Þjóðviljinn - 03.01.1963, Blaðsíða 3

Phnmtudagur 3. jamiar 1063
KltoVlLJINN
SÍÖA 3
Afdráttarlaus yfirlýsing U Þants
Katangafylki verður aftur
meinað Kongólýðveldinu
NEW YORK og LEOPOLDVILLE 2/1 — Ú Þant, fram-
kvæmdastjóri SÞ, lýsti því yfir í dag að hann myndi
hvergi hvika frá þeim úrslitakostum sem hann hefur
sett Tshombe „forseta“ Katangafylkis, að nú verði gerð
gangskör að því að binda enda á aðskilnað fylkisins frá
öðrum hlutum Kongólýðveldisins og ekki komi til mála
að semja vopnahlé við Tshombe.
Bardagamir sem blossuðu upp
í Elisabethville milli hersveita
Tshombes og sveita úr gæzluliði
SÞ tóku skjótan enda. SÞ-sveit-
imar náðu borginni brátt allri
á sitt vald, en Tshombe sá sitt
óvænna og flýði úr landi til Sal-
isbury í Norður-Ródesíu. Þar
lýsti hann yfir að SÞ hefðu átt
upptökin að ófriðnum, en hann
og hans menn myndu berjast til
síðasta blóðdropa og kvaðst hann
bráðlega mundu snúa aftur til
Kongó til að stjóma baráttunni
gegn SÞ.
Vill snúa aftur
Hann mun nú vera við landa-
mæri Ródesíu og Katanga og
hefur þaðan sent erlendum
sendimönnum í Elisabethville
boðskap, þar sem hann segist m.
a. hafa í hyggju að koma aftur
til borgarinar en segist hins
vegar nú hafa fallizt á tillög-
ur ti Þants um sameiningu Kat-
anga við aðra hluta Kongós í
meginatriðum. Hann mun einn-
ig hafa gefið í skyn að hano sé
fús til að taka upp nýjar við-
ræður við SÞ um málið.
1 New York er haft eftir Ú
Þant að hann muni ekki taka
í mál neinar nýjar samningavið-
ræður við Tshombe. Reynslan
hafi einmitt sýnt að það sé ger-
samlega tilgangslaust að semja
vopnahlé við her Tshombes, og
reyndar virðist síðustu atburðir
gefa ástæðu til að vefengja að
Tshombe geti haft nokkum hem-
il á mönnum sínum.
Sveitir SÞ sækja enn fram
Enda þótt gæzlulið SÞ hafi
náð Elisabethville, höfuðborg
Katangafylkis, á sitt vald eftir
stutta viðureign, hafa hersveit-
ir Tshombes enn á valdi sínu
ýmsa mikilvæga staði í Katanga
og eru sveitir úr gæzluliðinu 'nú
á leið þangað, m.a. til Jadotville
og Kolwezi. Mun þeim að lík-
indum reynast létt verk verk að
hrekja menn Tshombes þaðan,
þótt þeir segist munu verja
Jadotville götu fyrir götu. Þegar
það hefur tekizt og hinir ev-
rópsku málaliðar hans hafa ver-
ið aívopnaðir, mun hann hafa
misst allt tangarhald á Katanga,
svo að næsta auðvelt mun verða
fyrir SÞ að framkvæma löngu
gerðar og margítrekaðar sam-
þykktir Öryggisráðsins um sam-
einingu allra landshluta Kongós.
Brezkir íhaldsmenn reiðir
Mikil ólga er sögð meðal þing-
manna brezka Ihaldsflokksins út
af afskiptaleysi brezku stjómar-
innar af aðgerðum SÞ í Kongó
og lýsti hópur þingmanna flokks-
ins í dag yfir megnri óánægju
sinni með afstöðu stjómarinnar.
Þeir hafa áður gagnrýnt stjóm-
ina fyrir að koma ekki í veg
fyrir að Katanga-deilan yrði
leyst með valdi.
Myndin or tekin fyrir nokkrum dögum í Havana þegar þar var
haldið alþjóðlegt stúdentaþing, en það sóttu m.a, fulltrúar írá
Bandaríkjunum. Dr. Fidel Castro er til vinstri
Um alla Kúbu
yltingarafmælis
var minnzt í gær
HAVANA 2/1. — Mörg hundruð
þúsund Kúbumanna minntust í
dag fjögurra ára afmælis bylí-
ingarsigursins mcð stórfengleg-
um hátíðahöldum í Havana, cn
mikil hátíðaliöld voru cinnig í
öllum öðrum bæjum og þorp-
um Iandsins.
