Þjóðviljinn - 04.01.1963, Blaðsíða 5

1
Föstudagur 4. janúar 1963
ÞJÓÐVILJINN
Karólína Líba Einarsdóttir
frá Miðdal
Hún vár fædd í Miðdal 25.
maí 1912 og var skírð Karólína,
én mun hafa verið nefnd Líba
í aésku, a, m. k. tók hún tryggð
við það nafn og vildi ekki láta
kalla sig annað. Tvítug að aldri
lauk hún prófi frá héraðsskól-
anum á Laugarvatni, giftist
1935 Guðmundi Gíslasyni lækni
og gerðist húsmóðir, tók gagn-
fraéðapróf utanskóla 1940 og
stúdentspróf 1943, einpig utan-
skóla. Þá innritaðist hún í is-
lenzk fræði í Háskóla Islands
og var ein af okkur fjórum
sém lukum kandídatsprófi í is
lénzkum fræðum vorið 1950,
fyrsta konan sem lauk slíku
prófi við Háskóla íslands.
Þau Guðmundur eignuðust
þrjú börn, tvær dætur, Aðal-
björgu Eddu og Hlédísi, áður
én hún lauk stúdentsprófi, og
éinn son, Hall, á háskólaárum
hénnar. Samtímis sinnti Líba
að sjálfsögðu húsmóðurstörfum
sínum, stundum með aðkeyptri
hjálp, stundum ekki. Á heimii-
inu var alla tíð gestkvæmr.
Margir sveitamenn munu hafa
notið þar góðrar gestrisni hjón-
anna beggja, ekki sízt í sam-
bandi við störf húsbóndans í
rannsóknarstöðinni á Keldum.
og vinahópurinn í Reykjavik
var einnig stór. Það lætur þ-'d
að líkum að næði til náms og
lestrar var ekki alltaf mikið.
Þá hafði húsmóðirin hið mesta
yndi af hestum og logaði af
áhuga, þegar talið barst að
hinni ’ göfugu fþrótt, hesta-
mennskunni.
Störf bóndans voru á öðrum
sviðum, en bæði virtu áhuga-
mál hvors annars vel, og það
sagði Líba að ekki hefði hún
reynt að brjótast gegnum
skólanárri sitt, ef ekki hefði
komið til stuðningur og hvatn-
ing bóndans. Henni var ekki
nauðsyn vegna atvinnumögu-
leika að ljúka prófum, en henni
var metnaðarmál að sýna að
það gæti hún, þótt hún væri
húsmóðir. Og henni þótti virð-
ing að vera fyrsta konan sem
lauk kandídats- eða meistara-
prófi í íslenzkum fræðum, og
á því sviði varð hún konuin
til sóma. Síðan hafa fimm kon-
ur lokið slíku prófi.
Segja má að störf hennar
hæfust áður en prófinu lauk.
Hún fékkst um tíma allmikið
við prófarkalestur og mun raun-
ar hafa annazt að drjúgum
hluta um textann sjálfan að
þvi leyti í Islendingasagnaút-
gáfu mágs síns, Guðna Jóns-<S>
sonar prófessors, og vann það
með sinni venjulegu ódrepandi
seiglu og þeirri samvizkusemi
sem hún lagði í öll sín störf.
Höfuðskörungum íslenzkra bók-
mennta var hún mörgum vel
kunnug, áður en hún lauk
stúdentsprófi.
Aðaláhugamál hennar voru
bókmenntir, og meginritgerð
hennar til kandídatsprófs nefnd-
ist: „Áhrif frá kveðskap Jóns
Þorlákssonar á kveðskap Jón-
asar Hallgrímssonar”. Síðar
skrifaði hún greinina „Kven-
og lagarlíkingar í ljóðum Ein-
ars Benediktssonar” í afmælis-
rit til Sigurðar Nordals 1951.
Um þær mundir sem sú grein
varð til, kynnti hún sér nokkuð
stílfræði, enda er það ein af .
fáum ritsmíðum íslenzkum, þar í
sem tekið er stílfræðingstökum 1
á efninu. Líba harmaði léleg-
an hlut þeirrar fræðisreinar
meðal Islendinga. bví að hér
héfur hún leot milJi gangna.
málfræðingar t.aiið hana vera
bókmenntafræði oa bókmennta-
fræðingar mátfræði.
