Þjóðviljinn - 23.12.1962, Qupperneq 3

Sunntidagur 23. desember 1962
SfÐA 3
Orðheppni
Eitt sinn er Laxdal kaup-
maður á Akureyri heimsótti
Magnús á Grund. voru hon-
um bomar kaldar lummur
með kaffinu. Þegar þeir voru
svo setztir að kaffiborði þá
segix Laxdal:
Mikið eru fombýll Magn-
ús minn, að eiga gamlar
lummur.
★
Einu sinni var Laxdal á
ferð ásamt öðrum ríkismanni
frá Akureyri, og komu þeir
að Héraðsvötnum í Skagafirði
ófaerum. Báðum lá mikið á
að geta haldið ferðinni áfram
og lögðu því mjög að ferju-
manni að ferja sig yfir.
Ferjumaður færðist lengi und-
an, þar sem hann taldi mjög
tvísýnt að leggja á vötnin.
Þó fór svo að hann lét und-
an og gekk ferðin slysalaust
yfir. Þegar þeir félagar voru
komnir á þurrt land, þá snýr
félagi Laxdal sem að jafn
aði þótti frekar naumur, sér
að ferjumanni og segir um
leið og hann réttir honum
krónupening.
Þú hefur lagt líf þitt í
hættu fyrir okkur, svo þetta
getur ekki verið minna.
Laxdal þóttist ekki sjá þetta,
réttir ferjumanni tíu krónur
og segir:
Ég ætla að borga fyrir báða.
★
Fyrir nokkrum árum var
Sukarno Indónesiuforseti í
heimsókn f Hvíta húsinu í
Washington. Bandaríkjafor-
seti sagði þá við hann:
Hvað er yður heitasta á-
hugamál?
Sukamó svaraði:
Ég elska mitt föðurland.
Ég elska músík og list og
ég elska konur. En ég elska
líka sjálfan mig.
★
— Þú skalt drekka rjómann
svo þú fáir hnöttóttar kinnar,
sagði mamma við Stínu litlu,
sem var nýrisin úr rúmi eftir
erfiða legu sem hafði tálgað
af henni holdin.
Stína sötraði hægt úr glas-
inu. hélt hverjum sopa lengi
í munninum, en hætti svo að
drekka og leit á móður sína.
— En mamma, mér finnst
rjóminn fara beint niður í
maga eins og hinn maturinn.
SPASS
ÞJOÐVILJINN
Gleðileg jól!
Drengjafatastofan Ingólfsstræti 6.
Gleðileg jól!
Guðni Jónsson & Co.,
Bolholti 6.
Gleðileg jól!
Tóbaksbúðin, Laugavegi 34.
Gleðileg jól!
Verzl. Sig. Kjartanssonar,
Laugavegi 41.
Gleðileg jól!
Þórsbar, Þórsgötu 14.
Gleðileg jól!
Verzlun G. Guðjónssonar, Skóiavörðustíg 21.
Gleðileg jól!
* Eyfeld, húfugerð-
ng herraverzlun.
Ölíkt höfumst við að
1 lestinni frá Moskvu til
Helsinki voru sovézkir túrist-
ar og finnskir kommúnistískir
krakkar. Ég skal játa það á
mig að ég sat mest inni í klefa
og las Sangen om den rödc
rubin, sem mér hafði tekizt að
hafa út úr sovézkri stúlku með
prettum. Mér leiddist frekar.
Krakkarnir höfðu hinsvegar
nóg um að tala, því þau voru
að koma frá Artek, en sú borg
er mesti sælustaður í heirm
fyrir böm sem um getur. Þar
kafa menn í hlýju Svartahaf-
inu eftir litlum fiskum. Þar
klifra menn upp - græn fjöll og
standa bak við tæra, mjóa fossa.
Þar kynnist maður rússneskum
krökkum og eskimóakrökkum
og víetnamkrökkum. Allt þetta
höfðu þau reynt þessir finnsku
krakkar með rauða hálsklúta
og grænar skyrtur. Þau höfðu
hinsvegar ekki lesið Agnar
Mykle og gera það vonandi
aldrei.