Mest voru þau að sjálfsögðu
í höfuðborginni og fór þar fratn
mikil hersýning sem stóð í hálfa
aðra klukkustund. Leiðtogar
Kúbu og hýlft fjórða
bundrað erlendra gesta voru við-
staddir hersýninguna.
Að henni lokinni hélt mann-
fjöldinn að minnisvarðanum um
frelsishetju Kúbu, José Marti, en
þar hélt Castro fyrstu ræðu sína
síðan 1. nóvember. Hann sagði
þá m.a. að Kúbumenn gætu
nú komið fyrir kattamef
f;mmtíu málaliðasveitum á borð
við þá sem réðst í land á Kúbu
í apríl 1961.
Sjú vonar aS
Endland semji
PEKING 2/1. — Við vonum að
indverska stjórnin fallist á að
taka upp samningaviðræður við
Kína í því skyni að leysa deil-
una um landamæri ríkjanna,
sagði Sjú Enlæ, forsætisráðherra
Ivína, í ræðu sem hann hélt
í Peking í dag.
Ræðan var haldin í veizlu til
heiðurs Súbandrio, utanríkisráð-
herra Indónesíu, sem kominn er
til Peking að ræða við kínversku
stjómina um landamæradeiluna
samkvæmt ákvörðun sex rikja
Asíu og Afríku um að reyna
að miðla málum milli deiluað-
ila. Ákvörðunin var tekin á ráð-
stefnu í Colombo sem haldin var
að fmmkvæði forsætisráðherra
Ceylons, frú Bandaranaike, en
hún kom til Peking fyrir þrem-
ur dögum.
Miklir kuldar
enn í Evrópu
LONDON 2/1. — Fimbulvetur-
inn sem hélt í garð víða um
meginlandið og á Bretlandseyj-
um fyrir jól ríkir þar enn og
ekki horfur á að brátt muni
aftur hlýna í veðri.
I Bretlandi hefur óvenjumik-
il snjókoma fylgt frosthörkun-
um. Þar eru 140 menn taldir
hafa látið lífið af völdum kuld-
anna. í Suður-Englandi eru snjó-
skaflarnir sumstaðar átta metra
djúpir. Mörg þorp og sveita-
býli hafa einangrazt og hafa
matvæli, drykkjarföng og lyf
verið send þangað með þyrlum.
Svipaða sögu er segja frá
meginlandinu og hafa hermenn
víða verið til kvaddir að ryðja
snjó af vegum og veita hjálpar-
lausu fólki björg.
:
I
i
I
!
i
!
!
Nýtt ár hefur hafið göngu
sína og að venju hefur
verið fluttur margur ára-
mótaboðskapurinn. Forystu-
menn þjóðanna nota það
tækifæri sem gefst um hver
áramót til að lýsa ágæti síns
starfs á liðnu ári og gefa jafn-
framt fögur fyrirheit um þá
velsæld og hamingju sem
falla muni þegnum þeirra í
skaut ef þeir hlíti áfram leið-
sögn þeirra á nýja árinu. Það
þykir hlýða að að þá sé sjón-
um manna beint að hinum
bjartari hliðum þess sem i
vændum kann að vera, en
fljótt farið yfir sögu, þegar
fjallað er um hinar dekkri.
Ummæli sem höfð eru eftir
leiðtogum stórveldanna um
þessi áramót eru ekki mjög
frábrugðin þeim sem þeir
hafa látið sér um munn fara
um mörg undanfarin áramót:
„Vesturveldin munu leitast
við að finna grundvöll fyrir
samningum við Sovétríkin á
árinu 1963. Mesta vonin sem
við setjum á árið 1963 er sú
að þá muni takast að koma
á varanlegum friði í heimin-
um sem komi í stað tortím-
ingarjafnvægisins sem nú rík-
ir“. Þetta sagði Macmillan,
forsætisráðherra Bretlands,
rétt fyrir nýárið og frá mörg-
um undanfömum áramótum
geta menn grafið upp svipuð
ummæli, svo að varla hefur
verið hnikað til orði. En flest-
ir munu kannast við að fyr-
irheit um áramót duga mis-
jafnlega vel í rúmhelgri önn
ársins og á þetta engu síður
við um loforð og yfirlýstar
vonir leiðtoga þjóða en heit-
strengingar þegna þeirra um
að bæta ráð sitt á hinu nýja
ári.