1 Lestrarfélagi kvenna vann
hún um skéið og fékkst þar m.
a. við íslenzkun orða ásamt frú
Laufeyju heitinni Vilhiálms-
dóttur. Var bar hatdið áfram
starfi sem Guðmundur hoitinn
Finnbogason hafði fyrir löngu
hafið með konu s’nni og fleir-
um og laut að nývrðasmíði o;’
íslenzkun orða um búsáhöJd o«
héimilistæki ýmiss lconar. —
Þá vann hún nokkuð að skrán-
ingu tímarits- og blaðagreina
í Landsbókasafni.
Á síðari árum tók Líba tii
við starf sem árangur af mun
sjást, þótt síðar verði. Hún
hafði sett sér það mark að
bjarga frá glötun vitneskju um
íslenzka hestamennsku, sem nú
er að hverfa. í því skyni ferð-
aðist hún um mikinn hluia
landsins, Suðurland, Vesturland
og Norðurland, safnaði orðuin,
talsháttum og frásögnum af
ýmsum siðum og háttum manna
í sambandi við hestamennsku.
og mun hún hafa aflað mikils
efnis. Þessar ferðir fór hún
ríðandi, vissi sem var að með
því móti kynntist hún bezt
hestamönnum og náði beztum
árangri. Ætlun hennar var að
vinna svo úr þessu efni, en 1? 1
þess gafst henni ekki tækifæri
nema að litlu leyti. Auk þess
átti hún eftir að fara um heila
landshluta, og mun m. a. hafa
haft í huga að ferðast um Aust-
urland síðastliðið sumar, en þá
tók banameinið í taumana.
Það leiddi af sjálfu sér að
manneskja með jafnfjölbreytt
áhugamál og Líba hafði, fylgd-
ist einnig með framvindu mála
í þjóðfélaginu. Þar lagði hún
sinn eigin dóm á og hafði á-
kveðnar skoðanir á mönnum og
málefnum, en engin afskipti
vildi hún af opinberum málum
hafa, nema hún sagðist ekki
geta neitað, þegar hún taldi at-
beina sinn geta komið að gagni
fyrir friðarhugsjón mannkyns-
Líba er horfin, löngu fyrir
aldur fram. Vissu allir kunr,-
ugir síðustu árin að hverju
stefndi. Síðustu löngu hesta-
ferðina fór hún þjökuð af sjúk-
dóminum. 1 hópi dejldarfélaga
sinna sat hún í glaðværum
fagnaði þegar sjúkdómurinn
lét undan síga um sinn, en
hafði þó sett á hana mark sitt.
Ekki tókst honum samt að deyía
smitandi glaðværð hennar fyrr
en líkaminn gafst alveg upp
nú um jólin. — Kunnleikar
hófust milli heimila okkar þeg-
ar leið að lokaprófinu 1950, og
það var ekki sízt smáfólkið og
smælingjarnir sem hún laðaði
til sín. Hún skildi betur en
aðrir þörf barnssálarinnar að
komast í samband við lifandi
verur og gerði sitt til að glæða
þá þrá. Hennar sakna þeir sem
kynntust henni. En þeir geta
ekki annað gert en minnzt
hennar með hlýju og þakklæti
og vottað hennar nánustu,
manni, börnum og dóttursynin-
um unga, þögula samúð.
Árni Böðvarsson
Við leggjum upp á dagheiði
ævinnar, þreytum gönguna eftir
vörðum og vegsteinum. Ein-
stöku sinnum verður okkur iir-
ið til hliðar og sjáum þá allt
í einu, að einum er orðið færra
í hópnum. Við skimum og gá-
um, stöldrum við, en loks verð-
ur grunurinn að vissu, einn
förunautur okkar hefur lokið
sinni dagleið — og ég sem ein-
mitt hafði ætlað að drýgja mér
vökuna með návist hans er við
kæmum í náttstað.