Á brautarstöðinni í Viborg
sat mordavskt skáld að snæð-
ingi. Mordavar eru finnsk-úg-
rískur þjóðflokkur inni í miðju
Rússlandi. Hann sýndi mér
meðlimskort sitf i rithöfunda-
sambandinu, svo varla hefur
hann verið mikið skáld. Við
drukkum saman brennivín og
hann sagði mér frá fiskiríi sínu
í Vötnúm Karelíu. Hann bár
auðsjáanlega gott skyn á fisk-
súpu úti í skógi og tóbaksreyk
á vatnsbakka...Ég ^gði honum
að ég væri efnilegur íslenzkur
rithöfundur og lofaði hann að
þýða smásögur mínar á mord-
vísku.
Friðsamleg sambúð
Sovézku túristarnir vo.ru dá-
lítið skrýtnir á svipinn yfir því
að vera allt í einu komnir yfir
landamærin í Vainkkalla. Það
var eins og þeir hefðu verið
lengi á skipsfjöl og áttuðu sig
ekki á því hvað þeir höfðu
undir fótum. Hinsvegar duttu
krakkarnir strax í gosið og
hlógu að tollþjónunum og þeir
að þeim. Sól skein og Andrés
önd glotti framan í ferðafólk-
ið úr söluturni landamæra-
stöðvarinnar, en ég hafði þá
ekki séð þann fugl í fjölda ára.
1 Moskvu hafði ég kynnzt
finnskum fréttaritara. Finnár
og Rússar eru komnir svo langt
í friðsamlegri sambúð, að hann
starfaði bæði fyrir sovézka og
finnska útvarpið. Þetta er bezti
piltur, og þar að auki þurfti
ég að ná mér niðri á konu
hans sem einhverju sinni hafði
sýnt nokkra illkvittni lítilli
þjóð sem ég hef miklar mætur
á. Þessvegna hringdi ég til
þeirra og bað þau um gistingu.
Þetta var indæl fjölskylda.
Þau bjuggu í tveim litlum her-
bergjum og eldhúsi sem ekki
var hægt að éta í. Ellefu ára
dóttir þeirra hafði gest, vinkonu
sína ofanúr sveit. Konan vildi
endilega ganga úr rúmi fyrir
mér og svaf á gólfinu, hálf í
eldhúsinu og hálf í stærra her-
berginu. Þetta gekk allt sam-
an furðulega vel. Ibúðin var
semsagt mjög lítil, en mjög
vísindaleg, hvergi var minnsta
pláss látið fara til spillis. Hús-
ið var nýtt og glæsilegt enda
standa Finnar framarlega í
byggingarlist eins og allir vita.
En leiga var há: rúmur fjórð-
ungur af kaupi mannsins. Að
öðru leyti er ég ófróður um
húsnæðismál í borginni og tala
ekki um þau.
Við og þeir
Ilclsinki er traustleg borg, byggð af töluverðri aivöru
gjörið svo vel að fá ykkur sæti,'
gjörið svo vel að ganga út.
Sígaunar á sjó
Það er ágætt að labba um
borgir ef maður er á góðum
skóm. Finnar eru skemmti-
legir húsagerðarmenn, en samt
Finnar eru líklega líkari ís-
lendingum en nokkur önnur
þjóð, nema ívið sköllóttari.
Þeir drekka kynstrin öll af
mjólk. Þeir hafa nokkra til-
hneigingu til að forða hver öðr-
um frá sterkum bjór. Þeir hafa
bindindisfélög. Þeir fara í gufu-
bað, sem er að vísu öðruvísi
skipulagt en okkar, en það
kemur ekki til af öðru en þeir
hafa skóga en við hveri. Ég
fór í gufubað eftir hádegi á
le.ugardag; frammi í búnings-
klefa sátu laugaðir verkamenn,
heltu gosi í brennivín og stút-
uðu sig og horfðu mjög inni-
iega hver á annan.
Stelpumar vísuðu mér til
vegar um borgina. Þær voru
ellefu ára og tólf og höfðu
lakkað á sér stórutána. Það
er merkilegt hvað norðurianda-
börnum liggur mikið á að
verða fullorðin. Þær fóru í
olötubúð og keyptu nýjar upp-
tökur af Robertino sem þá var
mikið étrúnaðargoð þar f landi.
