að
hið veidda magn hafi áreiðan-
lega verið meii’ihluti þess lax
sem í ána hafi gpngið. Mestur
hluti þessa lax var drepinn
áður en hann fékk að hrygna,
segja sjóveiðimennirnir. svo
hér er ekki um friðun eða
laxauppeldi ' að ræða. En
við þessa tvo aðila sem
deila sín á milli bætist þriðji
aðilinn í Noregi, sem hags-
muna hefur þama að gæta, en
það eru norsku bændumir sem
land eiga að hinum mörgu og
löngu fjörðum Noregs. Allt
frá því ísland .byggðist og
máski lengur hafa þessir bænd-
ur haft rétt til að veiða lax
útfrá sínu landi í net. Á sum-
um þessum jörðum eru þetta
mikil hlunnindi, þar sem
veiddur lax hefur gefið bónd-
anum mörg þúsund krónur f
tekjur á hverju ári. Það er af
og frá, að þessir bændur vilji
ifhenda möglunarlaust þessa
veiði í hendur landeigendum
við árnar og sportveiðimönn-
um. Að öllu þeSsu athuguðu,
má búast við hörðum átökum
um hin væntanlegu nýju lax-
veiðilög í Noregi áður en þau
taka gildi.
Sinn er siður í
,r»ndi hverju
Hér á fslandi er öll laxveiði
Jönnuð í sjó, eins og menn
vita, og er það gert í þágu
laxaræktarinnar. En komirðu
svo vestur til Alaska, þá er
annað uppi á teningnum.
Hér var á_ ferð fyrir fáum ár-
um Vestur-íslendingur, ívarsen
að nafni, sem stundað hafði
laxveiði í yfir 30 ár og
haft á hendi uswjón og inn-
kaup á laxi fyrir stórt banda-
rískt félag sem átti niðursuðu-
verksmiðjur í Alaska. Þessi
maður heimsótti mig og fræddi
um tilhogun á laxveiði þar í
landi. Eftir því sem honum
sagðist frá ér laxveiði með
stöng og netum algjörlega
bönnuð í Alaska í beztu lax-
hrygningarám Alaska. Þó sagði
hann að til væru þar ár, sem
stangaTveiði væri leyfð i að
einhverju marki. Þar er lax-
veiðin stunduð nær eingöngu í
sjó og aðallega með reknetum.
Það er algengt þar að einn
maður á báti sé við þessar veið-
ar, sitji á stól á þilfari bátsins
og stjómi vindunni sem dreg-
ur netin. Þetta á sér þó aðeins
stað stutt undan landi. Hins-
vegar eru laxveiðar einnig
stundaðar þar á stórum bátum
með margra manna éhöfn og
ívarsen sagði, að við mynni
allra laxveiðiánna í Alaska
væru eftirlitsbátar frá stjóm-
inni og sæju þeir um að lax-
inn hefði greiðan gang upp ,í
árnar. Hann sagði, að eftirUts-
bátamir hefðu vald til að vísa
veiðibátum burt að svæðunum
nálægt árósunum, ef laxagöng;-
umar upp í ámar væru að
þeirra dómi ekki nægilegar.
Þetta sagði hann að væri iðu-
lega gert ef veiðifloti færi að
þrengja að árósunum. Þá sagði
hann að laxveiðitíminn við
strendur Alaska hefði nú verið
styttur niður í 2—3 mánuði á
ári. Þetta, ásamt byggingu
stórra klakstöðva og algjörri
friðun á beztu hrygningafánum,
sagði hann að væri þeirra leið
til að koma í veg fyrir ofveiði
á laxastofninum í Alaska. Það
má því segja, að sinn er siður
í landi hverju!
þá oftast lengra undan landi.
Nýjar námsbœkur í mann-
kynssögu, tónlist ©g reikningi
Snemma á þessu ári kom út
á vegum Ríkisútgáfu náms-
bóka Hljóðfall og tónar, 1.
hefti vinnubókar í tónlist,
einkum ætlað 7 ára bömum.
Nú em einnig komin út 2. og
3. hefti þessarar vinnubókar,
ætluð 8 og 9 ára bömum.
Höfundur allra heftanna er
Jón Ásgeirsson söngkennari.
Vinnubækur þessar eru nokk-
urs konar stafrófskver i tón-
list og er efni þeirra sniðið
og raðað eftir námsskránni.
f haust kom út á vegum Rík-
isútgáfu námsbóka ný reikn-
ingsbók, eftir Jónas B. Jóns-
son, fræðslustjóra. Bókin heit-
ir. „Ég reikna“. Hún er lit-
prentuð og prýdd mörgum,
myndum, teiknuðum af Bjama
Jónssyni listmálara.
Bókin er 48 blaðsíður að
stærð og er ætluð 7 ára böm-
um. Efni hennar er í sam-
ræmi við fyrirmæli náms-
skrár um némsefni þessa ald-
ursstiga. — Ætlazt er til. að
bömin reikni í bókina sjálfa
jafnhliöa því, að þau telja og
lita myndir af hlutum og
dýrum.
30 fyrstu blaðsíðumar eru æf-
ingar í samlagningu og frá-
drætti með tölunum 1-10, sfð-
an kemur samlagning og frá-
dráttur með tölunum 1-20.
Ætlunin er að gefa út aðra
bók, til að nota áður en byrj-
að er á þessu 1. hefti „Ég
reikna". Þar verður kennt um
gildi talnanna 1-10, skrift
tölustafa og algengustu orð og
hugtök um stærðir og fjölda
Bókin miðast því við, að búlð
sé að kenna þessi atriði.
Ríkisútgáfa námsbóka hefui
nýlega gefið út Mannkyns-
sögu handa framhaldsskólum
eftir Jón R. Hjálmarssor
skölastjóra, slðara hefti. I þvi
eru þættir um ýmis menning-
arsöguleg efni og fleira til
viðbótar og útfyllingar fyrra
hefti mannkynssögu, er út
kom haustíð 1961 eftir sama
höfund. Gert er ráð fyrir, að
bæði heftin til samans sóu
nægilegt námsefni í mann-
kynssögu fyrir gagnfræðastig-
ið og þar með talið lands-
próf miðskóila.
Aðalkaflar bókarinnar eru
þessir: Nokkrar menningap-
þjóðir í fomöld, Kirkja og
kristni í fomöld og á mið-
öldum, Norðurlönd í fomöld
og á miðöldum. Endurreisnar-
hreyfingin, Menning 18. ald-
ar, Stjómmélastefnur á 19.
og 20. öld, Bókmenntir og
listir á 19. og 20. öld og Sam-
einuðu þjóðimar.
f mann kynssögu þessari er
leitazt við að tengja sögu Is-
lands hinni almennu sögu. —
Kaflinn um Norðurlönd að
fomu er allýtarlegur. Er það
gert til þess að kynna skóla-
fólki nokkuð sögu nánustu
frændþjóða okkar á fyrri
öldum. Einnig ætti það að
koma að haldi til að hjálpa
ungmennum til að átta sig
betur á sögu Islands, upp-
runa þjóðarinnar og sögulegu
baksviði.
I bók þessari, sem er 122 bls.,
eru um 105 myndir og skreyt-
ingar, m.a. nokkrar teikningar
eftir Bjama Jónsson listmál-
al'a. — Prentun annaðist
Prentsmiðja Hafnarfjarðar.