Mér varð þungt undir fæli
er sú vissa skarst í gegnum
hinn háværa gný daganna að
hún Líba væri ekki lengur
með í förinni, og er ég nú
staldra við undir vörðubroti
minninganna finnst mér sem
ærið hljóð verði leiðin í nætur.
stað.
Margs má minnast, margt
rifja upp fyrir sér. Ágæti ferða-
félagans, trúleik hans og traust.
óttalausa samfylgd og æðru-
lausa jafnt um urðarheiði dag-
anna sem lautir og lyngbrekk-
ur. Hið sannasta verður þó æ-
tíð hið ósagða, þetta sem geym-
ist í hjartanu eins og ævintýri.
sem maður heyrði í bernsku.
Hún Líba var fædd í Mið-
dal. — Ég kallaði hana stund-
um — Heiðastúlkuna —.
Sú heiði. sem hún lýsti fyrir
mér var öðru vísi en allar aðr-
ar heiðar. Það var einhver
töfraheiði, þó sönn og lifandi.
það var heiðin hennar. Þegar
maður kynntist henni Líbu þá
skildi maður allt í einu hvem-
ig umhverfi æskunnar getur
gefið barni sínu ilm úr grasi,
dögg af víði, lognþoku um lau4.-
ir og merlandi morgunsólskin
með hreiðurfugl í hesthúsveggn-
um, — ofið þetta allt á sálar-
strengi bernskunnar unz harpa
heiðarinnar ómaði í hjarta
hennar. — Þeir rykféllu ekki
strengirnir þeir.
Hún fæddist í heiðinni. —
Við barnsaugum hennar hlóu
tjarnir, við eyru hjöluðu lækir
og lindin í brekkunni hvíslaði
að sál hennar dularfullum
leyndarmálum. Silungurinn í
læknum þekkti fótatak hennar
á bakkanum, folaldið var vin-
ur hennar, fuglinn félagi.
Blámi víðáttunnar hin óend-
anlega margbreytni heiðarinnar
frá vori til vetrar, frá útmán-
uðum til sumarmála, allt ófst
þetta í sál hennar og varð
henni sá verndarálfur er hvisl-
aði að henni gömlum ævintýr-
um þegar hávaði borgarinnar
rændi svefni af augum.
Henni gleymdist aldrei heið-
in. Á hverjum vordegi hló henni
sumarið í augum og þráin eft-
ir kyrrð hinna hljóðu nátta
í faðmi heiðarinnar.
Það var gott að koma á Vif-
ilsgötu 10, líkt og hverfa úr
ryki dægranna inn í bláheiði
íslenzkra vomátta þar sem ljóð
og saga, furður og ævintýri óm-
uðu af bókum og blaði eða
leyndust í þögninni.
Gott að koma að Bólstað í
morgunsárið og fá kaffisopa, ,—
gott að finna þessa elskulegu
hlýju er gerir hverja samveru-
stund of stutta.
Hún var mikil i öllu, — trú
þeirri heiði er ól hana unga,
ætíð vorhlý og vígsnörp.
Flest var henni fært. Bók
var henni töm, íslenzkt mál lék
henni á vörum, stakan leiftr-
aði létt og fleyg, — glöð með
góðum og gætin um orðin og
ylin þeim er þess þurftu.
Atvik — orð -— einstakar
myndir —.
Trúust er mér sú. er ég vissi
þig leggja til fjalla á fákum
þínum, — framundan heiðin.
frelsið og fjöllin. — Tjald, ilm-
ur af döggvotu grasi, niður í
læk.
Þú fæddist í heiðinni og uú
heimtir heiðin barnið sitt aftur
að barmi sínum.
Þú lagðir snemma upp í ár,
— leiðin lengri, við fylgjum
þér skemmsta spölinn.
Er ég skrifa þessar línur i
húmi næturinnar finnst méi-
sem ómi í eyrum dynur í lofti
og fyrir augum mér birtist —
heiðastúlkan — þar sem hún
lætur fáka sína fljúga um ör-
æfi og undraviddir æðri heima.
Pétur Sumarliðason.
Enn um þingvísur
Mér ber að þakka herra Jóh.