Ég fór líka í skemmtigarð
með stelpunum. Við fórum sam-
an upp í geimskip ágætt, enda
hafði Gagarín heimsótt borg-
ina nýlega. Skemmtigarðar eru
þannig fyrirtæki að þangað
skyldu ekki aðrir koma en þeir
sem geta verið börn í sálinni
ef með þarf. Það geta Finnar
og íslendingar ekki, og ég hafði
gaman af því að sjá hve full-
orðnir voru kindarlegir á svip-
inn þama í garðinum. Og það
var enginn flóaslagur með
stúdent utan dyra, hraðmælsk-
um á sex tungumál, eða önn-
ur skringilegheit eins og við
má búast í Kaupmannahöfn og
öðrum suðrænum borgum. Að-
eins mekanismar sem snerust:
er ekki létt yfir þessari borg,
ekki yfir eldri hlutanum að
minnsta kosti. En hún er mjög
traustleg. Vöruskemmur niðri
við höfn voru afbragðs mann-
virki. Þar settist ég á fjöru-
stein, þefaði af sjónum og
stakk niður í hann fótunum,
misþyrmdum af austurrískum
skófatnaði.
Skammt frá lá skemmtibátur.
Á dekkinu lágu tvær sígauna-
stelpur í síðum sterklitum pils-
um og slettu fótunum upp í
loftið. Mikið voru þær fallegar
og töfrandi — þótt þær svo
horfðu á fótabað mitt með gagn-
rýni og glotti. Maður er allstað-
ar að rekast á sígauna, það er
alveg furðulegt. Austur í Sí-
beríu hef ég talað við kennara-
skólastúlku; faðir hennar var
evenki, en þeir eru hreindýra-
menn og veiðiþjóð, en móðir
hennar var sígauni. Þar eystra
má víst enn rekast á tabor,
fornlega vagnalest með grimmd-
aríegum höfðingja, hrukkóttum
spákerlingum og stóreygum
bömum. En sígaunar í Finn-
landi eru líklega komnir lengra
í tækni: kannske fara þeir á
vélbátum um þetta vatnaland
í eilífri leit sinni að nýjum
náttstað.
Hér er allt svo
hreint og fínt
Það var margt ágætt að
skoða á Þjóðminjasafninu. Þar
var heill salur, helgaður Kale-
valakvæðunum eins og vænta
mátti. Þar voru stórar útgáfur
á þýzku og rússnesku, og líf-
t . . HiS^fMMfMB
... og vegfarandanum gæti dottið í hug að hann væri kominn enn lengra austur á bóginn
legar útgáfur á japönsku og
hebresku, en þýðingu Karls Is-
felds vantaði enn á þetta safn.
Þar inn af var þjóðsagna-
baðstofa. I henni sátu amerí-
kanar og ræddust við. Maður-
inn sagði konunni ævisögu sína
i snatri. Hann hafði kvænzt
finnskri stúlku frá Ohio og var
hingað kominn til að sýna ætt-
landi hennar virðingu, Konan
var yfir sig hrifin af öllu þvi
sem hún sá. Og stúlkan sem
er með okkar túristahóp, hún
er alveg dásamleg. Hún er sá
sætasti ungi hlutur sem ég
hef séð (the prettiest young
thing I ever saw). Ég sagði það
líka við hana, og mikið roðn-
aði hún yndislega. Þeir eru svo
óspilltir Finnamir. Það er nú
eitthvað annað en stelpumar
hjá okkur. Og svo er allt svo
hreint og snurfusað hér í
Skandinavíu, sagði þessi kona
og lagfærði dýra steina á
gömlum hálsi sínum.
Virki —
og kirkjugarðar
Ég skal fúslega játa á mig
tvær áráttur í ókunnugum borg-
um. Önnur er sú að sigla á því
vatni sem borgin hefur sér til
yndisbótar. Hin er sú að spáss-
éra um kirkjugarða.
Á svölum degi sigldum við
út að eynni þar sem virkið
Sveaborg eða Suomilinna stend-
ur. Þetta er mikið mannvirki,
um alla eyna eru breiðir garð-
ar, batterí með fomum fall-
byssum, skuggaleg göng, púð-
urkjallarar. Vinur minn Antti
sagði mér að þetta virki ætti
hvergi sinn líka nema í Gí-
braltar, og var heldur hreykinn
af. Víst er þetta indælt virki,
einkum ef þess er gætt að það
hefur aldrei verið hleypt af
fallbyssum þess, Ls.g. Böm eru
ljósmynduð klofvega á fall-
byssunum, strákar fara í glæsi-
legan sjóræningjaleik, elskend-
ur krota upphafsstafi sína á
dyr púðurkjallaranna, og mikla
hlýju leggur héðan í bæjarsjóð.