Þrátt fyrir þá reynslu sem
löngu er fengin af slíkum
hátíðlegum áramótaræðum
forystumanna stórveldanna er
það svo, að um þessi ára-
mót virðist meiri ástæða en
oft áður til að ætla að á hinu
nýbyrjaða ári kunni að rofa
til í því svartnætti ófriðar-
hættu sem vofað hefur yíir
mannkyninu svo að segja frá
því að síðari heimsstyrjöid-
inni lauk. Ráðamenn tveggja
voldugustu ríkja heims, Sov-
étríkjanna og Bandaríkjanna,
hafa að venju skipzt á ný-
árskveðjum. 1 skeyti frá þeim
Bresnéff forseta og Krústjoff
forsætisráðherra til Kennedys
forseta er lýst þeirri von að
sambúð ríkjanna breytist til
batnaðar. Þetta eru ekki inn-
antóm orð, því að um leið er
til þess vísað, að „örlagarík-
asti atburður ársins 1962 (þ.e.
Kúbudeilan) hafi hlotið góðan
enda vegna þess að báðir að-
ilar höfðu taumhald á gerð-
um sínum og komust að
málamiðlun með því að slaka
báðir til“. í svari Kennedys
forseta segist hann vilja full-
vissa hina sovézku ráðamenn
um að stjóm hans muni ekki
láta neins ófreistaðs til að
auka skilning og bæta sam-
búð milli allra þjóða. Slík
orð hafa auðvitað oft heyrzt,
en það er samt ástæða til
að gefa þeim meiri gaum nú
en áður vegna þess að hin
farsæla lausn Kúbudeilunn-
ar er öllum í fersku minni.
1 bréfaskiptum þeirra Kenne-
dys og Krústjoffs meðan deil-
an stóð sem hæst og mann-
kynið var komið fram á yztu
þröm kjamorkustríðs, sem
leitt hefði tortímingu yfir
heimsbyggðina alla, var ein-
mitt að því vikið, að farsæl
lausn Kúbumálsins gæti orð-
ið undanfari að viðtækara
samkomulagi stórveldanna til
að minnka viðsjár í heimin-
um, auðveldað lausn annarra
mála, flýtt fyrir banni við
kjamasprengingum, ráðstöf-
unum til að draga úr vígbún-
aði og samkomulagi um eitt
erfiðasta ágreiningsmál vest-
urs og austurs, framtíðarstöðu
Vestur-Berlínar og friðar-
samninga við þýzku ríkin.
Auðvitað dettur engum í hug
að samningar um slík mál,
sem verið hafa í sjálfheldu ár-
um ef ekki áratugum saman,
Mörg góð áform
og ein tilvitnun
gætu tekizt á því ári sem nú er
hafið, en viðbrögð helztu leið-
toga Sovétríkjanna og Banda-
ríkjanna í Kúbudeilunni sýndu,
að þeim er ljóst, að riki
þeirra eiga ekki um neinn
annan kost að velja en
samninga um hin veigamestu
ágreiningsmál og það er und-
ir þeim komið, hvort friður
á að haldast í heiminum.
Takist þeim ekki að semja
sín á milli, haldi vígbúnaðav-
kapphlaupið áfram jaín
skefjalaust og hingað til,
verður ekki hjá því komizt
að heimurinn brenni upp í
logum kjamorkueldsins. Þá
munu aðeins gefast stundar-
grið.
0" " 11 utanríkispólitík Sovétríkj-
anna hefur verið mörkuð
þessum skilningi — og það
lengi. Hins vegar rann hann
ekki upp fyrir ráðamönnum
Bandaríkjanna fyrr en þeim
varð ljóst að þeirra land og
þeirra þegnar eru ekkert 6-
hultari fyrir ógnum kjarn-
orkustríðs en íbúar sovétlýð-
veldanna. En betra er seint
en aldrei. Því þurftu þau tíð-
indi sem í gær bárust frá
Washington um fyrirætlanir
Kennedys forseta í utanrík-
ismálum á þessu ári ekki að
koma neinum á óvart Frétta-
ritari brezka útvarpsins sagði
það altalað í Washington
meðal þeirra sem bezt mæitu
Bein símafengsl
Upp á því hefur verið stung-
ið að koniið vcrði á bcinu og
milliliðalausu símasambandi
milli Itcnnedys, forseta
Bandaríkjanna, og Krústjoffs,
forsætisráðherra Sovétríkj-
anna, og hefur verið á það
bent, að þegar hættan á
heimsstríði var sem mest
mcðan á Kúbudeilunni stóð,
hafi það dregizt óþarflega
mikið að þeir gætu komið
orðscndingum sínum hvor til
annars. TiIIagan virðist ekki
fráleit, á kjamorkuöld og
flugskeyta gctur munað um
hvcrja mínútuna, en hún fel-
ur einnig í sér staðfestingu
þess, að á herðum forystu-
manna þessara mestu stór-
velda heims hvílir ábyrgðin á
því, hvort friður helzt í heim-
inum.