Ásgeirssyni fyrir þær upplýs-
ingar, sem hann gaf mér við-
víkjandi vísunni sem ég lein-
aði álits um í Þjóðviljanum
hinn 1. des. 1962.
Ég birti hana eins og ég
lærði hana, þá tvítugur strák-
ur í Iðnskólanum hér, þar sem
Andrés Björnsson var þá kenn-
ari og var honum, án undan-
dráttar, eignuð.
Mér virðist, að vísurnar séu
nú orðnar tvær, enda ekki ó-
líklegt, að tveir snjallir hag-
yrðingar hafi, sinn í hvocu
lagi, komið auga á það, sem
allmargir greindir menn sjá, að
það hafa verið, og eru enn,
æði margir menn til, bæði utan
þings og innan, sem ekki taVca
ferfætlingum fram að vitsmun-
um, og enn síður í því að haga
sér eftir beztu vitund, en það
gera þó ferfætlingarnir, nenn
þeir séu þjálfaðir til annars.
Aldrei hef ég orðið þess var.
að ferfætlingur hafi tekið sér
heimskan mann til fyrirmynd-
ar, en menn hafa aftur á móti
æði oft hagað sér eins og
skepnur.
Það er líka hægt að þjálía
lítilsiglda menn til þess að
segja já og amen við ákveð-
inni lausn mála, þótt þeir sjálf-
ir sjái, að röng sé.
Hin vísan, sem ég tilfærði
einnig, er um eyrnamörkin, og
bendir ótvírætt til þess, að auð-
þekktur sé asninn á eyrunum.
Það vita sjálfsagt allir, að
asninn er ferfætlingur, eins og
t.l. kvígur o.g aðrir slíkir stór-
gripir, enda er það ekkert eins-
dæmi, að orðhákar hafi ljótt
orðbragð, og nefni hver annan
ýmsum miður þægilegum nöfp-
um.
Það er því ekki loku fyrir
það skotið, að greindum þing-
skrifara hafi getað dottið skepna
í hug, þegar hann hlýddi á
orða-skak þingmanna, sem voru
ekki allir uppá marga fiska.^
frekar en nú.
Hló mér þá stundum hugur
í brjósti, er ég heyranda sat á
bekk og fylgdist með því,
hvernig hinir snjöllustu leituðu
iags hver á öðrum og lögðu og j
vörðust með orðsnilld og hörku,
. án þess að hlífast við. Enda
varð þá ekki hinum minni spa-
mönnum svefnsamt í stólunum.
Lítum t. d. á gamla teiknaða
mynd, einmitt frá þeim áruin.
sem ég tel, að umrædd visa
hafi orðið til, og heitir Kjöt-
pottur landsins. Þá sjáum vid i
SlÐA 5
Utgefandi:
Sameiningarflokkur alþýðu — Sósíalistaflokk-
að fjórir fætur eru þar settir
undir ýmsa af okkar mætustu
þáverandi þingmönnum, og auk
þess er þar fullt af rottum og
öðru dóti, húkandi og hímandi,
til þess að fá að eta upp fját-
sjóði hinna fátæku.
Bendir það enn til þess, að
ímyndunaraflið var þá vel á
verði og lét ekki á sér standa.
hvorki í orði né á borði.
Það skiptir nú ekki æði miklu
máli, hvor hinna snjöllu hag-
yrðinga er höfundur vísunnar,
eða hvort þær eru tvær, eða
ein brengluð, en ég fullyrði, að
ég fer rétt með þá, sem ég
lærði.
Læt ég svo útrætt um þetta,
en eitt er vfst, að tilefni eru
alltaf til handa snillingum að
glíma við.
Vísan gefur ekki tilefni til
þingsetu. en þingmenn geta gef-
ið tilefni til svona vísu.
Guðmundur Ölafsson.
Dick Powell látinn
Hinn kunni bandaríski kvik-
myndaleikari, Diek Powell, sem
á síðari árum var þó einkum
kunnur sem sjónvarpsmaður.
’ézt i nótt á sjúkrahúsi í Los
\ngelos, 48 ára að aldri.