Skammt frá höfninni eru
tveir stórir kirkjugarðar. Sá
lúterski var mjög ófróðlegur,
ég verð að játa að ég varð
fyrir vonbrigðum með þennan
kirkjugarð. Hann var heldur
sviplítill og gaf lítið tilefni til
þægilegra og hæfilega vizku-
legra hugleiðinga. Hér höfðu
embættismenn og kaupmenn
verið grafnir um langan aldur,
og það eina sem gerist er að
finnskum nöfnum fjölgar eftir
því sem nær dregur okkar
tíma. Mér datt í hug finnskur
milljónamæringur sem lærði
hálft ár í Moskvu; hann bar
finnskt ættamafn en faðir hans
hafði fæðzt undir sænsku nafni.
Þeir feðgar áttu allt lifandi
og dautt í tuttugu þúsund
manna bæ. Þeir skiptu víst
'im nafn vegna vinsældanna:
vinnum líkar ekki hve Svíar
’iga miklar eignir í landinu.
Við hliðina á þessum garði
'ar annar miklu sögulegri:
irkjugarður rétttrúaðra. Þegar
'innland var innan rússneska
:eisaradæmisins setti rússneska
kirkjan upp trúboð í Finnlandi
og kom upp rétttrúuðum söfn-
uðum um landið. Það er meira
að segja enn þann dag í dag
við lýði í Finnlandi munka-
klaustur rétttrúaðra; þar er
enginn munkur undir áttræðu
og grotna dýrmætar bækur
þeirra niður af illri hirðu í
vondum timburhúsum.
En kirkjugarður rétttrúaðra
geymdi margar sögur af mörg-
um þjóðum, en þó einkum af
rússneskum hvítliðum sem sett-
ust að í Finnlandi eftir bylt-
ingu. Á fátæklegan trékross
var málað með svörtum stöf-
um: Polkovník Ágústovskí, dá-
inn 1959. Polkovník var titill
allháttsetts hershöfðingja í her
Rússa; og hér hvíldi einn þeirra
undir trékrossi og áletrun með
fomri stafsetningu — það var
eins og þessi gröf þyldi langa
sögu af því að þessi maður
hefði í raun og veru ekki lif-
að í þessu landi sem hann bjó
í fjóra áratugi frá 1917. Engum
mönnum gengur eins illa að
festa rætur meðal framandi
þjóða og Rússum. Vinur minn
kom fyrir skömmu í litla, rúss-
neska nýlendu í Suður-Amer-
íku. Fólkið bjó við sæmileg
kjör, margir höfðu verið þama
meir en hálfa öld, en þeir
sögðu daprir við gestinn þenn-
an gamla málshátt: 1 framandi
landi er sykurinn ekki sætur.
Þeir verða reiðir ef dóttir
þeirra lítur hýru auga mann
sem ekki er af rússnesku bergi
brotinn. Og um kvöldið komu
þeir saman, dmkku vín að
heiman, töluðu um kálið, hey-
ið og skógana heima — og
grétu.
Andspænis hvítum krossi Ág-
ústovskís reis mikið graíhýsi úr
svörtum marmara og á hann
letraðar ívitnanir úr nýja-
testamentinu gríska: þetta var
gröf Chriditesar, grísks tó-
bakskonungs sem fæddur var í
Konstantínopel. Þessi svarta og
gyllta gröf sagði allt aðra sögu:
ekkert virtist eðlilegra en að
þessi tóbakskóngur reisti sér
höll á köldum ströndum Eystra-
salts.
Sögulegt
umburðarlyndi
Eitt er það torg í Helsinki
sem kemur vegfaranda einkum
á óvart og hann veit ekki leng-
ur hvar hann er staddur. Þar
rísa hús sem líkjast mikið þeim
strangari opinberra bygginga
Leníngarðs, og efst rís mikil
dómkirkja í rússneskum stfL,
líkist reyndar mjög dómkirkj-
unni í Smolensk. Þó er þetta'
höfuðkirkja lúterskra. Þetta eru.
auðvitað minjar þess tíma þeg-j
ar keisari Rússa var hertogi
yfir Finnum. En undarlegast,
var, að á þessu höfuðtorgi stóð
stór stytta af Alexander keisara.
öðrum.
Ég sagði við vin minn: Nú
hefur á ýmsu gengið í sambúðf
Rússa og Finna síðan landid
hlaut sjálfstæði. Hafa þá aldreí |
komið upp raddir sem endilega ;
vildu fjarlægja þessa styttu? \
Nei, alls ekki, sagði þessi
finnski kommúnisti. Við Finn- |
ar álítum að saga sé saga, og
öll myndbrjótastarfsemi er •
venjulega mjög hlægileg.