milli Kennedys
og Krástjoffs?
til þekkja, að forsetinn hefði
í hyggju að beita sér meira
á alþjóðavettvangi á þessu
ári en því liðna og verða
harðari í hom að taka. Þessi
lýsing á eiribeittni forsetans
átti þó ekki við afstöðuna til
Sovétríkjanna, heldur þvert á
móti. Forsetinn var einnutt
sagður ætla að leggja sig all-
an fram við að ná sam-
komulagi við Sovétríkin um
ágreiningsmálin; hörkunni
ætlaði hann að beita í við-
skiptum við þá sem hingað-
til hafa verið tryggusta
bandamenn Bandaríkjanna, og
þá einkum Frakkland de
Gaulles, og kveða niður harða
andstöðu stjóma Frakklands
og Vestur-Þýzkalands gegn
hvers konar málamiðlunar-
samningum við Sovétríkin.
Það hefur verið að koma
æ betur í ljós undanfar-
ið, að Bandaríkin em búin að
missa þau kverkatök sem þau
höfðu áður á bandamönnum
sínum í Vestur-Evrópu. Hið
nýja stórveldi Vestur-EvrópUi
Efnahagsbandalagið, sem
Bandaríkin áttu mikinn þátt í
að koma á laggimar, hefur
vaxið þeim yfir höfuð. Ráð-
stefnur Atlanzhafsbandalags-
ins eru ekki lengur hale-
lújasamkomur til þess eins
saman kallaðar að leggja
blessun sína yfir ákvarðanir
sem löngu hafa verið teknar
á stjómarskrifstofum í Was-
hington. (Svo rammt kvað að
sjálfbirgingshætti frönsku
stjómarinnar fyrir ráðherra-
fund NATÓ í París nú fyrir
jólin, að de Murville, utan-
ríkisráðherra hennar, taldi sig
ekki geta tekið þátt í ttndir-
búningsviðræðum með þeim
Rusk og Home lávarði og bar
fyrir sig annríki! Það hefði
einhvem tíma þótt tíðindum
sæta að franski utanríMsráð-
herrann hefði engan tíma til
að ræða við bandarískan
starfsbróður sinn). Eitt höfuð-
markmið de Gaulle forseta er
að koma upp sjálfstæðum
kjamorkuvígbúnaði („force de
frappe“) með tilstyrk vestur-
þýzks fjármagns og taskni-
kunnáttu. Það á enn nokkuð
í land, en Bandaríkjastjóm
hefur fulla ástæðu til að ótt-
ast, að þegar því yrði lokið,
myndu hinir vesturevrópsku
bandamenn hennar enn síður
en nú hlýða boðum hennar og
banni. Líklegt má ætla að
Kennedy forseti telji heppi-
legra að hafa þá þegar náð
samkomulagi við Sovétríkin
um modus vivendi milli
þeirra og Bandaríkjanna. Og
hann veit að tíminn kann að
vera naumur.
Ymsir „vinir vestrærmar
samvinnu“ munu vakna
upp við vondan draum þegar
þeir sjá hvemig komiðersam-
vinnunni í hinum vestræna
heimi. Það er þá t.d. vegna
þess að þeir hafa ekki lesið
rit sem út kom fyrir rétt rúm-
um tíu ámm. Þar var m.a.
komizt svo að orði: „Á ytra
borði virðist allt slétt og
hmkkulaust: Bandaríkin hafa
kverkatök á Vestur-Evrópu,
Japan og öðmm auðvaldslönd-
um; Þýzkaland (vesturhlut-
inn), England, Frakkland,
Italía og Japan sem lent hafa
í klónum á Bandaríkjunum
lúta boði þeirra og banni. En
óviturlegt væri að ætla að
þetta „sæluástand" muni ríkja
„að eilífu“, að þessi lönd muni
endalaust sætta sig við yfir-
drottnun Bandaríkjanna, að
þau muni ekki reyna að
hrista af sér hið bandaríska
ok og fara sínar eigin göturi*.
Þessi orð stóðu í síðustu rit-
gerðinni sem Jósef Stalín gaf
út veturinn 1952. ás.
<