Krabbamein varð honum a.ð
bana. Powell var kvæntur kvik-
myndaleikkonunni June Ally- i
scsn. I
Ritstjórar: ívar H. Jónsson, Magnús Kjartansson, Sigurð-
ur Guðmundsson (áb)
Fréttaritstjórar: Jón Bjarnason, Sigurður V. Friðþjófsson.
Ritstjórn, afgreiðsla, auglýsingar, prentsmiðja: Skólavörðust. 19.
Sími 17-500 (5 línur). Áskriftarverð kr. 65 á mánuði.
/#
Bjartar
vomr
\\
goðskapur forystumanna stjórnmálaflokkanna
nú um áramótin er að vonum umræðuefni
manna á meðal þessa dagana. Forkólfar „við-
reisarinnar“ notuðu að sjálfsögðu fækifærið til
þess að lofa verk sín, enda mun þeim hafa skil-
izt að ekki veitir af að fara vinsamlegum orðum
um þau „afrek“ frammi fyrir þjóðinni. Og það
er ekki að ófyrirsynju, að „viðreisnarpostularn-
ir“ setja sig þannig í varnarstöðu sakborningsins
við hvert tækifæri, sem til þess býðsf. Þessir
menn höfðu um það mörg orð og stór fyrir síð-
ustu kosningar, að þeirra stefna væri hin eina
rétta til þess að bjarga þjóðinni út’ úr þeim vanda
sem við var að etja. Alþýðuflokkurinn þóttist þá
til dæmis vera búinn að stöðva dýrtíðina allri al-
þýðu manna til hagsbóta, og íhaldið sór og sárt
við lagði, að leiðin til bættra lífskjara væri vörð-
uð sem allra flestum krossum við frambjóðend-
ur þess.
Með knöppum þingmeirihluta ha’fa svo þessir
tveir flokkar haldið áfram að framkvæma
stefnu sína, og eftir að þeir höfðu opinberlega
gengið í eina sæng, þótti hlíta að gefa afkvæminu
nafn og kalla það „viðreisn“. Og sem fyrr var
þjóðinni sagt, að aðaltakmark „viðreisnarinnar^
væri að ráða niðurlögum verðbólgunnar og skapa
þannig grundvöll fyrir raunhæfum kjarabófum.
En hver hefur svo orðið efndin á þessum há-
stemmdu loforðum? Það er ekki úr vegi að at-
huga það nánar og láta sjálfa forystumenn
stjórnarflokkanna lýsa árangrinum. Forsætis-
ráðherra, Ólafur Thors, neyddist til þess að játa,
að ríkisstjórinni hefði gjörsamlega mistekizt að
ráða niðurlögum verðbólgunnar, en lét samt sem
áður svo um mælt, að „viðreisnin“ hefði tekizt
„betur en björtustu vonir stóðu til“, og þarf
vissulega mikla kokhreysti til þess að láta sér
slíkt um munn fara í einni og sömu ræðunni.
jpormaður Alþýðuflokksins, Emil Jónsson, reit
að venju áramótahugleiðingu í blað sitt. Að
sjálfsögðu fór hann einnig mörgum fögrum orð-
um um árangur „viðreisnarinnar“, þótt hann
hins vegar neyddist til þess að játa, að árang-
ur flokks síns í bæja- og sveitastjórnarkosning-
unum á s.l. vori stæði í öfugu hlutfalli við þau
miklu „viðreisnar“-afrek, sem flokkurinn hefði
unnið! Og skýringuna á ósigri Alþýðuflokksins
telur formaður hans nú að sé að finna í því, að
vínnudagur almennings sé orðinn svo langur,
að fólk hafi ekki lengur tómstundir aflögu til
þess að sinna öðrum hugðarefnum eins og t.d.
flokksstarfi.
|jessar játningar forystumanna stjórnarflokk-
anna tala sínu máli. Það er að vísu skiljan-
iegt, að forkólfar Sjálfstæðisflokksins séu
kampakátir. En hitt er ótrúlegra, að formaður
Alþýðuflokksins skuli taka undir þau orð, eftir
þann vitnisburð, sem hann hefur nú gefið „við-
reisninni“.